Morgunblaðið - 14.07.1972, Side 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 1972
Ég er að sjálfsögðu
ekki sammála þeim
Viðtal við Ólaf Jóhannesson,
forsætisráðherra
Þegar Morguinblaðið óskaði
eflíir þv1 við Ólaf Jóhannes-
son, forsætisráðherra, að bl'að
ið fengi viðfal við hann í til-
efni af árs afmæli ríkisstjórn-
airtoinar, dróst hann á það og
kvaðst miumdu hringja, er
Inarnn hefði tíma. Þegar hann
svo hringdi sagði hann eibt-
hvað á þessa leið: „Ég var vist
búlimn að dragast á að eiga við-
tal við ykkur, en má það ekki
Mða þangað til á 2ja ára af-
mæli stjórmarinnar“? Hon-
um var svarað þvi, að þá yrði
lika viðtal við hann. Þá sagði
florsætisráðiherra: „Eða þá á út
íarardag stjórnarinnar." Og
honuim var Mka lofað viðtali
þá. Og nú situr blaðamaður
Morgunblaðsins í skriflstofu
forsætisiráðherra og spyr:
— Hafa stjórnarstörfin þetrta
fyrsta áir borið meiri eða minni
áramgur em þér gerðuð ráð fyr-
í.r við myndum stjórnarinmar?
— Ég tel, að stjómarstörfin
hafi borið góðan áramgur eins
og ég reymdi nú að rekja i
eIrJhúsdagsiræðu minni í vor, og
kannski er ekki ástæða til að
emdurtaka það, sem ég þá
sagði. En auðvitoð á maður
aldrei að vera fyllilega ánægð-
uir, og alltoif vildi maður gera
betur en reyndin verður.
— Ráðherramir sögðu I fyirra,
að það væri forsenda þess að
ríikisistjómin gæti framkvæmt
stefnu stoa, að ekki yrðu máikl-
ar ve rðhækkan ir. Bru ekki
hinar gifurlegu hækkanir að
lumdamfömu sönnun þess, að
»tjámarste finam hafi mistekizt?
— Það tel ég nú ekki. Ég
tók það fram eflbir þær kjara-
bæbur, sem urð>u í himum al-
mennu samningum 4. desember,
að öhjáfcvæmnilegt væri, að
þeiirra hlyti að gæto eitthvað í
verðlagi. Auk þess er það nú
» svo, að ýmislegt er það, sem
stjómvöld ráða ekki við. Við-
rei&narstjórnin taldi sig ekki
ráða við verðlagslækkamimar
á útflutningsafurðum 1967 og
68, sem ekki var von. Við höf-
um ekki hetdur ráðið við geng-
ishækfkamimar, sem orðið hafa
í viðskiptolöndum okkar í
Evrópu og öhjiákvæmillega hafa
áitrt sinn þábt í verðhækíkunum
hér.
Þrátt fyriæ það, að verðlags-
hæflökanir hafi átt sér stað hef-
ur verið reynt að standa á móti
þeim, og lanigt er firá því, að
tekmair hafii verið til greina ali-
ar óskir um hækkamir, sem
iflram hiafa verið settar og flram-
« leiðendur og verzlunarstéttin
hefiur taiið nauðsynlegar.
— Þegar garnla vinstristjóm-
to glímdi við efnahagsráðstof-
anir sagði Hannibal Valdi-
marsson: „Er þá ekfkert til
nema gömilu íhaldsúrræðm.“
Lét hamn nokkur slík ummæli
flaila nú?
— Nei, enda er Hannibal
(g’Iöggur maður og sér iruuninn.
— í miálePnasamninignuim er *
höfuðáherzla lögð á, að ekki
verði gengisfelling. Nú hefur
gengi falMð mjög gagnvart svo
til öllum gjaldmiðli nema doll-
ar. Eru þetto ekki svik á meg-
inloforði málefinasamninigs.ins?
— Nei, gengi íslenzku krón-
unnar hefiur ekki verið breytt.
Hún er bundin við dollar, hins
vegar hefur orðið hækkuin á
ýmissi erlendri mynt, eins og
ég áðan sagði. Og aí því leiðir
auðvitoð læfltfeun krónunnar
gagnvart þessum gjaldmiðli.
Og það Hggur í augum uppi,
að sá óstöðugleiki, sem verið
hefur á gjaldeyrismörkuðum,
hefur valdið ýmsum erfiðleik-
um.
— Þórarinn Þórarinsson hef-
ur látið að því liggja, að bet-
ur hefði tekizt til við stjórn
landsims, ef stjórnarandstaðan
væri ekki „neikvæð og lítils-
metin, því að hún veitir þá
miklu miinma og ófullkomnara
aðhald en ella.“ Hvað hefði
stjórnin gert öðruvlsi, ef að-
hald stjórnarandstöðu hefði
verið meira ?
— Ég vil nú ekkert segja um
það, ég hef aldrei þekkt neina
stjórn, sem hefiur verið ánægð
með stjórnarandstöðuna, né
stjómarandstöðu, sem hefur
verið fyllilega ánægð irieð rik-
isstjómina.
— Teljið þér stjómar-
andstöðuna hafa verið óábyrga
og hafa torveldað störf stjóm-
arinnar?
— Ég vil ekkert kvarto und-
an stjómarandstöðunni. Ég
býst við því, að það megi segja
um stjómarandstöðu hér bæði
fyrr ag síðar, að hún hafi mátt
vera ábyrgari, ef maður vill
vera fullkomlega hreinskilinn.
Ég er þakklátur stjóm-
arandstöðunni fyrir sameining-
arvilja hennar um landhelgis-
málið.
— 1970 nefndu framsóknar-
menn fresbun • 2ja vísitölustiiga
í 6 mánuði kauprán og annað
í þeim dúmum. Er ekki niður-
fleDing 2,5 víisitöiustiga nú og
2,6 stiiga vegna skattabreytinga
kauprán?
— Það er nú svo, að raun-
verulega er ekki um neina eða
sáralitla efltiirgjöf að ræða nú
á vísiitölustigum. Nú þegar er
hafin aukin niðurgreiðsla á
landbúnaðarvörum og fjöl-
skyldubótum ag á þvl timahild,
sem þebta er greitit umfram
skyldu, samsvarar þetta
1,3—1,5 visitölustigum. Og síðan
verður hæfldoun á kauphluta
bóndans um 8% gireidki nið-
ur, en þessi liður á samkvæmt
samningum um víisitöiuna ekki
að koma inn í hana, svo að
þama er telið, að launþegar
flái 1 stig. Samtols gæti þetta
numið 2,3 og kannski 2,5 stíg-
um.
Vegna skabtalagabreyting-
arana hafia verið tekin inn
I víisitöluna 0,6 stig, og Kaup-
lagsnefnd leggur nú til að toka
0,4 stig titt viðbótor. Gert er
ráð fyrir, að þetto vegi samtels
1 stig. Rikisstjómin hefur ekki
haft hiin minnstu áhirif á Kaup-
lagsnefind varðandi þetto mál.
Til viðbótor er reiknað með, að
vísitolan heekki um % stig
vegna fasteignaskattanna,
þannlg að þama kemur IV2
stig.
— Er það yðar skoðun, að
skattar muni lækka svo, að rétt
mætt sé að lækka liðiran „op-
inber gjöld“ í visitöl'unni um
þessi 2,6 Stig?
— Ég vifl trúa þvl, að skatter
á hina lægra launuðu verði
lóttbærari en þeir hefðu orðið
að óbreyttri skatMagningu.
Hins vegar er enginn vafi á
þvl, og hefur ekki verið dreg-
in dui á, að skattor
hinna tekjuhærri munu hækka.
— A.S.Í. segir, að ástondið í
efnahagsmáium hafi að undan
fömu verið hið „ískyiggi-
legasto" ag hafi haflt í för með
sér „stöðugt rýrnandi raun-
verulegan kaupmátt“. Teljið
þér þetto ekki vantraust á
st jómarstefnuna ?
— Ég tel ályktun Alþýðusam-
bandsins ekki vantraust á
stjómarstefnuna, en hinu neita
ég ekki, að það hafa verið viss
ir skuiggar á efnahagsmáflum og
verðþensiuástand. Og um
flcaupmáttinn vísa ég til tolna,
sem forseti Ailþýðusambands-
ins hefur birt.
— Hvenær tók að renna upp
fyrir stjóminni, að nauðsynlegt
væri að breyta um stefrau í
ef nahagsmiálum ?
— Ég vil nú ekki segja beint,
að það sé um að ræða neina
stefnubreytingu í efnahagsmál-
um. Markmið stjómarinnar í
þeim efnum eru hin sömu og
áður, en efltir gerð desember-
samninganna var í hagrann-
sóknardeild gerð áætíun um
þróun verðiagsmála og sam-
kvæmt þeirri spá var gert ráð
fyrir þvi, að kaupgjaldsvisitol-
an, sem miðast við 1. miaí yrði
116,57 stíg, en reyndist 117
stig. Það má því segja, að þró-
unin þangað til hafi verið
nökkum veginn i samiræmi við
það, sem æitlað var. Hins veg-
ar voru þá gerðar endumýjað-
ar spár um framhaldið, og þær
sýndu, að það mátti búast við
miklu örairi þróun í þessum
efimum en gert var ráð fyrir í
hinni fyrri spá, þaranig að eftir
þeinri spá hefði kaupgreiðslu-
Visiitala i ársloflcin verið komin
verulega upp fyrir það,
sem spáin var um á árinu 1973.
Og þegar þessar skýrslur lágu
tfyrir, var augsýnilegt, að við
svo búið raátti ekki stonda, því
að aðMúitflutntagsatvinnu-
vegurtan þolir ekki öilu imeira
en 117 stig. Og þá var gjripið
tifl þessara bráðabirgðaráðstaf-
ana.
Og tífl þess að mæta þessum
n ið u rgre iðs 1 um núna, þá er
rfilkisstjóminnd veitt hieimild tíl
þess að lækka fjárlög um 400
milljónir króna. Er það býgigf
á þeirri skoðun, að þensflan sé
í raun og veru of mikil, og það
sé ekká skýnsamiegt fyriir hið
optabera við þessar aðstæður
að vera í harðri samkeppni við
t.d. framle i ðslu a tv innu vegi og
þvl sé noflckur samdráittur ekki
óeðflilegur.
— Er þetta efltíci sönraun þess
að óvarlega hafi verið fiar-
ið við afgreiðslu fjárlaga ?
— Það er min skoðun, að
bæði við fjórflagaaflgireiðsl'uraa
og aflgreiðslu framkvæindaáætl
unar hafli bogimn verið sperant-
ur tíl htas ýtrasta. En þartfirm-
ar eru miklar og fraimkværrada-
óskimar hjá þinigmönnum fyrir
staa umbjóðendur eru eðlilega
miklar.
— Hér á landi ha.fa flrá því
í styrjöldimni verið strörag
verðlagsakvæði, en þeim hefur
fyrir löngu verið aflétt hjá ná-
granmaþjóðumum. Samt hef-
ur verðbólgan verið hér meiri
en þar. Er hugsanlegt, að
verðlagshömlur séu beinlín-
is verðbólguvaldandi, þegar til
lengdar lætur ?
— Ég er nú ekki þelrrar
skoðunar, þó að ég telji verð-
lagsefltirlit ekkert töframeðal.
Ég er þeirrar skoðunar,
að það sé buliandi verðbóflga
í ökkar nágrannaiöndum. Ég
veit í raunirmi ekki, hvort hún
er nokkru minni þar en hér.
En það, sem skilur á mdili, er,
að þeir hafa að mtaum dómi
mun skynsamlegra kaup-
visiitödukerfi, og þess vegiraa
verður myradin, ef á þá hlið-
taa er iitið, ef til vilU no'kkuð
önnur.
— Þarna mimmizt þér á vísi-
tölutrygigingu launa, og i út-
varpimu á þriðjudagskvöld
sögðuð þér, að það væri „bjarg
föst sannfærtag" yðar,
að breyto yrði reglum um visi-
tölutrygigfaigu launa. Hvem-
ig á að breyta þeim?
— Vísditölukerfið er nú byggt
á samningum á miflli aðila
vtarauimarkaðarins. Hjá þeim er
nú sterfandi sarrastarfsnefnd til
að athuiga ýmis atriði varðandi
Vtarauisamninga og þá ekki
hvað sízt, að ég vona, vísitöiu-
fyrirkomulagið. Rifcisstjórmin
mun veito þeim alla aðstoð við
könnun á þessum málum, og ég
vona, að þeim tokist að koima
þekn málum í skyinsamlegra
hoirf en nú er. Ríkisstjónnin
vill ekki grípa fram fyrir
hendurnar á þeim, og þess
vegna vil ég nú ekki á þessu
stigd vera að segja of mikið um,
hvert sé álit mitt. Það gætí lit-
ið út sem forskrift. En ég get
þó sagt sem mtaa persónulegu
skoðun, að sitthvað í sjálfum
vísitölugrundvellinum þyrfti að
toka tíl endurskoðumar. Ég
teldi æsikilegtra, að víis'itölutíma-
bilið væiri ienigra, t.d. 6 mán-
uðir í stað 3ja nú. Það mundi
leiða til meiri stöðugfleika í
þessum málum.
Etas og vásitölufyriirkomu-
lagið er nú, tel ég nær útilok-
að að noto skatto sem hag-
stjórnartæki. Ég held að þess-
um iraálum sé fyrir komið á tals-
vert annan veg í nágranna-
löndunum, og ef til vifll gæt-
uim við eitthvað lært af þeiim.
— Viljið þér taka ailia sikatta
út úr visitöilunni, þar á meðal
söluskatta, áférugi og tóbak?
Óiaifur Jóhannessoini.
— Ég persónulega held að
það væri sikynsaimiegt.
— Fyriir kaupgjaldshækkan-
irnar í júní lýstu ráðherrar
því yfir, að verðhækkumum
hefði verið haldið i aigjöru
lágmarki, svo að fyrirtaskiin
stöðvuðust ekki. Talið er að
iðlrafyntatæki þynftu 6—8%
hækkun á vörum sfaum, vegna
kauphækkama 1. júní. Eir hægt
að neite þeim um þessa hækk-
un?
— Ég álít, að þeir verði að
biða iraeð þær hækkanir. Þeir
hljóta ekki smálegt hag-
ræði við það, að vísitölunmi er
haldið niðri. Ég efasit ekki um
að erfliðleikar geti orðið hjá
einsitökum fyrirtækjum í bili,
en af þvi að ég vtar áðan að
tala um æskilegt lengra bil i
viisiitöiunni vill ég segja, að
miklu æskilegra væri, að verð-
lagning væri tekin til ath.uguin- j
ar á ákveðnum timabilum, en I
ekki alltof svo að segja á hverj I
uim degi, t.d. á 6 mánaða fresiti.
Ðn auðvitað er mér ljóst, að á
því geta verið margir fram-
kvæmdae r f iðle ikair.
— Á að banna verðlagshækk-
anir vegna hækkana á tamfiutt
um vörum?
— Verðlagsmefindarmönm-
um er fiengið neitunarvald. Ég
geri ráð fyrir því, að verðlags-
ne'findarmeran beiti sínu
valdd af sikynsemi.
— Allir?
— Vafaiaust aliir. .j
— Óttizt þér ekki, að til ára-
mötanna safnist fyr'nr sliic
hækkanaþörf hjá fyrirtækjun-
um, að enn erfiðara verði að
kljást við iraálin þá en nú?
— Þetta er vtandi, sem fyflgir
verðstöðvun, en við verðum
bara að reyna að nota timainn
fram að áramótum til að reyna
að finna einhverja skynsam-
lega lausn á þessum málum.
— Ný úrræði?
— Við ætlum að skipa sér-
fræðinganefnd tii að benda á
valkosti, og svo auðvitað verð-
ur það alþingis að fjalla um
öll þessi mái.
— Verður haft samráð við
s t jórnarandstöðuna ?
— Ég geri ráð fyrir, að ósk-
að verði eftir, að í sérfræð-
inganefndinni verði menn, sem
stjórnarandstaðan teiur sig
geta borið traust til, og að
sjálfsögðu getur komið til, að á
alþingi verði leitað samráðs við
stjórnarandstöðu, en ég get
ekki sagt meira um það
á þessu stigi.
Ég er nú þeirrar skoðunar,
að allir eða fiestir skilji nauð-
syn þessara ráðstafana, eins
og ég sagði á blaðamannafundi,
þó að okkur, sem eigum að sjá
um framkvæmdina sé misjafn-
lega treyst, eftir þvi hvar í
flokki menn standa.
— Eru frairasóknarmenn
ánægðir með þá aukningu mið-
stjórnarvalds, sem átt hef-
ur sér stað á valdatíma ríkis-
stjórnarinnar?
— Þessari spurningu verð ég
að svara þannig, að ég tel alls
enga aukningu miðstjórnar-