Morgunblaðið - 16.04.1972, Síða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. APRlL 1972
Aldarminning:
Einar í Garðshúsum

1! dag, 16. apríl 1972, eru lið-
in rétt hundrað áf frá fæðingu
Einars G. Einarssonar, útvegs-
bónda og kaupmanns i Garðhús
um í Grindavik.
Þótt hér verði gerð tiiraun til
að minnast hans að nokkru,
verða hinu mikla, margþætta og
farsæla starfi ha*s aldrei gerð
viðhiitndi skil í stuttri blaða-
grein — aðeins stiklað á hinu
stærsta á ævi mikils athafna-
manns. Hitt er óhætt að íull-
yrða og verða aldrei taidar ýkj
ur af kunnugum, að hann hafi
verið einn mesti athafnamaður
á Suðumesjum um sína daga, og
munu íbúar Grindavikur, og
raunar miklu flevf!, búa lengi að
þeim verkum sem hann vann til
hagsbóta samtið sinni og fram-
•tíð. Raunar má taka öilu dýpia
í árinni og segja, að framtak
• hans, framsýni og áræði megi
verða mönnum hér á landi gott
fordæmi á mörgum sviðum, með-
an Islendingar draga enn fisk
úr sjó og byggja afkomu sina á
stopulum sjávarafla.
Hér þarf ekki að nefna eins
sjálfsagðan hlut og þann, að
Einar G. Einarsson fór að
stunda sjó með föður sinum um
leið og eitthvert lið þótti í ho/i-
um, og hann var aðeins 17 ára
gamail, þegar faðir hans — Ein-
ar Jónsson, Sæmundssonar,
bræðrungur dr. Bjama Sæ-
mundssonar fiskifræðings —
taldi hann kominn það til
manns, að hægt væri að fela
honum mannaforráð. Gerði
hann þá nafna sinn að formanni.
Hinn ungi maður brást ekki
heldur trausti föður síns, þvi að
hann var ekki aðeins fylginn sér
og fiskinn vel, heldur var hann
og jafnan með happsæiustu for-
mönnum í Grindavík, meðan
hann stundaði sjóinn.
Vann hann föður sínum af
dugnaði um átta ára skeið, en
þá taJdi hann tímabært að ýta
eigin skipi á flot. Eignaðist
hann sinn fyrsta bát aðeins 25
ára gamail, og iét það raunar
ekki nægja, því að jafn gamall
stofnaði hann jafnframt verzi
un, og upp frá því stundaði
hann siðan jöfnum höndum út-
veg, búskap, fiskverkun og
verzlun með fisk og annan varn
ing um áratuga skeið.
Eitt heJzta einkenni Einars í
Garðhúsum, eins og hann var
jafnan kallaður suður með sjó
og annars staðar á Jandinu, var
trúin á sjálfan sig, dug og getu
einstaklinganna til að finna
lausn á vandamálunum, í stað
þess að heimta forsjá annarra.
Hann vildi sjáifur vinna
að þeim málum, sem úrlausnar
kröfðust, enda v£ir þá ekki kom
ið í tízku, að menn gerðu fyrst
og fremst kröfu til annarra, þeg
ar eitthvað þurfti að lagfæra eða
kjarabætur voru annars vegar.
Dæmi um þetta er forusta hans
Einar við störf í verzlun sinni.

— svo eitthvað sé nefnt — um
að gerðar væru lendingar- eða
hafnarbætur í Grindavík. Hann
hafði bjargfasta trú á framtíð út
gerðar í Grindavík, þótt lend-
ing væri þar alltaf erfið og oft
stórhættuleg, eins og hún getur
raunar verið enn í dag, en hann
gerði sér líka grein fyrir þvi, að
umskipti gætu orðið i þessu
efni, ef hægt væri að gera
rennu inn í ósinn, sem nú er kali
aður Hópið.
Svo hefur Ólafur Árnason,
kaupmaður á Gimli, sagt mér, að
Einar hafi haft allan veg og
vanda af þeim framkvæmdum,
sem fyrst voru unnar i þessu
efni þar syðra. Hann gerði sér
sérstaka ferð á hendur til
Reykjavíkur til að ræða málin
við yfirvöld þar, ef þau vildu
leggja eitthvert fé til fram-
kvæmdanna. En honum var tjáð
— eins og svo mörgum fyrr og
síðar — að fé væri ekkert fyrir
hendi til slíkra framkvæmda —
aJJt slíkt yrði að bíða betri tíma.
„En Einar var stífur," eins og
Óiafur orðar það, og vildi ekki
gefast upp. Málið átti fram að
ganga, hvað sem undirtektum yf
irvalda liði, svo að Einar hikaði
ekki við að fara í eigin vasa
og leggja fram fé til kaupa á
verkfærum og öðru, sem þurfti
til að hefja verkið. Hann byrj-
aði síðan framkvæmdir á eigin
m
Garðhús. Á miðri mynd er elzta húsið í Grindavík frá 1867. Sjá
má heystæði á tiininn og að ba ki íbúðarhússins em f jós og
hlaða, sem notuð voru allt til 1953.
ábyrgð og kostnað, og munu
vera til myndir, sem Einar son-
ur hans — jafnan kenndur við
Krosshús — tók þegar hafizt var
handa.
Það er að visu rétt, að Einar
fékk síðar endurgreitt það fé,
sem hann lagði af mörkum í
upphafi, en menn mega gjarna
velta því fyrir sér, hversu löng
biðin hefði orðið, ef Einar hefði
látið sér nei nægja, þegar hann
fór til Reykjavíkur þessara er-
inda. Þá má telja nokkurn veg-
in víst, að Grindavík væri ekki
það forustupláss á sviði útgerð-
ar sem ráun ber vitni, ef Einar
hefði ekki tekið sjáifur til hend
inni, þegar forusta yfirvalda í
Reykjavik brást.
En Einar gerði sér og grein
fyrir því, að byggðariagið þurfti
meira til að dafna. Það var ekki
í vegarsambandi við umheiminn

Fyrstu bryggjumar í Hópinu í Grindavik. Myndin er tekin um það bil er Einar lézt eða 1954.
Hjónaklúbbur Garðahrepps
Sumarfagnaður verður haldinn að Garðsholti miðvikudaginn 19.
apríl (síðasta vetrardag) kl. 21 e. h. Miðapantanir í síma 42953
mónudaginn 17. apríl kl. 5—9 e. h.
STJÓRNIN.
30 ferm. ketill
Óskað er eftir um 30 fm vatnskatli nú þegar. Brennari þarf ekki að fylgja. — Upplýsingar veitir
Verkfræðistofa Guðmundar og Kristjáns, sími 14425.
LÓUBÚÐ
Falleg úrvals bamaföt og sængurgjafir. og buxur. Simi 30455. — Nýjar dömupeysur LÓUBÚÐ, Starmýri 2.
Pfaff saumavélar
Nokkrar Pfaff-verkstæðissaumavélar sem nýjar, seljast á hálf-
virði. — Upjplýsingar í síma 23659 í dag og á morgun.
Hríseyingar
Spilo- og myndakvöld
verður haldið í samkomuhúsinu MIÐBÆ, Háaleitisbraut 58—60,
fimmtudaginn 20. apríl kl. 20.30. — Sýndar verða m. a. myndir
frá Hrísey og frá síðasta Hríseyingamóti 11. maí. — Upplýsing-
ar i simum 36139 og 12504.
Húsnœði til sölu
Húsnæði fyrir léttan iðnað í timburhúsi með góðum aðakstri,
um 60 fm, til sölu. Geymsla getur fylgt.
Lysthafendur láti vita með bréfi til blaðsins fyrir 25. þ. m.,
merkt: „I gamla bænum — 1166".
— Keflavík og Reykjavik. Fram
að þeim tíma sóttu Grindvíking
ar alla verzlun til Keflavíkur,
fóru á milli gangandi eða ríð-
andi — þeir, sem áttu þá ein-
vern reiðskjótann — til að kaupa
nauðþurftir sínar og leggja inn
afurðir bús eða útvegs.
Hvað sjávarafurðir snerti tók
Einar upp þann hátt að flytja
afla sinn — og raunar fieiri, er
svo stóð á — sjálfur til útlanda
og flytja sjálfur inn vöru til
verzlunar sinnar. Átti hann þau
viðskipti við menn i Leith í Skot-
Jandi.
En vegagerðin hófst með þeim
hætti, að þegar fé fékkst ekki
hjá opinberum aðilum, hvorki
landssjóður né hreppsnefnd
treystu sér til þess að láta fé af
hendi rakna til afleggjara af
Keflavíkurveginum til Grinda-
vikur, þá gerði Einar það að til-
lögu sinni, að háJfur hlutur af
hverjum bát í plássinu
skyidi Játinn renna til vegagerð
arinnar. Ef 20 fiskar komu
í hlut bátsins, áttu tiu af þeim
að renna í vegasjóðinn, og þann
ig var ráðizt i verkið. Með þess-
um hætti fundu menn varla fyr-
ir þessu framlagi — það var að-
eins eins og hver bátur hefði
fengið tíu fiskum minna en afl-
aðist raunverulega. Og því má
gjarnan bæta við, að þar sem
Einar átti sjálfur fjóra af bát-
unum í plássinu um þær mund-
ir, þá kom talsverður hluti fjár-
ins til vegagerðarinnar frá hon-
um eða bátum hans.
Þannig var Einar í einu og
öllu, vakandi fyrir umbótum á
öllum sviðum, og þótt hann væri
þekktastur fyrir störf sín á sviði
útgerðar, þá var hann einnig
stórbóndi, því að um eitt skeið
hafði hann tólf mjólkandi kýr í
fjósi og sá að heita má allri
Grindavik fyrir mjólk.
Enn má geta þess að þegar
Sigvaldi Kaldalóns fluttist til
Grindavíkur sem læknir, þá átti
landssjóður engan bústað yfir
þennan embættismann sinn, en
þá hljóp Einar undir bagga sem
svo oft endranær og hýsti lækn
ir og fjöLskyldu hans. En hann
lét það ekki nægja, því að hann
réðst í það að byggja yfir lækn-
isfjölskylduna fyrir eigin fé að
hálfu og fá henni hús til um-
ráða.
Það má segja, að slíkir menn
séu forsjá bæði sjálfra sín og ann
arra, og það eru ekki aðrir en
afburðamenn, sem hefjast þann-
ig til vegs og virðingar og hugsa
jafnframt um náunga sinn næst-
um eins og um sjálfa sig og sína.
Hér verður að láta staðar num
ið, þótt aðeins sé fátt eitt tínt
til, sem segja mætti um ævi og
starf þessa mikla athafnamanns.
Hann var ættaður úr Húsatóft-
um í Staðarhverfi, vestasta
byggðarhverfinu af þrem, sem
mynda Grindavík, og er föður
hans lítillega getið, en möðir
hans var Guðrún Sigurðar-
dóttir, skörungskona úr Selvogi.
Einar í Garðhúsum átti
Ólafíu Ásbjarnardóttur, Ólafs-
sonar hreppstjóra i Njarðvík,
en móðir hennar var Ingveldur
Jafetsdóttir, gullsmiðs Einars-
sonar úr Reykjavilt. Ólafia var
hin mesta ágætiskona, og voru
þau hjón samboðin hvort öðru,
höfðingjar í hvivetna. Eignuð-
ust þau tíu börn og eru sex
þeirra enn á lifi.
Einar Guðjón Ólafsson.