Morgunblaðið - 05.03.1972, Page 13

MORGUMBLAÐIt) SU’NNUDAGUR 5. MARZ 1973
13
TIL þess að skilja
sæmilega það ástand sem
nú ríkir á Norður-írlandi
og stuðning kaþólska
minnihlutans við Irska
Iýðveldisherinn er nauð-
synlegt að hafa í huga at-
burði síðustu þriggja ára.
Fulltrúar kaþólskra
halda því gjarnan fram, að
hefði stjórn landsins og að-
standendur hennar komið
nógu fljótt til móts við
upphaflegar kröfur Mann-
réttindasamtakanna hefðu
málin aldrei komizt á nú-
verandi stig, þá muntíu
menn ekki lifa í stöðugum
ótta við sprengingar og
skothríð. Það er alltaf
erfitt fyrir þá, sem wtan
standa, að skera úr um
líkindi slíkra staðhæfinga,
en sé litið um öxl sýnist
mér erfitt að neita því, að
þær hafi talsvert til síns
máls.
í fréttum frá N-írlandi síð
asta árið hefur hæst borið
sprengingar og önnur
hryðjuverk beggja arma IRA
og morð hermanna og
óbreyttra borgara. En fram
til þess tíma var hlutur IRA
tiltölulega lítill í heimsfrétt-
unum. Astæðan var sú,
að lýðveldisherinn var í mol-
um, þegar NICRA setti fram
sínar kröfur.
Eteilurnar innan Sinn Fein
áttu meðal annars rót
að rekja til misheppnaðrar
herferðar IRA gegn Stor-
montstjórninni á árunum
1956—62. Sú herferð var smá
vægileg hjá yfirstandandi
baráttu, þá voru alls drepn-
ir 6 irskir lögreglumenn og
11IRA menn.
Innan Stormont stjórnar-
innar voru margir þeirr-
ar skoðunar, að veigamesta
vopnið gegn IRA þá hefði
verið sérvaldslögin ill-
ræmdu, sem heimiluðu stjórn
innj að halda mönnum um
ótakmarkaðan tima r varð-
haldi án dómsúrskurðar.
Helzti talsmaður þessara ráð
stafana var Brian Faulkner,
þáverandi innanríkisráð-
herra, nú forsætisráðherra
Ég heyrði þvi tíðum hald-
ið fram, bæði af kaþólskum
og reyndum blaðamönnuim, að
kaþólski minnihlutinn hefði
alls ekki verið tilbúinn til
uppreisnar gegn Stormont á
árunum 1956—62 né á fyrstu
árum NICRA. Á hinn bóginn
hafi flestir forystumenn mót-
mæíenda litið svo á, að kröf-
urnar væru upphaf tilrauna
til að steypa stjórninni
og því bruigðizt neikvæðar
við en eðlilegt gat talizt.
Andstaða Graigs
Eins og fram kom í síðustu
grein, urðu Mannréttindasam
tökin ekki almennings-
eign, ef svo má segja, fyrr
mörgu leyti rétt á sér. Fór
svo siðar. að O’Neill vék
Craíg úr embætti.
Fleiri sambandssinnar
voru kröfunum andvígir og
það var ekki fyrr en nefnd
sú, er brezka stjórnin skip-
aði síðar undir forsæti Cam-
erons, lávarðar, staðfesti rétt
mæti þeirra, að fiestir for-
ystumenn þeirra létu undan.
Cameron nefndin komst
einnig að þeirri niður-
stöðu að viissulega hefðu
fáeinir kunnir stuðnings-
menn IRA verið I göngunni
i Dungannon en áhrif þeirra
þá verið lítil sem engin. Er
það flestra álit, að hefðu mót
mælendur sætt sig við að meg
inkröfurnar yrðu uppfylltar,
hefði IRA aldrei tekizt að
komast upp á yfirborðið,
a.m.k. ekki í þetta sinn.
Átökin í Derry
Næst boðaði NICRA til
göngu í Londonderry sem 'er
sögulegur átakastaður í
landinu. Hvergi er . gjáin
milli kirkjudeildanna jafn
breið og þar og hatrið hvergi
eins heitt.
Gangan var boðuð 5. októ-
ber og tilkynnt í umsókn um
göngulevfið hvaða leið ætti
að fara. Þegar leyíið var feng
ið tiHkynntú Iðmsveinasamfök-
in 1 Derry (sam-'.ök, sem
halda í heiðri minningu iðn-
sveina nokkurra sem lokuðu
borgarhliðunum árið 1689, þag
ar Jakob II ætlaði að taka
borgina), að þau ætluðu lika
að hafa göngú 5. okt. og fara
sömu leið. Lögreglan sá, að
vænta mátti átaka og Craig
ákvað að banna báðar göng-
urnar. Iðnsveinasamtökin
hiýddu, en heimamenn úr
NICRA litu þessa ákvörðun
sem dæmigerðan stuðning vf-
irvaldanna við Iðnsveinana.
Þeir töldu, að Craig hefði
verið í lófa lagið að beina
göngu þeirra í annan farveg,
þar sem áður var búið að
leyfa göngu NICRA. Eft-
Daginn eftir fóru stúdent-
ar í Belfast heim til Craigs
til að mótmæla aðförum lög-
reglunnar. Hann svaraði með
því að kalla þá „bölvuð fífl“,
sem var ekki til þess fallið
að stilla þá. Næsta dag fóru
stúdentar í göngu til ráðhúss
ins x Belfast og mættu þá í
fyrsta sinn andstöðufylkingu
undir stjónx Ians Pais-
leys. Lögreglu tókst að stöðva
göngurnar og afstýra átök-
um.
22. nóvember boðaði
O’Neill ýmsar umbætur í sam
ræmi við kröfur NICRA.
Hann setti jafnframt af bæj-
arstjórnina i Deiry og skip-
aði sérstaka nefnd til að fara
með málin þar.
Þessum umbótaloforðum
var mjög vel tekið af
kaþólskum en nú risu mót-
mælendur upp öndverðir.
NICRA hafði boðað göngu
í Armagh, 30. nóvember og
leit út fyrir að hún yrði sig-
urganga. Lögreglan hafði
leyft gönguna áhyggjulaus.
En þá kom séra Ian Paisley.
til skjalanna á ný og til-
kynnti lögreglunni að stöðv-
aði hún ekki gönguna mundi
hann gera það sjálfur. Og
hann lét ekki sitja við orð-
in tóm heldur fór til Armagh
með fylgismenn sina, vopnaða
timburetöfum og öðrum
ámóta bareflum. Lögreglu
tókst að koma í veg fyrir
átök en ólgan blossaði á ný
upp meðal stuðningsmanna
NICRA.
Cameron-
nefndin
Næsta skref var nýjárs-
gangan mikla fi'á Belfast til
Londonderry. Þegar til þess
er tekið, að O’Neill hafði boð
að veigamiklar umbætur m&
til sanns vegar færa, að þessi
ganga hafi verið óþörf ógn-
un. Paisley hafði að visu
lífgað kulnandi glæður, en eft
ir á virðist einsýnt, að þarna
hefðu kaþólskir átt að láta
Úr Irlandsferð blaðamanns Morgunblaösins — 6. grein:
Eitt er að lýsa ábyrgð
annað að f inna lausn
en með kröfugöngu og fjölda
fundi, sem þau stóðu fyrir í
bænum Dungannon í ágúst-
mánuði 1968. Leyfi yfirvalda
hafði verið fengið og átti að
halda fundinn á markaðs-
torgi bæjarins. Þá komu til
öfgasinnaðir mótmælendur og
hótuðu hörðu, ef göngumenn
færu inn á torgið. Það var
ekki gert og bar því ekki til
tíðinda, en mörgum þótti súrt
í broti, að lögregian skyldi
ekki sjá um, að fundurinn
fengi aðlara fram.
William Craigh, þávexandi
innanrikisráðherra — nú leið
togi öfgafyllstu samtaka mót
mælenda, The Ulster Van-
guards — skrifaði NICRA
þegar á reikning IRA: Hann
stóð frá upphafi gegn öllum
kröfum samtakanna og brást
hinn versti við, er Terence
O’Neill, forsætisráðherra, við
urkenndi, að þær ættu að
ir miklar umræður var ákveð
ið að ganga í trássi við boð
og bönn.
Lögreglan stöðvaði göng-
una þegar í upphafi og sló
strax x brýnu. Tugir manna
meiddust og sjónvarpsmynd-
ir af átökunum, sem sýndu
Ijótar aðfarir lögreglunn-
ar ollu óskaplegri reiði með-
al minnihlutans. Atburð-
ur þessi aflaði NICRA hins
vegar óiskoraðs stuðnings.
við sitja. Hvort róttækari öfl
innan NICRA voru þá farin
að nota sér reiði þá, sem and
staða mótmælenda hafði vak
ið, er ekki fulllijóst, en vel
gæti það verið.
Annað mál er, að gangan
hefði sennilega farið friðsam
lega fram, ef Paisley hefði
setið heima. Hann gerði ítrek
aðar tilraunir til að fá göng-
una bannaða og þegar það
Eramhald á bls. 29.
4 \
Séra Ian Paisley Terence O’NeilI, Brian Faulkner, John Taylor, Wiiliani Craig,
fy’rrum forsæt.isráðherra núverandi forsætisráðherra núver. innanríkisráðherra fyrrum innanrikisráðherra