Morgunblaðið - 27.04.1972, Síða 14

Morgunblaðið - 27.04.1972, Síða 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1972 Auöur Auðuns; Leikritahöfundar þurfa að kynnast leikhúsinu innan frá — Miklar umræöur um frum- varp um Þjóðleikhús í gær Á FUNDI efri deildar í srær var friimvarp ríkisst.jórnarinnar um Þjóðleikhús tekið til 2. umræðu, en atkvæðagrreiðslu frestað. Umræðurnar snerust einkum um það, hvort heppilegt væri að hafa 16 manita þjóðleikhúsráð, er kæmi saman tvisvar sinnum á ári, ásamt með 5 manna fram- kvæmdaráði, er kæmi saman á hálfs mánaðar fresti, eða eitt II manna þjóðleikhúsráð, er kæmi saman mánaðarlega. Þá komu fram tvær breytinvar tillögur annars vegar frá "uH trúum Sjálfstæðisflokksins í menntamáianefnd og hins vegar frá öðrum nefndarmönnum um að efla íslenzka leikritagerð, en efni þeirra er rakið á öðrum stað í blaðinu. Köfuðbreyting frumvarpsins frá gildandi lögum felst í því, að samkvæmt því skal þjóðleikhús ráð kjörið eigi lengur en til fjög- urra ára og miðast við alþingis- kosningar. Á sama hátt skal starfstími þjóðleikhússtjóra vera fjögur ár, en þó heimilt að endur ráða hann einu sinni. Jafnframt skulu ráðnir bókmennta- og leik- Iistarráðiinautar, tónlistai-ráðu- nautar og listdansari að Þjóðleik- húsinu til jafn langs tíma og þjóðleikhússtjóri. Um þessi höf- uðatriði frumvarpsins var ekki ágreiningur í menntamálanefnd. Samkvæmt frumvarpinu skal þjóðleikhúsráð skipað 16 mönn- um þamnig, að hver þingflokkur ti'lnefni einn fulltrúa fyrir hverja tíu þingmeran I fiokknum eða brot úr þeirri töiu. Bandalag ís- lenzkra listamanna kýs þrjá full- trúa, tónlistarmenm, listdansaira og rithöfund, Félag íslenzkra Jeikara kýs þrjá fulltrúa, Leikara féiag Þjóðleikhússins einn og mienntam.álaráðherra skipar einn, en ráðið kýs sér sjálft for- mann. Það komi saman tvisvar á ári. Þá er gert ráð fyrir fimm Á FUNDI neðri deildar fyrir nokkru var tekið til 2. umr. frv. um sölu jarðarinnar Holts í Dyr- hóiahreppi. Ágúst Þorvaldsson, framsögumaður landbúnaðar- nefndar mælti fyrir áliti meiri- hluta nefndarinnar, en nefndin hafði ekki orðið sammála um af greiðslu málsins. Tveir nefndar- menn, Pálmi Jónsson og Gunnar Gislason fluttu álit minnihlutans, þar sem lagt var til að frumvarp Ið yrði fellt. Ágúst Þorvaldsson (F) sagði, að það væri nokkuð óvenjuJegt, að jarðasölufrumvarp hlyti ekki afgreiðslu á þingi, en firumvarp þetta hefði komið fyrir þingið a.m.k. fjórtum sinnum áður Rakti Ágúst síðan helztu forsendur fyr Ir afstöðu meirihJutans og sagði manna framkvæmdaráði, er í eiigi sæti formaður þjóðleikhús- ráðs, er jafnframt sé formaður framkvæmdaráðs, þjóðleikhús- stjóri, fjármálafulltrúi ÞjóðLeik- hússins, sá af fulltrúum Féliags ísl. leikara í þjóðleikhúsráði, sem það velur sjálft, og fuliltrúi LeikaraféLags Þjóðleikhússins í þjóðleikhúsráði. Það komi sam- an á hálfsmánaðar fresti. Ragnar Arnalds (Abl) sagði, að menntamálanefnd væri sam- mála um að mæla með samþykkt frumvarpsins. Þá gat hann þess, að hann ásamt fjórum öðrum nefndarmönnum flytti breyt- ingartiillögu á sérstöku þing- skjali, um, að fækkað yrði í þjóð leikhúsráði og framkvæmdaráð- ið lagt niður. Samkvæmt þessari tfflögu ætti þjóðLeikhúsráð að koma saman einiu sinni í mánuð'i ag vera skipað ellefu mönnum, fimm kjömum aif Alþingi með hlutfalllskosningu, tveim tilnefnd ixm að Bandalagi isl. listamanna, einum aí Leik- araféiiaigi Þjóð- leikhússins, tveimur af Fél. ísl. leikaira ag einum af memintamála- ráðherra, er yrði formaður. Þá gerði hann grein fyrir breytingartil- lögu þess efnis, að þjóðleikhús- ráði yrði heimilað að ráða rit höfund tii að semja leikverk með kjörum l'eikaira í hæsta launaflokki, meðan hanin ynnd að ritun þess, en höfundur héldi þó fiullium höfundarrétti og bæri þóknun fyrir verkið, ef það yrði tekið tiíl sýningar. Sagði hann til- löguna ekki þurfa mikilla skýr- inga við, en tilgangurinn væri að e£La íslenzka leikritun. Þorvaldur Garðar Kristjáns- m.a. að hreppsnefnd Dyihóla- hrepps hefði mælt með sölunni, enda væri það réttlætismál, að þessi forna ættarjörð kæmist aft ur í eigu þeirra, sem þangað ættu rætur sínar að rekja, Pálml Jón»son (S) sagði, að það væri ekki rétt, að frumvarp þetta hefði aldrei fengið af- greiðslu þau fjögur skipti, sem það hefði komíð fyrir Alþingi. Það hefði eitt sinn verið fieílt við umxæðu i efri deild. Sagði Páteni, að við samþykkt jarðarsölufrunwarp hefðu ætíð þurft að vera vissar forsendur fyrir hendi, m.a. hefði samþykkt jarðeignadeildar þurft að koma til Jarðeignadeild hefði hins veg ar mælt gegn söliu Holts. Framhald á bís. 21 son (S) lagði áherzlu á, að sú nefnd, er samdi fnumvarpið, hefði lagt mikla vinnu í að ná sem víðtækastri samstöðu um stjórn Þjóðleikhússins við l'ista- roenn og leikara sérstakiega. Taldi hainn mjög varhugavert að breyta út frá því samkomulagi og benti á, að samkvæmt breyt- rngartilllögum R.A. o. fl. væri síð- ur en svo verið að efla hlut leik- ara i stjórn Þjóðleikhússins, þar sem þeir hefðu átt tvo fullftrúa í framkvæmdaráðinu auk for- mamnsins, sem samkvæmt frum- varpinu gæti verið úr hópi leik- ara. Hann kvaðst sammála R.A. um, að nauðsyn bæri til að efla ís- lenzka leikritun, en kvaðst enga trú hafia á, að nokkur trygging væri fyrir því, að það yrð’ gert með þeim hætti, sem breytingar- ti'llaga R.A. o. fi. gerði ráð fyrir, enda varhugavert að ráða sem starfsmemn ríkisinis einstaka menn til að semja hugverk á borð við leikritun. Þess vegna sagðist hann ásamt Auði Auðuns Leggja fram svohljóðandi breyt- ingartiilögru. Heimiilt er þjóð- lleikhúsráði að greiða laun sem svarair hæsta launatflokki leik- ara til höfunda nýrra íslenzkra leikrita, meðan verið er að vinna að æfing- um og uppfærsl- um leikrita þeirra. Skuiu laun þessi greidd auk höf- undarlaunid. Á vegum Þjóðleikhússins skuLu flutt a.m.k. þrjú ný islenzk leik- rit á hiverju ári. Með þessum tfflöguflutningi sagði þingmaðurinn að farið væri inn á nýja braut og eklri að ófyrirsynju. öllum væri ljóst, að það væri annað að skrifa leikrit ©n skáldsögu eða annað þesis hátt ar. Þar skipti mikLu að þekkja starflsemi ieikhússins og hafa aðstöðu til að vinna með leikur- unum og skilja og nema þau atr- iði, er svo mikLu vörðuðu við iieikritagerðina sjálifa. Þetta væri það, sem íslenzkir leikritahöf- undar teldu sig vamhaga mest um. Með tiIMlögunni væri stefnt að því að bæta úr þessu, þar sem það væri heppilegasta leiðin til að efla islenzka leikxitagerð. Þingmaðurinn sagði, að ein- hverjum þætti kannski of í lagt að miða við þrjú ný íslenzk Leikrit á ári. En þess væri að gæta að mikil gróska væri í ís- Lenzkri leikritagerð og af ýmsu að taka, enda ekki nauðsynlegt að sýna öll leikritin í Þjóðieikhúsinu sjálfiu, heldur væri haft í huga, að á vegum Þjóðteikhússins væri annað leik- svið í Lindarbæ, nokkurs konar iilraunaleikhús og kæmi ekki síður til greina að íslenzku leik- ritin yrðu sýnd þar. Ragnar Arnalds (Abl.) siagði leikara mjög óánægða meC það fyriirkomulag á stjórn Þjóðtoik- hússins, sem fælist í frumvarp- inu, og færu ekki dult með það í einkaviðtölum, en einnig hefði það verið gefið í skyn í áliti Fé- Lags ísl. leikara. Hann lagði áherzlu á, að yfirbyggingin yrði of mikil samkvæmt frumvarp- Sala Holts í Dyrhólahreppi: Raskar ekki búrekstr- araðstöðu í Nykhóli *- þótt frumvarpið verði fellt inu. Þá sagði hann, að Alþingi og þingfíokkiaimir yrðu sér til at- hlægis, ef þeir tilnefndu 8 menn í þjóðieikhúsráð, sem ekki yrði tilfefliiið, ef Alþingi kysi 5. Alþingismaðuriinn sagði, að það væri mikið vandamái fyrir þá, er vildu skrifa lieikrit, að þeir yrðu að hafa efni á að vinna að því í marga mánuði. Tiliaga Þ.G.K. ag A.A. væri ekk óeðll- leg, en væri þó ekki nægitega uppörvandi, þar sem það tæki í inesta lagi 1% til 2 mánuði að setja upp ieikrit. Sín til'lagia væri því æskillegri og heppilegri. Hann tafldi óæskilegt að binda í 'lögum, að þrjú ný ísflenzk iedk- rit yrðu sýnd árlega, enda yrði þjóðleikhúsráð að hafa óbundmar hendur. Auður Auðuns (S) benti á, að tengsl Þjóðieikhússins við AI- þirugi ag fjárveitingavaldið styrktu ieikhúsið á hverjum tíma, þar sem dýrt væri að reka ieikhús, svo að með nokkr- um myndarbrag væri, en ekki alltaf auðvelt að gera mörmurn það skiljanlegt. Þinigmaðurinn benti á, að með tiilögu R.A. o. fl. væri ekki verið að þurrka út áhrif Alþingis í þjóðleikhúsráði, en hins vagar þýddi hún það, að aliiir þinigfl’okkamir ættu ekki fufllltrúa í ráðinu eins og nú værii og samkvæmt frumvarpinu. Alþinigismaðurinn lagði áherzliu á þá vinnu, sem lögð hefð' verið í að ná samstöðu við listamenn- ina um frumvarpið, þannig að þeir gætu unað við það. Og þótt R.A. talaði um óánaagju meðal leikara, væri óhætt að fuifl- yrða, að lítil brögð væru að henni. Ennfrem- ur skírskot- aði Auður Auðuns til formanns þeirrar nefindar, er frumvarpið samdi, siem hefði l'átið það áflit uppi á fundi menntaimálanefndar, að varhugavert væri að hrófla við þeim ákvæðum, er ilistamennirnir hefðu a.m.k. á þessu stigi iitið á sem samkomulaig. Þá vatpaði þingmaðurinn því fram, hvort menn teldu það heppilegt fyrir Þjóðledkhúsið sem stafnun og þá ekki síður þjóðleikhússtjóra að hafia 11 manna þjóðleikhúsráð sem einis konar framkvæmdaráð fyrir stofnumina, en til þess væri það of viðamikið. í þessu sam- bandi benti þingmaðurimn og á, að nú vaeri mikið tailað um at- vinnulýðræði. Leikarar Þjóðleik- hússins hiefðu meiri ítök í fram- kvæmdaráðinu en samkvæmt breytinlgartill'ögum R.A. og ffl. f titefni af þeim orðum R.A., að höfundaæ hefðu ekki ráð á að verja löngum tima kauplaust I iieikritagerð, saigði þLnigmaðurmn, að ótrúLaga mikið væri um ís- lenzka ieikritun, svo að óvíst væri, að hún væri annars stað- ar meiri, ef hliðsjón væri höfð aif fámenni þjóðairimnar. Það, sem fyrst og fremst hefði á skort, væri það, að höfundarnir fengju tækifæri til að kynnast leikhús- inu inmam firá, emda séngrein að skrifa fyrir leiksvið. Þingmaður- inn sagði, að það ætti að örva irnenn til leiki'itunar og væri lík- tegt tdil að gefa medri breidd í viðleitni manna tifl þess, ef heim ild um það yrði fest í lög, að höfiundarnir nytu fiullra laiuna, meðan verið væri að setja verk þeirra upp. Að lokum sagði þingmaðurinn, að sér fyndist tillaga R A. og fil. um stjóm Þjóðleikhússins van- hugsuð og kvað sér forvitni á að vita huig menntamálaráðheira til mádsins. Þorvaldur Garðar Kristjáns- son (S) lýsti vegna ummæla R.A þeim umsögnum, sem nefndinni höfðu borizt frá samtökum ieik- ara og listamanna, en í þeirn öil- um var mælt með samþykki frumvarpsins. Þó lýsti Félag ís- lenzkra Leikara yfir ágreiningli um skipan þjóðleikhúsráðs, en alþingismaðurimn upplýsti, að hann hefði verið fólginn í því, að félaigið hefði ekki talið rétt, að þingflokkamir skipuðu menn i ráðið. Það væri því breytingar- tilflögu R.A. o. ffl. óviðkomandi. Lýsti þingmaðurmn yfir undrun siinni og átaldi það, að R.A. skyldi gefa þingdeildinni villandi upp- lýsingar að þessu leyti. Kvaðst þó ekki láta sér til hugar koma, að það hefiði verið að ásettu ráði, heldur hefði R.A. ekki kynnt sér málið nægiiega. Helgi Seljan (Abl) taldi, að æskilegt hefði verið að einhvers konar samstarfsnefnd leikfélaga yrði komið á laggimar og taldi það hafa gefið góða raun, m.a, i Sviþjóð. Magnús Torfi Ólafsson meninta málaráðherra sagði, að bæði til- högun frumvarpsins og breyting artiilaga R.A. o. fl. á stjórn Þjóð- teikhússins hefði sína galla, en tók þó hima síðari fram yfir. Hann tafldi varhugavert að löig- fiesta, að á vegum Þjóðieikhúss- ins yrðu sýnd þrjú ný íslenzk leikrit á ári. Tillaga sjálfstæöismanna: Þjóðleikhúsið launi leikritahöfunda — meðan verið er að vinna að uppfærslu nýrra leikrita — a.m.k. þrjú ný islenzk leik- rit séu sýnd árlega ÞORVALDUR Garðar Kristjáns- son og Auður Auðuns hafa lagt til, að sú breyting verði gerð á frumvarpinu um þjóðleikliús, að þjóðleikhúsráði sé heimilt að greiða laun sem svarar hæsta launaflokki leikara til höfunda nýrra íslenzkra leikrita, meðan verið sé að vinna að æfingum og uppfærslu leikrita þeirra. — Skuli laun þessi greidd auk höf- undarlauna. Þá skuli á vegum Þjóðleikhússins flutt að miunsta kosti þrjú ný íslenzk leikrit á hverju ári. Þá hefur komið framn tillaga frá Ragnari Amalds o. fl. uim, að þjóðieiikhússtjóra sé heimilt að ráða rithöfund til að semja leikrit og skuli hann ráðinn með kjöruim Leikara í hæsta launa- flokki, meðan hann vinnur að ritun þess. Við uimræður um miálið á Ai- þingi í gær sagði menmtaimáia- ráðherra, að markmiðið með þess um til'lögum báðum væri lofs- vert, en taldi varhugavert, að ,,hvað sem raular og ta utar skuii a. m. k. þrjú ný íslenzk leikrit firumflutt á hverju tei!kári.“ SjA nánair á þingsíðu.

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.