Morgunblaðið - 21.12.1971, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. DESEMBER 1971
Athuganir standa yfir til
endurmats á varnarmálum
— sagði Einar Ágústsson í Brussel
Utanríkisráðherra telur frásögn Morgun
blaðsins villandi
MORGUNBLAÐINU barst í grær
eftirfarandi athngasemd frá
biaðafiilltrúa ríkisstjórnarinnar
ásamt ræðu Einars Ágústssonar,
utanríkisráðherra, á ráðherra-
fundi Atlantshafsbandalagsins í
Brússel fyrir skömmu. Athuga-
semdin er svohljóðandi: „Vegna
villandi fréttafrásagna af ræðu
Einars Ágústssonar, utanríkis-
ráðherra, á ráðherrafundi NATO
10. þ.m. sendist hér með íslenzk
þýðing ræðunnar.“ Hér er vikið
að frétt biaðamanns Morgun-
blaðsins af ræðu ráðherrans, en
fréttin birtist í Morgunbiaðinu sl.
laugardag. Fjallar blaðamaður-
inn um mál þetta í grein í blað-
inu í dag, en íslenzka þýðing
ræðunnar, sem Morgunblaðinu
barst í gær, fer hér á eftir:
Ræða Einars Ágústssonar, ut-
anrdikisráðherra, á ráðherrafundi
NATO, 10. desember 1971.
Hr. formaður.
Ég vil leyfa mér að þakka yð-
ur og heiðursforsetanum fyrir
þau vinsamlegu orð, sem þið lét-
uð falla, er þið buðuð mig vel-
kominn sem nýliða hingað. Leyf-
ið mér einnig að óska yður, hr.
formaður, og bandalaginu til
hamingju með útnefningu yðar
sem aðalritara. Hin langa
reynsla yðar og hæfileikar valda
þvi, að við treystum stjórn yðar
á málefnum bandalagsins.
Ríkisstjórnin, sem ég er full-
trúi fyrir, tók við völdum í júlí
á þessu ári. 1 stefnuyfirlýsingu
stjórnarinnar er staðifest, að Is-
land muni halda áfram að vera
meðlimur í NATO. Þess vegna
mimum við standa við allar
stouldbindingar, sem felast í því
að vera meðlimur Atlantshafs-
bandalagsins. 1 stefnuyfirlýsing-
unni kemur það einnig fram, að
það sé ágreiningur milli stjómar-
flokkanna um afstöðuna til að-
ildar Islands að Atlantshafs-
bandalaginu. Þrátt fyrir það end-
urtek ég, að miðað við óbreyttar
aðstæður skal núgildandi skipan
haldast.
Mér virtist þörf á því að skýra
frá þessu þegar I upphafi, og ég
skal hér á eftir segja nokkur orð
um sjónarmið ríkisstjórnar minn
ar varðandi veru vamarliðs
NATO í landi minu.
En leyfið mér fyrst að nefna
tvö meginatriði varðandi umræð-
umar um samskipti Austurs og
Vesturs í náinni framtíð: undir-
búning ráðstefnu um öryggismál
og samvinnu Evrópurlkja og
kannanir á möguleika á sam-
ræmdum og gagnkvæmum að-
gerðum til þess að draga úr víg-
búnaði.
Ég sný mér þá fyrst að spurn-
ingunni um öryggisráðstefnu.
Nú, þegar við virðumst eygja
lokastig Berlínarsamkomulags-
ins, vildi ég gjarnan lýsa þeirri
skoðun rikisstjórnar minnar, að
þetta bandalag ætti að staðfesta
vilja sinn til þess að hefja f jöl-
þjóðaumræður og lýsa yfir sam-
þykki sínu við þá hugmynd, að
boðað verði til ráðstefnu um ör-
yggi og samvinnu Evrópuríkja
strax og öll þrjú stig Berlínar-
samkomulagsins hafa verið fram-
kvæmd. Ríkisstjórn min er sam-
mála þeim, sem vilja samþykkja
boð finnsku rikisstjórnarinnar
um staðsetningu ráðstefnunnar
og láta sendiherra okkar í Hels-
inki hafa firnd með kollegum
okkar frá Austur-Evrópu til þess
að kanna möguleika á að halda
árangursríka ráðstefnu um ör-
yggi og samvinnu Evrópuríkja.
Mikil vinna hefur þegar verið
lögð í undirbúningsstarf að fjöl-
þjóðasamskiptum og jafnvel
hugsanlega dagskrá að því er
samvinnu snertir.
Rikisstjóm min er þakklát fyr-
ir það umfangsmikla starf, sem
NATO hefur unnið undir stjórn
fastanefndarinnar og er sam-
þykk niðurstöðum í skýrslu ráðs-
ins varðandi viðhorfið til samn-
inganna hvað snertir fram-
kvæmdaratriði á frumstigi fjöl-
þjóðaviðræðna.
Uppástungur um væntanlega
dagskrá fyrir ráðstefnuna ætti
að kanna frekar á fjölþjóða
grundvelli, en þær eru: grund-
vallaratriði varðandi samskipti
rikja, aukið ferðafrelsi og sam-
vinna á sviði efnahagsmála, vís-
inda og tækni.
En þessi væntanlega ráðstefna
mundi ekki standa undir nafni,
ef hún einskorðaði sig við sam-
vinnu. Ráðstefnan mundi tapa
miklu af gildi sínu, ef hún fjail-
aði ekki um raunveruleg vanda-
mál varðandi öryggi Evrópu.
Það væri varla þess virði að
halda ráðstefnuna, ef engin von
væri til árangurs á sviði öryggis-
mála. Þess vegna verður að vona
að hlutverk það, sem fyrrverandi
aðalritara hefur verið fengið,
muni leiða til árangursríkrar og
jákvæðrar niðurstöðu, þegar hr.
Brosio hefur haft tækifæri til
þess að heimsækja Sovétrikin og
önnur kommúnistaríki í Austur-
Evrópu og þannig fylgja eftir
hinu upphaflega tilboði í
Villandi fréttafrásögn
eða röng ræða ?
EINS og sjá má á ræðu utan-
rikisráðlherra hér á undan,
ber henni etoki saman við
frétt þá sem ég skrifaði í
Morgiunblaðið, laugardaginn
18. desember síðastliðinn, þar
sem etoki er í henni að finna
þá punkta sem mér þóttu
fréttnæmastir, þ.e. um út-
þenslustefnu Sovétrítojannia og
tilTatmir Alþýðubandalagsins
til að veitoja NATO. Utanrito-
ilsráðherra hefur liýst þvi yfir
að hann hafi aldrei minnzt á
þessi atriiði og er því rétt að
stoýra frá aðdraganda fréttar-
innar.
Á ráðstefnunni i Brussel,
var mikilll fjölidíi annarra bliaða
manna, og sýndu þeir ræðu
utanrikisráðherra mi’kinn
áhiuga. Þar sem úitdrættd úr
hienni var ekki dreitflt, ein® og
var með ræður flestra hinna
ráðherranna, fóru margir
þess á leit við mig a@ ég næði
í noktour eintöto.
Þar sem ég hafði sjálfur
eðlitega áhiuga á ræðunni, fór
ég á skrifstofu íslenzku sendi
nefndarinnar og bað um að
fá hana. Mér var afhent
skjaíamappa, sem í var að
finna lauslegan útdrátt á is-
ien2íku. Það var á einiu bliaði,
en undir því voru fleiri biöð
heflt saman og efst á því
flyrsta sióð: „Speech given by
Eiinar Agústsson, Foreigm
Minister of Iceland at the
NATO Ministers Meeting in
Bruxeiles, lOth Deeember
1971“.
Ég man ekki orðrétt hvað
á þessu plaggi stóð, en þar
var lýs:t áhyiggjium yfir „The
Soviet Unionis Expansion
6li Tynes.
Policy", sem ég í fréttimni út-
lagði sem útþensiustefnu
Sovétrítojanna. Þar var einn-
iig sagt að ísiiendingar hefðu
á undanförnium árum orðið
varir við sívaxandi ferðir sov-
ézkra h'erskipa umlwerfis
landið.
Þá var i þesisu skjalli minnzt
á stjórnmáláástandið á Is-
landi, og þar stóð, efltir því
sem ég bezt man, einthvað á
þessa leið:
„As you know one of the
poilitical parties in Icelanidlhas
consistentliy tried to get Ice-
land to resi'gn from NATO,
and to have thie Americain
Defence Foroe expelllled. Why
is it doing thait? The answer
is obviousily: To try to weak-
en NATO“.
Þetta lagði ég I fréttinn i út
á þann veg að Aillþýðulbanda-
lagið væri að reyna að veikja
Atl'antshafsbandaHagdð með
því að reyma að að fá tsland
til að segja sig úr NATO og
visa hernum úr landd. Þegar
hér var koimdð, var ég beðinn
að aflhienda skjalámiöppiuna
andartak, og þegar ég flétoto
hana aftur, var umræít skjal
horfið úr henni, en eftir var
aðeins ísítenzlki útdráJtturinn
úr ræðu utanríkis ráðdierra.
AlMr fróttamenn sem sækja
ráðstefnur eins og þessa, þar
sem ræður eru fluttar fyrir
luktum dyrum, vita ósiköp vel
að það eru aðeims ómerkillieg-
ustu fréttirnar sem koma
fram i ræðuútdrálttum og á
fréttamannaflunidunum sem
haldnir eru eftir á. Ég hafðd
því enga ástæðu til að ætla
að þetta skjal s>em ég las, og
sem mertot var sem ræða ut-
anrítoisráðherra, væri eitt-
hvað annað, og í samnæmii við
það samdi ég þá frétt sem
birtist í Morgunblaðinu 18.
þessa mánaðar.
— Óli Tynes.
Reykjavíkuryfirlýsingunni frá
þvi I júní 1968 um gagnkvæmar
og samræmdar afvopnunara ð-
gerðir.
Því meiri áherzlu, sem við get-
um komið okkur saman um að
leggja nú á yfirlýsingu okkar
um þessi tvö meginatriði um-
ræðna okkar, gagnkvæmar og
samræmdar afvopnunaraðgerðir
á eina hlið, og ráðstefnu um ör-
yggi og samvinnu í Evrópu á
hina, því meiri möguleika mun-
um við hafa til þess að ná okkar
tvíþætta ti'lgangi um varnir og
minnkandi spennu. Með því að
leggja áherzlu á einlægar vonir
okkar um samræmdar og gagn-
kvæmar aðgerðir til þess að
draga úr vígbúnaði, og með þvi
að staðfesta vi'lja okkar til þess
að hefja fjölþjóðakamnanir i
Helsinki, munum við stíga skref
fram á við í leit okkar að sam-
eiginlegu öryggi með minnkandi
herstyrk á báðar hliðar, árang-
ursríka samvinnu og minnkandi
spennu í Evrópu.
Þar sem þér, herm fram-
kvæmdastjóri, í inngangsorðum
yðar og ýmsir aðrir hafa minnzt
á efnahagsmál og viðskiptamál
og mikilvægi þeirra i samskipt-
um þjóða, þá vildi ég gjarnan
vitna í viðræður þær, sem nú
fara fram í sambandi við stækk-
un Efnahagsbandalags Evrópu.
ísland, ásamt nokkrum öðrum
ríkjurn í Friverziunarbandalagi
Evrópu, sem ætla sér ekki að
gamga í Efnahagsbandalag
Evrópu, hefur mikinn áhuga á að
vernda viðskiptaiega hagsmuni
sína með sérstökum viðskipta-
samningum við stækkað Efna-
hagsbandalag.
Samningamir við Efnahags-
bandalagið hafa ekki byrjað enn-
þá. Þess vegna er of snemmt að
spá um úrslit þeirra hvað ísland
snertir. Samt sem áður eru horf-
ur á, að fyrirætlanir Islands um
að stækka landhelgi sína muni
verða notaðar til þess að fyrir-
byggja að viðunandi viðskipta-
samningar fáist. Þetta mundi að
mínu mati vera mjög miður og
skaðlegt fyrir vestræna sam-
vinnu. Það er von okkar, að Is-
land geti haldið áfram að vera
aðili að aukinni samvinnu
Evrópulanda, þar sem slit
núverandi samvinnutengsla gætu
haft ófyrirsjáanlegar afLeiðingar.
Ég vildi nú minnast á dvöl
vamarliðs NATO á Islandi.
Menn munu minnast þess, að
áður en Island undirritaði Norð-
ur-Atlantshafssamninginn árið
1949 fóru fram ítarlegar könnun-
arviðræður í Washington milli
utanríkisráðherra íslands og ut-
anrítoisráðherra Bandarikjanna. I
þessum viðræðum var því ákveð-
ið slegið föstu, að aðild íslands
að Atlantshafsbandalaginu
mundi ekki hafa í för með sér
dvöl erlends herliðs á íslandi á
friðartímum. Á þeim grundvelli
gekk Island í bandalagið. Árið
1951 var ástandið i heiminum
— Hljómplata
Framhald af bls. 16.
og þungann af starfinu siðustu
ár og jafnvel áratugi. Við heyr-
um hér í notokrum eltztu leikur-
unum, eins og Brynjóilfi Jóhann-
esisyni, sem leikið heflur með
Leitefélaiginiu frá 1924, Þorsteimi
Ö. Stephienisen (frá 1930) og Reg
ínu Þórðardóttur (frá 1936). Hér
eru einnig með margir þeir lieiík
arar, sem hallda uppi starfinuniú;
þó vantar ýmsa, þar eð í efnits-
valli var tekið mið af íslenzfkum
verkef.num."
Á þllötunni eru þe'ssi verk: Mað
ur og kona, eftír Jón Thorodid-
sen, FjaMa-Eyvindur, eftir Jó-
hann Siigurjónissom, Hart í bak,
efltir Jökul Jakobsison, Dúfna-
veizHan, efltir Haiildór Laxnesis og
Einar Ágústsson
orðið svo hættulegt, að NATO
fór fram á það, að Bandaríkin
og Island gerðu samkomulag um
not á aðstöðu á Islandi til vamar
Islandi og þannig jafnframt Norð
ur-Atíantshafssvæðinu. Varnar-
samningurinn á milli Islands og
Bandaríkjanna var síðan undir-
ritaður 5. maí 1951. i 7. grein
samningsins segir, að hvor rik-
istjórnin getur, hvenær sem er
að undanfarinni tilkynningu til
hinnar rikisstjómarinnar, farið
þess á leit við ráð Norður-At-
lantsshafsbandaiagsins að það
endurskoði, hvort lengur þurfi
á að halda framangreindri að-
stöðu og geri tíllögur til beggja
ríkisstjórnanna um það, hvort
samningur þessi skuli gilda
áfram. Ef slík málaleitan um
endurskoðun leiðir ekki til þess,
að rlkisstjórnimar verði ásáttar,
getur hvor aðili sem er hvenær
sem er eftir það sagt samningn-
um upp í samræmi við málsmeð-
ferð þá, sem ákveðið er um í 7.
grein.
Herlið hefur nú verið staðsett
á Islandi í 20 ár og í stefnuyfir-
lýsingu núverandi ríkisstjórnar
Islands er tekið fram, að varnar-
samninginn skuli taika til endur-
skoðunar eða uppsagnar í þvi
skyni, að varnarliðið hverfi frá
Islandi í áföngum. Skal að þvi
stefnt, að brottför liðsins eigi
sér stað á kjörtímabilinu, þ.e.
innan næstu þriggja og hálfs
árs.
Athuganir standa nú yfir til
endurmats á þessu máli öllu, en
ég tel það skyldu mína að upp-
lýsa ráðið um skoðanir okkar og
að staðfesta það grundvallar-
atriði, að dvöl hersveita á Islandi
var frá upphafi hugsuð sem ráð-
stöfun í neyðartilfelli og sem
vissulega væri hægt að endur-
skoða hvenær sem er.
Athugunum þeim, sem ég hef
nú minnzt á, er ekki lokið og
frekari ákvarðanir verða aðeins
teknar að lokinni gaumgæfilegri
athugun á niðurstöðum könnun-
arinnar. Ég vil þess vegna láta
það koma alveg skýrt fram, að
enda þótt ég hafi gert mál þetta
hér að umtalsefni er ég ekki nú
að biðja formiega um endurskoð-
un á á grundvelli 7. greinar
varnarsamningsins.
Takk fyrir, herra formaður.
Koppalagn, siem var sýninigarsam
hieiiti tvegigja einþátituniga eftir
Jónas Árnason: „Drottiins dýrð-
ar koppaiiogn" og „Táp og fljör".
Er eiitt atriði fliutt úr hiverju
verkanna, nema úr Koppalogni
tvö, siitit úr hvorum einþátttmgn?-
um. Leikstjérar voru Jón Siigur-
bjömsson, Helgi Skúlason (2
verk).
Leifcararmir fjórtán, sem koma
fram á pilötiunni, eru: Brynjóltf-
ur Jðhanniesson, Regtna Þórðar-
dóttir, Jón Aðils, Sigriðiur Haga-
iín, Jón Silgurbjörnttson, Guð-
miundiur PálLsison, Steindór Hjör-
leiflsson, Borgar Garðarsson,
He'ligii Skúlason, Heiiga Bach-
mann, Guðrún Asrruundsdóttir,
Þorsteinn ö. Stepíhiensen, Anna
Guðmundisdóttir ag Gíslli HoII-
dórsson.