Alþýðublaðið - 25.07.1958, Qupperneq 3

Föstudagur 25, júlí 1958
Íil]»ý9abla3i8
Alþýbublaöið
Útgefandi:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ritstjórnarsímar:
Auglýsingasimi:
Afgreiðslusími:
Aðsetur:
Alþýðuflokkurinn.
Helgi Sæmundsson.
Sigvaldi Hjálmarsson,
Emilía Samúelsdóttir.
14901 og 14902.
1 4 9 0 6
1 4 9 0 0
Alþýðuhúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins, Hverfisgötu 8—10.
nýr Einstein
Helztu staðreyndir
FRAM HEFUR KOMIÐ erlendis sú skoðun, að verndun
fiskimiðanna muni ekki tilgangur Islendinga með stækkun
landlhelg.nnar, þar eð íslenzkum togurum verði leyfðar .
veiðar innan hennar. Slík ályktun er mikill misskilningur.
Skal hér revnt í fáum orðum að gera grein fyrir rökum
þeirrar ráðstöfunar, að íslenzkum tog'ui'um verði Ieytðar-
veiðar innan nýju landhelginnar:
Ofveiðin á íslenzku fiskimiðunum er staðreynd. —
Fræðimenn liafa sannað hana á ótvíræðan hátt, og ciga
útlendir aðilar hlut að því mál} eins og' íslenzkir. Hins ■
vegar-liggur í augum uppi, að mun n^inni hætta stafi af
ofveiði bó að nokkrir tugir togara fiski innan nýju land-
helginnar heldur en mörg hundruð. Auk þess áer auðvelí
að setja fyrirvaralítið nauðsynlegar reglur um veiðar ís-
lenzku togaranna, en stækkun landhelginnar verðuv
naumast við komið nema með ærnum undirbúningi og
mikilli fyrirhöfn. Þess vegna vilja íslendingar stíga það
skref, sem þeir telja nauðsynlegt, og leysa þannig land-
helgismálið til frambúðar.
Að þessu athuguðu liggur í augum, uppi, hvílíkur m:s-
skilningur það er, að ofveiðikenningin sé ekki aðalatriðið
í afstöðu íslendinga, þó að heimatogurum leyfist veiðar
innan nýju landhelginnar. Engum Islendingi myndi detta
sú meinbægni í hug að amast við veiðum erlendra togara á
íslandsmiðum, ef ofveiðihættan væri ekki sannanlega fyrír
hendi. Um hana liggja fyrir skýrslur sérfræðinga, sem ekkj
verða véfengdar. En ofveiðihættan er vissulega ekki sarn-
bærileg, þegar ráðstafanir þær, sem fyrir Islendingum vaka,
koma til framkvæmda.
Tiígangurinn með stækkun landhelginnar er að
tryggja framtíð íslenzku fiskveiðanna. Og einmitt þess
vegna er ekki undrunarefni, þó að íslenzku togararnir
njóti sérréttinda umfram útlend veiðiskip. Afkoma og
þjóðarbúskapur íslendinga byggist á fiskveiðunum. Þess
vegna er verndun fiskimiðanna íslenzk lífsnauðsyn. Ut-
lendingar mega ekki misskilja það, að Islendingar geri
sér þá staöreynd liósa og breyti samkvæmt því. Rányrkja
íslandsmiðanna, ef svo heldur áfram sem nú hor.fir, yrði
þeim: áfall, en íslendingum rofhögg. Og þetta ætt; sann-
arlega að vera skiljanlegt þeim aðilum, sem eyðilagt
hafa heimamið sín á í.iðnum, öldum og leggja þess vegna
stund á fiskveiðarnar við ísland.
íslendingar skilia ofurvel, að útlendingar óski bess að
mega f.ska hér við land. En fiskimiðin eru okkar eign en
ekki þeirra. Þess vegna geta íslendingar ekki unað þeivri
óheill-aþróun, að þau verði eyð lögð á löngum eða skörnm-
urn tíma. Þá er land okkar orðið ó'byggilegt því fólki, sem
hér lifir og starfar og byggir afkomu sína Og þjóðarbúskap
á afrakstr; sjávarins. Rányrkja fiskimiðanna er íslending-
um mun meira vandamál en Bretum^ þurrð járns og kola,
sem mynd; þó reynast þeim alvarlegur hnekkir. Bretar eiga
fleiri atvinnuvegum afkomu sína að þakka en námugi'extr-
mum einum, en sjávarútvegurinn er og verður lífsgrund-
völlur íslendinga. Meinbægni eða ósanngirni er því íslend-
jngum víðs fjarri. Við erum aðsins að tryggja tdveru okkar.
Þessar staðreyndir móta afstöðu íslendinga. Sá mál-
staðui- hlýtur að teljast góður að dómj allra sanngjarnra
manna, sem kynna sér rök og málavexti og vilja unna
íslendingum framtíðar í landi sínu. Og þetta er mörgum
útlendingum ljóst, þó að sumir misskilji og rangtúlki
landhelgismálið. Þess vegna munu Islendingar sigra, þó
að sá árangur verði kannski ekki fyrirhafnarlaus.
1 MÖRGUM helztu vísinda-
stofnunum, bæði í Evrópu og
Bandaríkjunum, er nú glímt við
hina torráðnu gátu þungans. —
Heimjskunnir eðksfræðingar
vestan ha-fs, eins og Edward
Teller, — sem hefur verið nefnd
ur faðir vetnissprengjunnar, —
og Ernest O. Lawrence, hafa að
undanförnu helgað sig því við-
fangsefni.
En þó eru það einkum fjórir
vestur-þýzkir vísindamenn, þau
Pascual Jordan prófessor, dokt-
orshjónin Eugen og Irne Sáng-
er og eðlisfræðingurinn Burch-
ard Heim, sem vakið hafa á
sér athygli fyrir rannsóknir sín
ar á leyndardómum þungans og
gagnþungans. Og sá síðast-
nefndi, Burchard Heim, hefur
nú- skyndilega - öðlazt heiirls-
frægð fyrir sitt framlag.
Það var á þingi geimsiglinga-
fr.æðina er háð var í Frankfurt
á dögunum, að Werner von
Braun, — sá sem Bandaríkja-
menn eiga það fyrst og fremst
að þakka að þeir urðu ekki að
-láta Rússa eina um að senda
gervihnetti út í geiminn, —
komst svo að orði í fyrirlestri,
að Burchard Heim væri nýr ;
Einstein. Bandarísku þingfull.
trúarnir voru ekki lengj að
hnippa í stjórnina í Washing-
ton, sem óðara bauð þeim til
Bandaríkjanna, Heim og Hans
Gosl.eh .aðstoðarmanni hans. —
Hafa þeir hvorki þekkz; boðið
né afþakkað, en báðir eru sagð-
ir ófúsir að taka þátt í skipu-
logðu hópstarfi vísindamanna,
lögmál alheimsins, — jöfnum
Plancks og síðustu jöfnum Ein-
steins, sem kallaðar eru jöfnur
hins sameinaða sviðs. Heim leit
ast við að gera eina jöfnu úr
þessum tveim, sem hvor um
sig eru mismunandi skilningur
á grundvallarlögmálum eðhs-
fræðinnar. Þeir útreikningar
hans hafa ekki verið birtir; —
menn' v.ta aðeins að hin nýja
jafna háns bætir tveim nýjum
víddum við hinn fjórvíða al-
heim, Eiú'steins. Að henní verð;
á.fimm vegu snúið í jöfnu hins
sámeina5a sv.ðs og 4 sex vegu
í jöfnu hinnar kvantisku afl-
fræði Diracs.
Þessi stærðfræðilegu loftfim-
lé.kar, ef svo má að orði kom-
vill yfir svari
teamwork, og vilja ekki vjg þvn sem enn 6r myrkasti
gefa neinu hernaðarstórveldi
kost á að hagnýta sér uppgöív-
anir sínar. Og þeir hafa sýnt
að þeim er það alvara, þvi hvor
ugur hefur enn þegið laun fyrir
rannsóknarstarf sitt og tilraun-
leyndardómur eðlísfræðinnar,
— hvað er þunginn í raun og
veru, og hvernig verður hann
skapaður? Takist að finna svar
við þeirri spurningu hefst önn-
ur mesta- vísindabylting á þess-
:r og báðir eru bláfátækir. Og arj gpþ en fimmtíu ár eru nú
Burchard Heim er ekki aðeins pgjn gíðan sú fyrri hófst er
févana, — hann hefur látið báð Ejnstein birtj afstæðiskenningu
ar hendur og sjón á báðum aug- i sjna 0g sýndi með henni íram
um. Einnig var (heyrn hans. a hvernig efni breytist í orku
ep styrkt eða veikt með hjálp
rafsegulsviðs. Það er einmitt
þetta, sem Heim fæst nú við
að sanna með tilraunum. Hann
hefur látið aðstoðarmann sinn,
Hans Goslich, sem er aflfræðing
ur, tuttugu og tveggja ára að
aldrj og gekk í þjónustu Heim=
fyrir áhuga á rannsóknum háns,
— búa til tæki, að vísu frum-
stsett, sem á að geta útrýmt
rafsegulmagnaðrj öldu og
breytt henni í þyngdaraflsöldu,
er komi fram sem vélræn hreyf
ing vegna breytingar á tiltekn-
um þunga. Heim gerir sér von-
jr um að unnt verði að skrá þess
ar þungabreytingar á sjálfrita
með því að auka rafþrýst'áhrif-
in. Heppnist þessi tilrauri er
stigið fyrsta skrefið að smið
þungaaflsknúlns geimskips.
Burkhard Heim hefur þégar
reiknað út stærðariilufföll slíks
geimskips. Það verður egglaga,
22,5 m. á hæð, knúið áfram á
þann hátt að rafsegulmagni
geimsins verður breytt j þimga
afl. Meira lætur Heim ekki hafa
eftir sér. Hann kveður grund-
vallarrannsóknir alltaf hala
vérið framkvæmdar af e:nangr
uðum brautryðjendum, og sam-
starf fleiri vísindamanna henti
! því aðeins að um hagnýtar rann
sóknir sé að ræða. Fer hann að
fordæm; eins læriföður síns, í
Göttingen, Ottos Hahns, er
hann neitar að birta niðurstöð
urnar af rannsóknum sínum, —•
en Háhns hélt leyndri fyrstu
keðjusprengingu í úraniumat-
ómi er heppnaðist árið 1939, og
gekk honum tij óttj við að sú
uppgötvun yrði notuð í hernað-
arlegum tilgangi. Og annar af
kennurum Heims, Weiszacher
prófessor, hefur ef til vill sýnt
fram á það ótvíræðasta ailra
núlifandi eðlisfræðinga hvílík
ábyrgð vísindamannsins sé
gagnvart herrlaðarstórveidun-
um.
mjög skert en hana hefur hann
nú fengið bætta að nokkru.
He!m, sem nú er 32 ára, hóf
starf í efnarannsóknarstofnun
ríkisins í Berlín, þegar hann
var sextán ára að aldri. Þann
19. maí 1944 vann hann að at-
hugun á sprengiefni er loftvarn
arm.erki var gefið, og gæt.ti
hann þess ekki að leggja frá sér
Og gagnstætt. Kjarnakljúfarn-
ir og vetnissprengjurnar
sýnilegt tákn þeirrar byltingar.
Jöfnur hins sameinaða sviðs
sýna hvernig raforka segul-
magn og þyngdarafl er afstætt
innbyrðis. Með öðrum orðum,
— að unnt ætti að vera að
breyta rafseguhnögnuðu sviði.í
i þyngdaraflssvið og öfugt, og
tilraunaglasið. Er hann hljóp þar meg útrýrna þyngd. hlutar,
niður stigann í ]oftvarnabyrg:ð ega. mynda fyrir rafsegulmagn
hrundu veggir þess allt í einu neikvætt þyngdarafl, en af því
mundi leiða að hlut;r hrvkkju
hvor frá öðrum í stað þess aö
ard Heim. sá. Eftir tveggja ára dragast hvor að öðrum
með feiknagný en ægibjart leift
ur var 'h:ð síðasta, sem Burch-
sjúkráhússvist hélt hann heiui
til foreldra sinna í Hanriover,
tvítugur að aldri, — handvana,
blindur og heyrnarsljór.
Honum var nauðugur einn
kostur að hætta við efnafræð-
ina, en þess í stað lét hann
móður sína lesa fyrir sig án
öfugt, það er að segja
breyta þungaaflinu, eða aðdrátt
arafli hlu-ta í rafmagn.
En hvernig má slíkt verða.
Heim gerir ráð fyrir, — og
hann er ekki einn um það —
að þyngdaraflið, og sömuleiðis
rafmagnið og segulmagnið, eigi
Það var fyrst er von Braun
hafðj veitt Heim fyrrnefnda
viðurkenningu að vestur-þýzk
eru stjórnarvöld samþykktu að
veita hinum blinda eðlisfræð-
ingj nokkurn styrk. Og þegar
þekkt þýzkt blað hafði birt
myndir af honum- og greinar
um hann gekkst stjórn Neðra-
Saxlands fyr:r því að frarn-
kvæmd yrði læknisaðgerð á
eyrum hans, — en skólastúlkur
senda honum sparifé sitt og
stjórnarráðsfulltrúi einn í Borm
vinnur nú að því að útvega
He:m fé tij kaupa og smíði á
vísindatækjum svo hann geti
sannað þessar kenningar sínar.
Enn taka vísindamenn þeim-
og
að
með nokkurri varúð, en enginn
neitar að þær geti revnzt mik-
ilvæg'ari en nokkur geti gert sér
í hugarlund nú . . .
afláts rit og ritgerð:r um eðlis-' upptök sín í atóminu; að e:ns
fr.æðj og stærðifræði, og smárn og til eru jákvæðar og neikvæð
saman tókst honum ao þjálfa 1 ar rafeindir, — electrons et
svo minni sitt að hann kunni | positr-ons, — en Dirac bentí á
utanbókar langa kafla. er þe:r líkurnar fylrir 'tilveru þeirra
höfðu verið lesnir -honum tvisv- tuttugu árum áður en þær voru
ar. Loks hóf hann nám við Max uppgötvaðar, — þá hljóti að
Planck stofnunina í Göttingen, vera til jákvæðar og neikvæðar

UDldðlHli

þa-r sem hann naut kennslu
prófessoranna, Becker og von
Weiszacher. Þar kynntist hann
líka kvenstúdent. Gerda Stran-
ke að na'fni, en hún er nú eig-
inkona hans, hjúkrunarkona Og
einkaritarl.
I Göttingen fékk Heim mik-
inn áhuga á stærðfræð: vægis-
ins, en hún er grundvöLíur að
þeim tveim jöfnum, sem geyma
bungaeindir, — gravitrons. Þá
ér spurningin hvort þessar
þungaeindir séu ekki einmitl
mesónurnar, sem álitið er að
séu bindiefni atómsins, en Heirn
virð- st þeirrar skoðunar.
Hið mezónska svið hans á a8
geta skapað ým.ist þyngdarafl,
sem ke-mur frarn í vélrænni
orku, eða rafmagn, — ljós eða
gagnþunga eftir því hvort það
'SK1PAUTG€RÐ RIKISINS
vestur um land til Akureyr-
ar hinn 30. þ. m.
Tekið á móti flutningi til
Húnaflóa- og Skagafjarðar-
hafna — svo og Ólafsfjarðar
í dag.
Farseðlar seldir á þriðjúdag.