Morgunblaðið - 06.08.1972, Page 11

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 6. ÁGÚST 1972
11
Einar Haukur Ásgrímsson.
Smáþorskdrápið er frum
orsök útfærslunnar
ÞORSKVEIÐAR á Islandsmiðum
eru ekki stundaSar til heilsubót-
ar o*g afþreyingar. Þjóðréttar-
reg'lurnar, sem gilda um þorsk-
veiðar, mœtti ef til viil nota
sem ieikreglur þroskavænlegrar
íþróttar. Þrátt fyrir fúsan vilja
Islendinga hafa þessar gömlu og
virðuilegu þjóðréttarreglur alger-
lega komið í veg fyrir að taka
mætti upp stjómunarfræðilega
starfshætti við þorskveiðar, sem
þó eru aðalatvinnuvegur íslend-
inga. Afleiðingin er sú, að þorsk-
veiðar á íslandsmiðum eru
srtundaðar í sériega harðri sam-
keppni, sem engu skeytir um
hagfræðilega eða líffræðilega só-
un. Þorskur er seldur á heims-
markaðsverði, sem aflinn af ís-
landsmiðum hefir sáralítil áhrif
á. Það verður því ekki réttlætt
hagfræðiSega, að þesisi hættuleg-
asti atvinnuvegur í Norður-
Evrópu skuli skipuiagður eins og
hann væri þjálfunaríþrótt Spörtu-
ALÞJÓÐLEG FISKVERND
Alþjóðahafrannisófcnaráðinu
varð fyrir rnörgum árum ljóst, að
einu fiskvemdaraðgerðimar, sem
rúmazt gætu innan ramma gild-
andi þjóðréttarreglna, væru að-
gerðir, sem miðuðu að því að
endurbæta togvörpuna, ef með
þvi m'óti mætti þyrma simáfisk-
inum. Vissulega hefði það verið
geysileg framför, ef koma hefði
miátt í veg fyrir smáfiskdráp með
því að nota stórriðna togvörpu.
Tilraunir báru þann árangur, að
sannað þótti, að smáfisikur gæti
við hagstæð skilyrði sdoppið lif-
andi í gegnum net togvörpunnar,
ef möskvamir væru stórriðnir.
Með regluigerðinni; sem byggð
var á þessum tilraunaniðurstöð-
um, hafði Alþjóðahafrannsóikna-
ráðið eignazt þann töfrasprota,
sem síðan hefir nægt til að
hneppa í álög allar tillögur um
fisskvemd og stjómun á fiskveið-
um.
HVERNIG REYNIST STÓRI
MÖSKVINN Á TOGVEIÐUM?
Togaramenn uppfylia sinar
skyldur og gæta þess, að allir
mösikvar í togvörpum þeirra séu
af regluigerðarstærð eða stærri.
Gallinn er bara sá, að tiilgangur
veiðiferðarinnar er að veiða sem
mest af þorski á sem stytztum
tima.
Þegar togari, smiár eða stór^
togar vörpu sina á fiskimiðum á
uppeldisslóðum smáþorsksins,
eins og víða er með ströndum
Islands, þá safnasit unigviðið í
vörpuna ásamt fuilvaxna þorsfc-
inum. Ef aflinn, sem í vörpuna
safnast, er bærilegur eða skárri,
þá kafnar smáþonskurinn í
þrengslunum og kemst aldrei i
snertimgu við netið, sem stóru
möskvamir áttu að hleypa hon-
um í gegnum.
Tæknin hefir gert jafnvel smáa
togara að afkastamikilum veiði-
skipum með því að búa þá flóikn-
um fiskleitartækjum og öflugum
vélbúnaði, en tæknin hefir bruigð-
izt við þeirri geigvænilegu sóun,
sem ungviðsdrápið er, með
gagnslausum úrræðum, sem hafa
þann kost einan að samrýmast
þjóðréttarreglunum.
SÓUNIN ER ÓVIÐUNANDI
Fiskurinn, sem i vörpuna
hafði safnazt, er færður inn á
dekk togarans og þar er aliur
þorskur af markaðshgeifri stærð
tíndur úr til aðgerðar. Séu mark-
aðshæfu þorskarnir 400 talsins,
liggja eftir á dekkinu 200 til
1600 dauðir smáþors'kar, sem
Einar Haukur Ásgrímsson.
hleypt er í sjóinn aftur.
Þessi sóun er umhverfisigtepur
enda þótt hún sé afleiðng af gild-
andi þjóðréttarreglum. Til úr-
bóta er óhjákvæmilegt að banna
togveiðar á uppeldisslóðum smá-
þorsksins. Þeir islenzkir fiski-
menn, sem stundað hafa togveið-
ar á grurmslóð, verða að fá for-
gang á miðunum utar, þar sem
minna er um smáfisk. Afleiðingin
er, að eriendir togarar verða að
vikja enn fjær.
Smiáfiskdráp núgildandi kerffis
er sú óumfflýjanlega frumiorsök,
sam gerir útfærslu fflskveiðilög-
sögunnar óhjákvæmilega.
FORMGAULAR ERU AUKA-
ATRIÐI
Ekki er það með öllu rangt hjá
Bretum, að 50 miiina átovörðun
islienzku ríkisst j órnarinnar og
framkvæmd þeirrar ákvörðunar
hafi verið klossuð og kiauffaleg
og það farið í handaskoium að
gæta hefðbundinna forma. En er
þetta ektoi sameiginlegt einkenni
allra ákvarðana, sem eitthvert
umtalsvert efnisinnihaid hafa?
Islendingum er erns ljóst og
Bretum, að undirstöðuregJa rétt-
arrikisins, „með lögum skal land
byggja, en ólögum eyða", á ekki
siður við þjóðréttameglur en inn-
lendar lagareglur. En Bretum er
það eins aikunnugt og Islending-
um, að úrelitar lagareglur geta
orðið háskaiegar réttarrikinu og
að engu hafandi. Alkunma er, að
tilrauninni 1958 til að blása nýju
lifi í þjóðréttarreglurnar um nýt-
ingu auðgeifa hafsins tókst ekki
að vekja þær til mieðvitundar
um þarfir nútíma sjávarútvegs.
Bretar og íslendingar eru
gamiar vinaþjóðir og mun aðild
beggja að Efnahagsbandalagi
Evrópu enn styrkja þá vináttu.
Það er von margra íslendinga,
að Bretum sé ijóst, að fonm-
gallar breyta engu um þá stað-
reynd, sem knýr Islendinga til
útfærslunnar, sem sé hve sví-
virðileg sóun það er að drepa
ómarkaðshæfan simáþorskmn.
Herdís Hermóðsdóttir.
Svar til Inga
Eskifirði, 23. júní.
HINN 15. júní skrifar Ingi
Tryggvason grein í Mbl. sem
hann nefnir „Svar til Herdísar".
Tæplega getur það þó með réttu
kailast svar, því þar sem ég
hvorki yrði á hann eða spyr,
getur tæplega verið um svar að
ræða.
Alit um það er hér um at-
hugasemd við grein mina að
ræða. Ekki lasta ég það. Mun
þó ekki láta ósvarað, þegar á
mig er yrt.
Ásakanir um fullyrðingar,
sem eigi fái staðizt og fleipur,
hygg ég geta verið nokkuð gagn
kvæmar, þvi í grein sinni ræð-
ir Ingi um efni, sem hann kann
greinilega lítil skil á af eigin
raun. Étur aðeins upp það, sem
aðrir hafa sagt og reiknað út,
og tekið það sem ómótmælan-
legar staðreyndir, sbr. Hagstofu
upplýsingamar. Aftur á móti
dreg ég þá útreikninga stórlega
i efa i minni grein, að réttir
séu.
Enda tek ég fram i grein
minni að þetta séu minir út-
reikningar og mitt álit, sem
fram kemur þar. Og þar sem
hér ríkir ennþá skoðanafrelsi,
fæ ég ekki séð að það sé nokk-
ur goðgá, þótt menn reyni að
gera sér grein fyrir þessum
málum og mynda sér um þau
sjálfstæðar skoðanir. Og það
hef ég einmitt gert.
Þó að Ingi fái ekki séð hvaða
erindi skrif mín eigi til almenn-
inigs, annað en það helzt, að
„blásia að iglæðum sumdurliyndiB
og tortrygignti" vil ég segja Inga
það, að ekltí mun hann þurfa
að óttast, ef allir eru ánægðir.
En bið harnn jafnframt athuga,
að skrif mín voru aðallega gerð
til að benda á þá staðreynd, að
fjöldamargar bamafjölskyldur
verða að spara svo við sig kaup
á landbúnaðarvörum, að heilsu-
farslega séð gæti það auðveld-
lega valdið þvi að börn yrðu
vannærð i uþpvextinum.
Ég tel útreikninga Hagstof-
unnar byggða á hæpnum for-
sendum og því villandi heim-
ildir.
Það er auðvelt, á pappímum,
að telja meðalfjölskyldustærð
3 heila einstaklinga og brot úr
þeim fjórða. En ég tala um
raunverulegt, lifandi fólk, sem
lifir og hrærist í umhverfi
minu og annars staðar. Og
þetta fólk telur ekltí neitt brot
af manni til fjölskyldunnar.
Og það fólk sem á annað borð
á böm, hefur frá þremur upp i
átta böm á sínu framfæri, hafi
það á annað borð búið nógu
lengi til þess. Sjáif hef ég haft
um áraraðir frá 6—12 manns í
heimili, svo ætia mætti að ég
færi nærri um neyzlu hinna
umræddu fæðutegunda. Hvergi
tala ég um „vísitölufjölskyld-
una“. Enda er hún aðeins til á
pappírnum. Thibúið hagræðing-
argagn misviturra manna, sem
ekki á sér stað í raunveruleik-
anum. Þessa útreikninga mina,
sem Ingi fettir fingur út í, og
telur svo og svo mikið ofætlaða,
hef ég borið undir margar hús-
mæður, sem telja þá hvergi of-
ætlaða. Mun ég þvi hvorki
breyta kílói eða litratölu. Verða
þá tölurnar aðeins þeim mun
hærri sem verðlagið hefur
hækkað síðan.
Það er varla von að Ingi
skilji þau orð min: „Þar af 12
máltíðir af 14 vikulega.“ En ég
veit að konur munu gera það.
Enda beindi ég til þeirra
orðum minum. Ekki fór það þó
fjarri getu minni að það yrði
karlmaður, sem tæki upp hanzk-
ann og hyggðist fleygja honum
aftur á nasir mér. Þeir eru svo
vanir því karlmennirnir, að kon-
ur séu þaið vel tatmdar og hafi
vit á að þegja og gera sér að
góðu ráðsmennsku þeirra á mál-
unum, að það er kannski ekki
mót von að þeir hrökkvi við,
ef konur færu nú allt í einu að
drága í efa óskeikuileik þeirra.
Konur vita að mjólk, smjör, ost-
ur, egg og kartöflur, deilast að
parti niður á þessar „12 mál-
tíðir af 14“, sem vitnað er til.
Mjólkurmagnið er t.d. miðað við
það sem þarf tH matargerðar og
í bakstur, ásamt því sem ætlað
er börnum til drykkjar.
Þó telur Ingi það kjötmagn er
ég áætia „ekki f jarri réttu lagi“.
Gerir hins vegar athugasemd
við útreikning verösins.
Sjálfsagt er að skýra það
nánar. Ekki get ég miðað við
kjötkaup í heilum skrokkum,
vegna þess að þeir munu vera í
miklum minnihiuta ennþá, sem
gera slík innkaup. En þar sem
ég veit að algengast er að fólk
kaupir daglega flestar nauð-
þurftir, þar á meðal kjöt, í smá-
sölu, miða ég við það verð sem
var þá á þessum fæðutegund-
um og geri ekki ráð fyrir nein-
um hátíðum eða tyllidögum.
Tek ég meðaltai milli súpukjöts
á 165,50, sem er ódýnast og læris-
sneiða á 217,20 dýrast, miðað við
lambakjöt og reikna með 190,00
kr. á kg. Tel ég það emn hvergi
ofreiknað og þvl áætlanir Inga
á þessum kostmaðarlið til lækk-
unar fleipur eitt. Þá tekur Ingi
smjörið til meðferðar, og telur
13 kg. af smjöri ofreiknaða
ársneyzlu. Hrædd er ég um, að
Xnga þættí þunnt smurt brauðið,
ef hann væri í fæði hjá mér og
ég ætlaði homum til vikunnar
250 gr. af smjöri, nema hann
þjáist af offitu og kransæða-
stiflu og eti smjörlíki að lækn-
isráði. Og á ég að trúa þvi, að
hann viti ekki, hvers vegna
smjörneyzlan jókst þetta mikið
1971?, Það var einfaldlega af
því að niðurgreiðislurnar voru
þá látnar ganga til að auðvelda
landsmönnum kaup á landbún-
aðarvörunum i meira mæli en
nú er gert, þó það nægði hins
vegar ekki til að koma í veg
fyrir að fjölmargar barnafjöl-
skyldur urðu að vena án smjörs
að miklu eða öllu leyti, og var
þó nær hófi en nú er. Nú eru
margar fjölskyldur sem aldrei
hafa smjör á borðum, aðeins
jurtasmjör. Þó Hagstofan viti
þetta, er samt reiknað með 7,7
kg. á mann sem réttu hlutfalli.
Að ekki séu til ábyggilegar
tölur um eggjanotkun i landinu,
er ábyggilega rétt. Margir hafa
samband við eggjaframleiðend-
ur og fá eggin á heildsöluverði,
eða mililiverði milli þess og smá-
söluverðs. Þó eru hinir langt
um fleiri, sem ekki hafa slík
sambönd. 1 kg. af eggjum á
viku handa 6 manneskjum er
mjög lítíð. Enda tek ég fram,
að þessir útreikningar miðist við
minnst mögulega neyzlu á þess-
um matvölum. Nema Ingi haldi
að það þurfi ekki egg til bök-
unar og matargerðar, og brauð
og kökur verði til með því að
hræra saman mjöli og vatni eln-
göngu. Hann ætti að leita til
húsmæðra og fá þær tii að láta
í ljós sitt álit á þvl máli. Sama
máli gegnir um ostaneyzluna.
Kartöfiusala frá Grænmetis-
verzlun landbúnaðarins er alls
enginn mælikvarði á kartöflu-
neyzlu landsmanna. Fjöldi fólks
ræktár mikið af kartöflum, og
mjög margir kaupa litið sem
ekkert frá þeirri einokunar-
verzlun. Nógu slæmt er fyrir
þá, sem þess þurfa, að þegar
kartöfliumar eru orðnar næstum
ónýtar, skuli verðið á þeim vera
hækkað. Meira að segja eru
mjög margir hér á Eskifirði sem
eru sjálfum sér nógir með
kartöflur. Hefur þó af mörgum
verði talið, að Eskfirðingum
væri annað betur gefið en iðju-
semi í kartöflureekt
Enda hefur fólk farið út að
rækta sjáltft sínar kartöflur,
fremur en þurfa að kaupa þann
óþverra sem Grænmetisverzlun-
in selur, og telur kartöflur til
manneldis.
Skymeyzluna áætlaði ég þann-
ig: Einu sinni í viku skyr í eft-
irmat og tvo morgna í viku
skyr handa bömunum áður en
þau fara í skólarm kl. hálf átta,
og þessi hálfi lítri af rjóma er
áætla'ður til að blanda í mjólk-
ina út á skyrið, þegar það er
haft í eftirmat.
Nú spyr ég Inga, og vonast
eftir svari. Hvemig áætlar hann
vikuneyzlu þessarar 6 manna
fjölskyldu á landbúnaðarvörun-
um? Það væri fróðlegt að sjá
þann kostlista.
Ég mótmæli elndregið, að um
blekkingarsikrif sé að ræða. Því
síður að gerð séu til að stuðla
að „sundurlyndi og tortxyggni".
Heldur aðekis til að benda á
staðreyndir. Þær staðreyndir, að
ekki er hægt að ætlast til, að
húsmæður haldi áfram að skjóta
höm í verðbólguveðrið og láti
aJIt yfir sig ganga óátalið, setji
upp gamla þolinmiæðissvipinn og
reyni „að þreyja þorrann og
góuna“. Við vitum sem sé, að
þó að „íslenzka kjötið keppi á
erlendum mörkuðum við fram-
leiðslu, sem er styrkt og vemd-
uð á margan hátt“, er íslenzkur
landbúnaður hlaðinn allra handa
styrkjum, fyrir utan verðlags-
uppbót á landbúnaðarafurðirn-
ar.
Hvað heita þeir allir (styrk-
irnir) Ingi Tryggvason? Það
væri gaman að fá svar við því.
Og fróðJegt.
Má vera að djúpt hafi verið
tekið i árinni, þegar ég del dilka-
kjötið islenzka selt helmingi
lægra verði i Færeyjum en hér
heima. En ætli það sé nú svo,
miðað við kaupgjaid og verðlag
þar?
Rétt mun það vera að verð-
lag dilkakjöts í Noregi og Sví-
þjóð mun vera töluvert hærra
en í Færeyjum. Enda stóð ekki
á húsmæðrum i Svíþjóð að mót-
mæla verðhækkunum þar. Þeg-
ar Ingi segist geta verið mér
sammála um að æskilegt væri
að auka neyzlu landbúnaðar-
vara, verður hann að gera sér
ljóst að það er tómt mál að
tala um, meðan fóUtí er gert
ókleift að neyta þeirra sökum
dýrtíðar, og meðan fólk er skatt-
lagt til að greiða niður afurðir
bænda ofan í erlenda neytend-
ur.
Ingi tfilur það álitamál hvort
þessi neyzluvara sé dýr eða ekki
og telur annað orsaka að leita
þeirrar dýrtíðaröldu sem á okk-
ur brýtur, en til verðtiækkunar
á landibúnaðarafurðum.
Ég hygg þó að engum geti
blandazt hugur um, að þegar
dagprisar eru á dagiegum
neyzluvörum ahnennings, hljöti
það að hafa vaxandi dýrtáð i
Rir með sér. Hver sem frum-
orsökin er talin vera. Enda ber
ölum saman um það að einmitt
þess vegna þyrfti að hækka
kaup verkamanna. En um leið
og kaupið hefur hækkað, hafa
allar nauðsynjar stórhækkað,
svo allt hefur komið fyrir ekki.
Hvort ég haffl 220.000,— kr. úr
að spila áður meir, skiptir
Framhald á bls. 19