Morgunblaðið - 10.06.1972, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 10. JUNl 1972
O.tgefandí hif. Árva* lfcui‘/ Réyfcjav'fk
Framfcvæmdastjófi Harafdur Svei-nsson.
•Rittstjórar Matthías Johannessen,
Eyjólifur Konráð Jónsson.
Aðstoðarritstjó'i SttyTm-ir Gunnarsson.
Rttstjornarfiulltrúi þorbljönn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsirvgastjóri Árni Garöar Kristinsson.
Ritstjórn og aígraiðsia Aðaistraati 6, sími 1Ö-100.
Augfýsingar Aðatatræti 6, sfmí 22-4-60
Áskriftargjald 226,00 kr á 0100uði innanland®
f iausasöTu 15,00 Ikr eintafcið
ÞAÐ Á AÐ SKATTLEGGJA
EYÐSLU, - EN EKKI VINNU
TTvenær verður skattskráin
lögð fram? Þessi spurn-
ing fer að verða einkar áleit-
in. Ólíklegt er, að það geti
orðið fyrr en eftir miðjan
júlí, svo flókin og seinunnin
sem öll álagning er orðin eft-
ir skattalagabreytingarnar.
Er það út af fyrir sig stað-
festing á öllum þeim flumbru
gangi, sem var á undirbún-
ingi þessara mála og af-
greiðslu á þingi í vetur.
Þessi dráttur kemur sér
illa, þegar skattbyrði þyng-
ist jafn mikið og fyrirsjáan-
legt er. Menn eru nú óðum
að búa sig undir að fara í
sumarleyfi. Verðbólgan hefur
þegar leikið þá grátt og síð-
an kemur skattseðillinn. Er
hætt við, að lítið verði eftir
til þess að gera sér dagamun.
Þótt ríkisbúskapurinn sé rek-
inn með halla, geta einstakl-
ingarnir ekki leyft sér slíkan
munað, heldur verða að stilla
útgjöldunum svo í hóf, að
þeir fái undir risið.
Þegar fjárlög voru afgreidd
fyrir áramót, var fyrirsjáan-
legt að hverju stefndi. Ríkis-
stjórnin lét sér ekki muna
um að hækka útgjöldin um
50%, án þess að nokkur sam-
staða hefði náðst um það
innan hennar eða milli
stjórnarflokkanna, hvernig
þessum auknu útgjöldum
yrði mætt. Það eina sem fyr-
ir lá, voru hálfköruð frum-
vörp til breytinga á skatta-
lögum og yfirlýsing fjár-
málaráðherra um, að hann
myndi leggja á nýja skatta á
árinu, eftir því sem þörf
krefði til þess að ríkissjóður
næði endum saman.
Sjálfstæðismenn vöruðu þá
þegar mjög við þessum vinnu
brögðum. Þeir lögðu á það
áherzlu, að með öllu væri
óverjandi að ákveða útgjöld-
in fyrst, en tekjuöflunina á
eftir. Jafnframt lögðu þeir
til, að skattafrumvörpunum
yrði vísað frá, enda ljóst, að
af þeim mundi leiða aukna
skattbyrði einstaklinga og fé-
laga með ófyrirsjáanlegum
afleiðingum og minnkandi
framkvæmdamætti.
Illu heilli var ekki á þessi
varnaðarorð hlustað. Ríkis-
stjórnin fór sínu fram. Vetr-
arglaðningur hennar var inn-
flutningsgjald á bifreiðar og
óðaverðbólga. Vorglaðningur-
inn margföldun fasteigna-
skatta og „holskefla kostnað-
arhækkana“. Sumarglaðning-
urinn ný skattskrá og dans-
inn í Hruna.
En sjálfstæðismenn létu
ekki nægja að vara við voð-
anum, heldur mörkuðu þeir
stefnu í skattamálum í sam-
ræmi við fyrri gerðir og yfir-
lýsingar. Þar var m.a. lögð
áherzla á eftirfarandi atriði:
Sjálfstæði sveitarfélaganna
má í engu skerða, allra sízt
með því að rýra tekjuöflun-
armöguleika þeirra. Mjög er
vafasamt, eins og íslenzka
þjóðfélagið er byggt upp, að
ríkisvaldinu sé stætt á því
með einhliða ráðstöfunum að
svipta sveitarfélögin tekju-
stofnum, án þess að aðrir
komi í staðinn og í fullu
samráði við þau. Með öllu er
óeðlilegt og getur leitt til
ófarnaðar, að ríkissjóður taki
til sín með hækkuðum tekju-
skatti það fé, sem áður rann
til sveitarfélaganna frá at-
vinnurekstrinum í formi út-
svarsgreiðslna og rjúfa þann-
ig tengslin þar á milli.
Með viðreisnarlöggjöfinni
var mjög dregið úr tekju-
skattinum sem tekjustofni
ríkissjóðs og m.a. mörkuð sú
stefna, að almenn laun Dags-
brúnarverkamanns með tvo
eftirvinnutíma skyldi vera
tekjuskattsfrjáls. í fram-
haldi af þessu hafa sjálfstæð-
ismenn markað þá stefnu, að
beinu skattarnir séu fyrir
sveitarfélögin, en ríkissjóður
byggi í framtíðinni tekjuöfl-
un sína eingöngu á óbeinni
skattlagningu.
Áður en slíkri grundvallar-
breytingu verður hrundið í
framkvæmd þarf að sjálf-
sögðu að koma á annarri
verkefnaskiptingu milli ríkis
og sveitarfélaga, eins og unn-
ið var að af fyrrverandi ríkis-
stjórn. Með skattalagabreyt-
ingunum í vetur var stigið
skref aftur á bak í þessu efni,
þar sem tekjuskatturinn er
nú mun meiri þáttur í heild-
artekjuöflun ríkissjóðs en í
tíð fyrrverandi ríkisstjórnar.
í skattalagabreytingarnar
vorið 1971 var m.a. ráðizt til
þess að íslenzk atvinnufyrir-
tæki nytu svipaðrar aðstöðu
varðandi skattlagningu og
fyrirtæki EFTA-landanna, en
með öðrum hætti gat inn-
gangan í EFTA ekki orðið
ábati fyrir okkur íslendinga.
Núverandi ríkisstjórn bar
ekki giftu til þess að skilja
þetta, og nú er svo komið af
þessum sökum og vegna verð
bólgunnar, að forsvarsmenn
atvinnurekstrarins, hvort
sem er innan samvinnuhreyf-
ingarinnar eða utan hennar,
hafa opinberlegs spáð tap-
rekstri fyrirtækja og atvinnu
samdrætti.
Síðast en ekki sízt hafa
sjálfstæðismenn lagt á það
áherzlu, að tekjusköttum
verði stillt svo í hóf, að þeir
lami ekki framtak einstakl-
inganna og sjálfsbjargarvið-
leitni — það á að skattleggja
eyðslu en ekki vinnu.
íslendingar hafa löngum
lagt á sig mikla yfirvinnu og
erfiði til þess að búa í hag-
inn fyrir framtíðina, komast
yfir eigið húsnæði og styðja
börn sín til mennta. Með
skattalögum sem þeim, sem
lögfest voru í vetur, eru þess-
ir möguleikar verulega skert-
ir. Með því er vegið að sjálf-
um rótum hins íslenzka þjóð-
félags, eins og við þekkjum
það í dag. Af þeim sökum ber
ríkisstjórnin feigðina í sér.
Ingólfur Jónsson:
Yfirvofandi reksturstap og
erfiðleikar í atvinnurekstrinum
UNDANFARIÐ hefur tíðarfar
hér á landi verið óvenjulega gott.
Ætla mætti, að sumardagar með
góðviðri og sól kæmu mönnum
i sólskinsskap og létti af fiestum
áhyggjum vegna dagiegs amst-
urs. örugglega hefur sóiskin og
birta áhrif til hins betra á skap
lyndi manna ekki síður en
skammdegismyrkrið, sem fullyrt
er að geri marga menn þung-
lynda og svartsýna. I>ótt sól sé
hátt á löfti og dagarnir bjartir,
vantar mikið á að bjartsýni sé
ríkjandi hjá íslenzku þjóðinni i
dag. Hvers vegna eru menn
óánægðir og jafnvel kvíðafullir
um gan.g mála í nútíð og næstu
framtíð? Ekki er það vegna þess
að atvinnu vanti, þar sem allir
vinnufærir menn hafa nægilega
vinnu um þessar mundir. Ekki er
það vegna þess, að kaupgjaldið
sé það lágt að fólk hafi fáar krón
ur handa í milli. Og ekki er það
vegna vöruskorts, eða af því að
almenningur geti ekki veitt sér
brýnustu nauðsynjar, þrátt fyrir
verðbólgu og minnkandi gildi
krónunnar. Hver er þá ástæð-
an fyrir svartsýninni og þeim
ugg, sem einkennir tal manna um
þessar mundir? Hér er auðvitað
um fleiri ástæður að ræða, en
ekki aðeins eina.
Mörgum sýnist meðal annars
að efnahagslegt Öryggi lands og
þjóðar sé i mikilli hættu vegna
verðbólgu og rangrar stjórnar-
stefnu. Öðrum virðist, að þjóð-
inni stafi hætta af ofneyzlu á-
fengis, tóbaks og jafnvel enn
verri eiturefna. Þá telja margir
að alltof fast sé sótt kapphlaup-
ið eftir því, sem álitið er vera lífs
ins gæði og valdi það fjölda
manna heilsutjóni, jafnvægis-
leysi og taugaspennu.
AÐ SVELTA MJÓLKUR
KÝRNAR
Á velferðarþjóðfélagið sækja
ýmsar hættur, sem eru fylgifisk
ar velgengninnar. Ef kröfur eru
gerðar hvort sem það er af stjórn
völdum eða launþegum, á hendur
þjóðfélaginu og til atvinnuveg-
anna, langt umfram greiðslugetu
þeirra, mun það valda miklum
erfiðleikum og tefja fyrir æski-
legri þróun í atvinnu- og efna-
hagslífi landsmanna. Fjöldi
manna, sem við atvinnurekstur
fæst, kvíðir yfirvofandi reksturs
tapi og erfiðleikum, sem af því
leiðir. Verðbólgan virðist vera á
góðri leið með að færa atvinnu
vegina i fjötra, þrátt fyrir góð-
æri og betri viðskiptakjör en
nokkru sinni fyrr. Stjórn Kaup-
félags Eyfirðinga talar um
„hrunadans kostnaðarverðbólgu
með taprekstri fyrirtækja", sem
framundan sé! Það eru fleiri en
þeir reyndu stjórnendur Kaupfé
lags Eyfirðinga, sem líta þannig
á málin. Engin viðleitni virðist
vera hjá stjórnvöldum til þess að
hamla gegn dýrtíðinni, önnur en
sú að neita fyrirtækjum um að
vinna upp á eðlilegan hátt aukinn
reksturskostnað, sem af verð-
Ingólfur Jónsson
bólgunni leið'r. Ekki sízt þess
vegna er taprekstri fyrtrtækja
boðið heim.
Það hefur ekki þótt búmann-
legt að svelta mjólkurkýrnar. Ef
það er gert, verður taprekstur á
búinu. Ef atvinnuvegirnir eru
mergsognir og flest fyrirtæki eru
rekin með tapi, verður afkoma
ríkissjóðs áður en langt um lið-
ur eins og hjá þeim bónda, sem
sveltir mjólkurkýrnar.
YFIRSÝN SKORTI
Þvi verður ekki neitað, að verð
bólgan er erfið viðfangs. En þess
vegna ber að nota öll skynsam
ieg ráð til þess að halda henni í
skefjum. Verðstöðvunarlög hafa
verið í gildi og reynzt vel á marg
an hátt. En verðstöðvunariög
geta ekki staðið til lengdar, varla
meira en eitt til tvö ár, án nokk
urra breytinga.
Þegar verðstöðvun hefur gilt i
ákveðinn tíma, getur verið nauð
synlegt að leiðrétta ýmsar
skekkjur, sem hafa myndazt,
meðal annars vegna óviðráðan-
legra utanaðkomandi aðstæðna.
Þannig var það haustið 1971, í
lok verðstöðvunartímabilsins. Þá
var nauðsynlegt að gera nokkrar
leiðréttingar bæði vegna iaun-
þega og atvinnuveganna. Ef að
þvi hefði verið unnið skipulega
og heildarmynd dregin upp af
því sem gera þurfti, var unnt að
komast hjá því dýrtíðarflóði, sem
nú ógnar þjóðinni. Eftir að nauð
synlegar lagfæringar hefðu ver
ið gerðar í lok verðstöðvunar-
tímabilsins, var nauðsynlegt að
gera ráðstafanir til verðstöðvun
ar á ný. Þess ber að minnast, að
á verðstöðvunartímanum 1970—
1971 varð 19% kaupmáttaraukn
ing launa. Jafnframt efldust at-
vinnuvegirnir og bættu mjög
stöðu sína.
Með nýrri verðstöðvun hefði
verið mögulegt að tryggja rekstr
argrundvöll atvinnuveganna á-
fram. Á þann hátt var unnt að
veita launþegum raunhæfar
kjarabætur og tryggja kaupmátt
launanna. Þá hefði sú verð-
skrúfa, sem nú er í fullum gangi
og stjórn KEA nefnir „holskeflu
dýrtíðar“, verið stöðvuð. Þá
hefðu launþegar og landsmenn
allir getað notið góðærisins og
hagstæðra viðskiptakjara við út
lönd.
Vegna hækkunar á útflutnings
framleiðslu þjóðarinnar -og auk-
ir,ni framleiðni i atvinnurekstri
hefðu atvinnuvegirnir þolað að
taka við talsverðri útgjaldahækk
un, sem óhjákvæmileg var,
vegna nauðsynlegrar leiðrétting
ar í lok verðstöðvunartímabilsins
á sl. hausti. En vegna verðbólg-
unnar, sem nú geisar, er út-
gjaldaaukning atvinnuveganna
þegar orðin það mikil, að ýmsar
greinar atvinnulífsins fá naum-
ast undir því risið.
Gjaldabyrði vegna vísitölu-
hækkana hefur aukizt um 12,3%
frá 1. júl-í 1971, en auk þess eru
grunnkaupshækkanir, sem eru
misjafnlega háar.
NJÓTA EKKI GÓÐS
AF FLEIRI KRÓNUM
Horfur eru taldar á, að vísital
an hækki um 12—15% frá 1. júní
til 1. des. n.k. Verður útgjalda-
aukning atvinnuveganna þá orð
in á greindu tímabili allt að 30%
vegna vísitöluhækkunarinnar
einnar. Til viðbótar eru grunn-
kaupshækkanir, skattahækkanir
og öll þau útgjöld, sem óhjá-
kvæmilega hækka mikið á verð-
bólgutimum. En launþegar njóta
ekki góðs a.f því að fá fleiri krón
ur á milii handa. Verðhækkanirn
ar og dýrtíðarfióðið kemúr i veg
fyrir það.
Þegar mjólkin hækkaði nýlega
um tvær krónur ffitrinn, var
bóndanum ætlað að fá í sinn hlut
1,25 kr., en 75 aurar fara í auk-
inn vinnslu- og verðbólgukostn
að.
Stór hluti af þeirri hækkun,
sem orðið hefir á búvörum, staf
ar af því að niðurgreiðslur voru
lækkaðar. Hefir sú ráðstöfun
haft víðtæk áhrif, magnað dýrtíð
ina og gert hlut neytenda lakari.