Morgunblaðið - 28.12.1971, Side 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 28. DESEMBER 1971
Otgafandí hf. Arvakur, Reykjavfk.
FramkvMmdaatjóri Haraldur Sveinaaon.
Rilatjórer Matthfae Johanneeaon.
Eyjólfur KonráS Jóntton.
AðstoSarrrtatjórí Styrmir Gunnarason.
Ritatjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundaaom.
Fróttaatjóri Bjöm Jóhanneaon.
Auglýaingeetjóri Ámi Garðar Kríatinason.
Ritatjóra og afgreiðala Aðalatreeti 6, slmi 10-100
Auglýaingar Aðaletr«ti 6, simi 22-4-80.
Átkriftargjald 195,00 kr. á ménuði innanlands.
f leueaoðlu 12J30 kr. eintekið.
LÍF- OG ÖRORKUTRYGGING
SJÓMANNA

Bjartmar Guðmundsson:
Frá einu til annars
SUMARDÝRÐ
ÞJORSARVERUM
FUGLAVERNDARFÉLAGIÐ hefur
stöku stnnum samkomur í Norræna
húsinu til að kynna fugia og fuglalíf og
er staðurinn samboðinn starfi þess.
Arnþór Garðarsson, náttúrufræðing-
ur, flutti þar erindi um Þjórsárver og
sýndi myndir þaðan þriðjudagskvöldið
23. nóvember. Þar var hann við rann-
sóknir næstliðið surnar ásamt fleiri
fræðimönnum.
Verin eru um 100 ferkm. og 6—7
hundruð metra yfir sjó. Þar er mesta
heiðagæsabyggð á hnettinum og áiíta
fræðimenn, að þar verpi nu vor hvert
um 10.000—12.000 gæsir.
Auk heiðagæsanna gengur nokkur
hópur sauðfjár í Verunum meðan þau
eru í mestum blóma, Uklega um 3—4
hundruð. Gróður er þarna furðulega
fjöiskrúðugur og þroskamikill svo hátt
uppi. Þar er hvönn. Þar er eyrarrós,
Þar er bumirót. Þar er ljósberi og
steinbrjótar og margt fleira skrautjurta.
Þar eru heilgrasategundir fjölmargar
og hálfgrös í flóum og flæðum. Fleiri
fuglar gista verin en gæsin, þó hennar
gæti langmest. Þar er slæðingur af önd-
um. Þar em smáfuglar og vaðfuglar.
Þar sjást álftir, þó ekki komi þeim vel
SEunan við gæsimar. 1 Verunum eru
ránfuglar, helzt til margir, svo sem
hrafnar, svartbakar, skúmar og kjóar.
Við hefur borið að þarna sjáist öm og
snæugla og eitthvað af fálkum. Leið-
angursmönnum hefur talizt svo til, að
um 15 þúsund gæsaegg fari I varg og
annað eins af ungum á ýmsum aldri.
Það er stór skattur. Hins vegar gera
refir og minnkar ekki mikinn usla, aí
því að vetrarríkið þama uppi gerir þeim
erfitt fyrir.
Þegar heiðagæsin yfirgefur Þjórsár-
ver seinni hluta ágústmánaðar, færir
hún sig fyrst neðar í hálendið, þar sem
hún finnur sér æti svipað og í Verun-
um. Hafa þá heiðagæsimar tvöfaldað
sínn hóp, því taiið er að upp komist
tveir ungar úr hreiðri til jafnaðar. Meg-
inhluti þeirra heiðagæsa, sem hér verp-
ir, á varpstöðvar i Verunum. Þó er
slæðingur af þeim viða annars staðar
um hálendið, t.d. nokkuð í grennd við
innstu kvíslar Skjálfandafljóts norðan
jökla og stundum hefur verið mikið
gæsavarp í Grafarlöndum.
Sumrin 1951 og 1953 merktu fugla-
fræðingar 11 þúsund gæsir í Þjórsár-
verum, eitt þúsund 1951 og 10 þúsund
1953. Seinna sumarið tókst þeim að
smala saman þessum fjölda í kvíar eða
réttir, sem þeir komu upp úr netum
að fyrirmynd gamalla gæsarétta, sem
enn sjáist viða í Þjórsárverum. Þær hafa
verið gerðar úr grjóti og fuglinum
smalað inn í þær eins og sauðfé eftir
samanrekstur. Þá var fullorðni fuglinn
í sárum en ungamir ófleygir. Til eru
sagnir um þessar veiðar frá 17. öld.
En eftir það er svo að sjá að minnkað
hafi að mtm um þessar veiðar og lák-
legf að þá hali verið búið að ganga
nokkuð nærri Þjórsárveragæsum.
Smalamennska þessi gat hafa orðið
þeim mjög skæð og ekki faUeg. Má
nokkuð í það ráða, hvað heUum hópum
vermanna gat tekizt að drepa mikið,
þegar Utið er tU þess að merkingamenn-
imir 1953 náðu 10 þúsundum með þess-
ari aðferð, óvanir þó, fáir saman.
Heiðagæsin er aUt önnur gæs en grá-
gæsin, sem mörgum er hálf illa við, af
þvi að hún sækir I tún, komakra og
matjurtagarða Aðalfæða heiðagæsa er
hálendisgróður. Náttúran raðar böm-
um sínum vísdómslega á jöturnar. I
Þjórsárvemm gengur gæsin svo nærri
störum í flóum og fenjum að flæðamar
eru sem snöggslegin engi, þegar ung-
arnir eru komnir á flugaldur og aUur
hópurinn yfirgefur Verin í ágúst; þá
leitar hún annarra gróðrarsvæða ofan
byggða. Þarf því víst ekki að óttast að
hún leggist i ræktunarlönd, minnsta
kosti ekki meðan hún á Verin sín
óspjölluð.
Rannsóknir dýrafræðinga og jurtafræð
inga í Þjórsárverum eru gerðar vegna
bollalegginga um að setja þau undir
virkjunarvatn. Ef það yrði gert færu
mestöll hagalönd gæsarinnar í kaf. Sum-
um hefur dottið í hug að rækta mætti
handa henni ný beitilönd í grenndinni.
Sjálfsagt mætti rækta þar upp eitt-
hvert gras. En getur heiðagæs, og þá
sérstaklega umginn lifað og þrifizt á
þess konar gróðri? Sjálfsagt er hægt
úr þvi að skera með langvarandi rann-
sóknum.
Þarna er mikið i húfi og má að engu
hrapa.
Þjórsárver eru mikU náttúruparadís
og fagnaðarefni að annar eins staður
skuli vera til í faðmi öræfanna. Ekki
sízt er þetta stórkostlegt, þegar litið er
til byggðanna, sem margar hverjar eru
að verða fuglalausar, þar sem morandi
var af viliifuglum fyrir 30—40 ámm.
Spyrja menn nú hver annan: Verða
varpstöðvar heiðagsesanna settar undir
vatn? Fá ferðalangar og byssumenn
að fara þama um eftirlitsMtið á óhrein-
um skóm? Eða verða verin friðlýst og
varin með einhverju móti eins og sjá-
aldur í auga landsins?
Náttúrurannsðknir eiga að undirbúa
þær ráðstafanir, sem beztar eru. Fugla-
vemdarfélag Islands hefur gert margt
vel og á mikið þakklæti skilið fyrir bar-
áttu tU vemdar „konungi fuglanna".
Einstakir menn æfctu að fá fyrir það
orðu, ef þeir vildu við henni taka.
En það eru fleiri fuglar í hættu en
assa og gæsirnar I Þjórsárverum. Um
það mætti gjaman margt segja og
skrifa og þó einkum eitthvað að gera.
Góð úrræði á þvi sviði verða sjálfsagt
vandfundin. Leitum þeirra samt og efl-
um Fuglavemdarfélagið til aUra góðra
hluta á því sviði.
Brezkir togara-
menn þinga
Á ári hverju ferst nokkur
hópur íslenzkra sjó-
manna í sjóslysum. Slík slys
hafa sterkari áhrif á þjóðina
en önnur slys. Ástæðan er
auðvitað sú, að í aldir hefur
íslenzka þjóðin sótt björg í
bú Ægis og háð harða bar-
áttu við náttúruöflin. Sú bar-
átta hefur kostað marga sjó-
menn lífið. Nú eru fiskiskip-
in fullkomnari en áður og
aðstaða til björgunar marg-
falt betri. Engu að síður far-
ast margir sjómenn á hverju
ári. Tæknin hefur ekki náð
svo langt að koma í veg fyrir
það.
Á sl. 11 árum hafa 254 sjó-
menn farizt í sjóslysum eða
af öðrum orsökum í starfi.
Líklega leiða fæstir hugann
að því, hvernig séð er fyrir
afkomu ekkna og barna þess-
ara manna og annarra að-
standenda. í samningum út-
gerðarmanna og sjómanna
er útgerðinni skylt að líf-
tryggja undirmenn á fiski-
skipum fyrir 600 þúsund
krónur og 100% örorka nem-
ur 800 þúsund krónum. Þetta
er sú upphæð, sem ekkjur,
börn og aðrir aðstandendur fá
í sinn hlut, þegar sjómaður-
inn ferst í starfi sínu og má
öllum ljóst vera, að slík upp-
hæð hrekkur skammt til þess
að tryggja frambúðar af-
komu þeirra, sem eftir lifa.
í sumum tilvikum hafa ein-
staka útgerðarmenn sjálfir
tryggt skipshöfn sína fyrir
hærri fjárhæð en hina samn-
ingsbundnu, en sjálfsagt er
það mjög mismunandi. Auk
líftryggingarinnar fá sjó-
mannsekkjur svo að sjálf-
sögðu þær bætur, sem al-
mannatryggingarnar inna af
hendi í slíkum tilvikum.
Ætla má, að landsmenn all-
ír geti verið sammála um, að
það sé hneisa, að ekki skuli
betur séð fyrir afkomu ekkna
og barna sjómanna, sem far-
ast í sjóslysum, en raun ber
vitni um. í þessum efnum er
ekki við útgerðarmenn að
sakast. Þeir hafa áreiðanlega
fullan vilja til að sjá um við-
unandi líftryggingu fyrir sjó-
menn, eins og bezt sést af
því, að margir þeirra tryggja
skipshafnir sínar umfram
hina samningsbundnu trygg-
ingu. En í samningum sjó-
manna og útgerðarmanna hef
ur niðurstaðan gjarnan orðið
sú, að beinar kjarabætur
hafa setið í fyrirrúmi fyrir
öðrum þáttum eins og líf- og
örorkutryggingu sjómanna.
Það hlýtur að vera metnað-
armál þjóðarinnar, að á þessu
verði ráðin bót. Nú hafa sjö
þingmenn Sjálfstæðisflokks-
ins á Alþingi hreyft þessu
máli undir forystu Péturs
Sigurðssonar. Þeir hafa lagt
fram á þingi frumvarp um
líf- og örorkutryggingu sjó-
manna og er þar lagt til, að
auk hinnar samningsbundnu
tryggingar verði sjómönnum
tryggð önnur líf- og örorku-
trygging, sem nemi 750 þús-
undum við dauða og 1 milljón
við 100% varanlega örorku.
Þá er því marki náð, að
ekkjur og böm og aðrir að-
standendur þeirra sjómanna,
sem farast í starfi, hljóti ná-
lægt einni og hálfri milljón
króna í líftryggingu og að
sjómaður, sem verður fyrir
100% varanlegri örorku,
hljóti nálægt tveimur milljón
um króna í örorkutryggingu.
í frumvarpi þingmanna
Sjálfstæðisflokksins er lagt
til, að iðgjaldakostnaður af
þessari tryggingu verði
greiddur að hálfu úr Atvinnu
leysistryggingasjóði og helm-
ingur af útflutningsgjaldi.
Þá er einnig lagt til, að trygg
ingarupphæðin breytist á ári
hverju í samræmi við breyt-
ingar á samningsbundinni
kauptryggingu sjómanna.
Sú upphæð trygginga um-
fram samningsbundna trygg-
ingu, sem þingmenn Sjálf-
stæðisflokksins leggja til, að
upp verði tekin með þessum
hætti, er í rauninni lágmark
þess, sem viðunandi er. En
mestu máli skiptir nú, að líf-
og örorkutrygging sjómanna
verði stórhækkuð og því
marki verður náð, verði
frumvarp Péturs Sigurðsson-
ar og meðflutningsmanna
hans samþykkt. Síðar gefst
þá tækifæri til þess að
hækka tryggingarupphæðina
enn meira en nú hefur verið
lagt til á Alþingi.
Starf íslenzka sjómannsins
er alveg sérstaks eðlis og
áhættan, sem hann tekur á
sig, meiri en í flestum öðr-
um störfum. Sjómenn og fjöl-
skyldur þeirra eiga kröfu til
þess, að svo vel verði sér fyr-
ir líf- og örorkutryggingu
þeirra, að eiginkonur þeirra
og börn þurfi ekki að óttast
framtíðarafkomu, ef heimilis-
faðirinn ferst í sjóslysi. Þetta
er grundvallarkrafa, sem sjó-
menn hljóta að gera til þjóð-
félagsins, og þetta er sann-
girnismál, sem allir hljóta að
geta orðið sammála um. Nú
hefur þessu mikilsverða
máli, sem of lítið hefur verið
TVEIR fulltrúar brezkra togara-
skipstjóra, Jim Nunn frá Grims-
by og Tom Nielsen frá Hull, hafa
átt viðræður við fiskimálanefnd
brezku stjórnarinnar um fyrir-
hugaða útfærslu íslenzku land-
helginnar. Að sögn blaðsins Fish
ing News komu skipstjórarnir
ánægðír af fundinum þar sem
þeir voru fullvissaðir um að allt
yrði gert sem hægt væri til þess
fjallað um, verið hreyft á Al-
þingi. Er þess að vænta, að
samstaða geti orðið um
framgang þessa réttlætis-
máls.
að tryggja hagsmuni brezkra
togara.
„Við viljum að fiskveiðitak-
mörkin verði óbreytt og ekki fer
á milli mála að þingmenn allra
stærstu f iskveiðibæj anna eru
jafnuggandi og við, hvar I flokki
sem þeir stainda," sagði Nielsen
skipstjóii í viðfcaH við blaðið.
Nielsen skipstjóri sagði, að 66
síðutogarar væru gerðir út frá
Hull,. en verið væri að taka upp
skuttogara og stæði sú þróun
enn yfir. Hann sagði að stækkun
islenzku landhelginnar mundi
flýta fyrir því að siðutogaramiir
hyrfu með öllu, stöðva frekari
smíði og valda mikkx atvinnu-
leysS. „Við vorum fullvissir uim,
að stjómin Uti fyrirætlainir ís-
lendinga mjög alvarlegum augum
og við ætlum að hafa náið aam-
band við fiskimálajnefnd ríkis-
stjórnarinnar eins og hingað til,“
sagði Nielsen.
FAGNAÐ f GRIMSBY
f sama töktblaði sagði Fishing
News frá því að 16 íslenzk skip
væm væntaleg til Grimsby á
einni viku og mundi það auka
þann afla, sem væri settur á land
úr um það bil 10 þús. kitt í 11
þús. kitt. Þetta væri ekki eina
fagnaðarefnið þvi að kaupmenh
hugsuðu gott til glóðarinniair, þar
sem áhafnir islenzku skipanna
mundu gera jólainnkaup.
John Olgeirsson, umboðsmaður
íslenzkm togaira, sagði að sögn
blaðsins að án íslenzku skipainna
væri sáralítinm fisk að fá í Grims
by. Biaðið segir að áætlað aé að
skip eyði í vörur, þjónuatu og
veiðarfæri allt að 5.000 pundum.