Morgunblaðið - 27.09.1972, Qupperneq 2

2
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 1972
r
Ólík afstaða ísl. stjórnmála
manna
— til afstöðu Norðmanna
í þjóðaratkvæðagreiðslunni
MORGUNBLAÐIÐ leitaði í
gær til forystumanna ís-
lenzku stjómmáiaflokkanna
veg:na úrslita þjóðaratkvæða-
ffreiðslunnar í Noregi um að-
ild landsins að Efnahagsbanda
lagi Evrópu. Þessir stjórnmála
menn eru: Jóhann Hafstein,
formaður Sjálfstæðisflokks-
ins; Gylfi Þ. Gíslason, formað-
ur Alþýðuflokksins; Ólafur
Jóhannesson, forsætisráð-
herra; Hannibal Valdimarsson,
félagsmálaráðherra, og Svava
Jakobsdóttir, alþingismaður.
Svör þeírra fara hér á eftir:
Jóhann Hafstein:
„Þessi úrslit leiða til óvissu
1 norskum stjómmálum, þar
sem Trygve Bratteli, forsætis-
ráðherra, hafði fyrirfram til-
kynnt, að hairni myndi biðjast
lausnar fyrir sig og ráðumeyti
sitt, ef aðild yrði hafn-að. For-
sætisráðherrann hefur af
Norðmanna hálfu verið rraanna
eimbeittasrtur í málinu og talið
það mikið hagsmunaimál fyrir
Norðmenn, að gerast aðilar að
Efnahagsbandalaginu. Trygve
Bratteli er mikilhæfur stjóm-
mátamaður, sem nýtur mikils
trausts, ekfki aðeins í Noregi,
heldur eiwnig á Norðurlöndum
og víða í Evrópu.
Eftir þeim upplýsingum,
sem ég hef aflað mér með við-
ræðum við norska stjómmála-
menm, telja þeir, að La-ndhelgis
málið sé ekki stór þáttur í af-
stöðun-ni til Efnahagsba-nda-
lagsins. Það voru önnur sjón-
armi'ð, eftir þvi sem ég fæ séð,
sem þama skiptu meira máli.
Það er frjáls fjárroagnsflutn-
ingur milli bandalagslandanna
og spumm-g um eign-aréttindi
á jörðum og iendum. Strjál-
býllsfólkið virðist hafa la-gt
sitt lóð á vogarskálina, sem
ráðið hefur úrslitum atkvæða-
greiðslunnar.
Ég tel, að það sé ríkjandi
siooðun meðal stjórnmála-
manna á Norðurlöndum, að
hvemig sem afstöðu Norð-
ma-nna og Dana til Efnahags-
bandalagsins verður háttað,
verði það eitt brýnasta verk-
efnið að styrkj-a efnahagssam-
starf Norðurlandanna, hvort
sem það yrði í mynd NORD-
EK eða einhverju nýju fonmi.
Þessi úrslit hljóta óhj'á-
kvæmilega að hafa áhríf á úr-
slitin í Danmörku, en hversu
mikil er ógerningur að segja
til um. En hvað sem því líður
held ég, að Noregur hljóti að
leita eftir samstarfi og við-
ski-ptasammngi við Efhahags-
bandalagið."
HANNIBAL
VALDIMARSSON:
Afstaða mín og míns flokks
kom skýrt fram í skeyti, sem
ég sendi í morgun tfl andstæð
inga aðildar að Efnahags-
bandalaginu. Þar óskaði ég
þeim til hamingj-u með þenn-
an stórkostlega siigur og þakk
aði jafnframt þá aðistoð, sem
þeir hafa yeitt íslendingum i
landhelgisdeilunni.
— Ég er nefnilega þeirrar
skoðuanar, að þróuinin í norsk
um stjórnmálium geti orðið sú
að stjóm með þann meiri-
hiutia að bakhjarli sem fram
kom í þessari atkvæða-
greiðslu, kunni e.t.v. að taka
upp 50 mílna landhel'gi ivið
Noreg. Þetta tel ég að hafi
mikla þýðinigu fyrir aðstöðu
okkar. Ég ted jafnvel, að það
geti skipt sköpum í máliniu, ef
tvær mestu fiskveiðiþjóðir N-
Atiantshafsins væru komnar
með 50 sjómílna landhelgi. —
Þannig tel ég, að þetta geti
orðið hinn þýðingarmeisti
stjórnmálaviðburður fyrir
okfeur íslendinga. Það er fyrst
og fremst út frá íslenzkum
sjónarmiðum, sem ég læt í
Ijós skoðanir á mikilvægi þjóð
aratkvæðagreiðslunnar.
— Ég get ekki séð, að þessi
úrslit hafi áhrif á frekari
efnahagssamvinnu Norður-
landaþjóðanna. Það er gluindr
oði ríkjandí í þeim efn-um eft-
ir þessa atkvæðagreiðslu: —
Finnar utan bandalagsins;
INorðmenn fyrir utan, en
verða að gera viðskiptasamn
ing; Svíar með viðskiptasamn
ing og íslendingar með við
skiptasamning, sem ekki tek
ur gildi fyrr en við-unandi
lausn fæst í landhelgismáMnu
og loks má búast við, að Dan-
ir gangi í bandalagið. Það er
ekki bjóðandi mikið fé í norr
æna samvinnu eins og stend-
ur.
SVAVA JAKOBSDÓTTIR:
Ég er mjög ánægð yfir þess
um úrslitum og vonaði all-taf
að svona myndi fara.
— Landhelgismálið og
aðild að Efnahagisbandalag-
inu eru nátienjgd mál og er ég
ekki hissa á því þó afstaða
Efnahagsbandalagisiríkjanna
tl iandhelgisútfærslu okkar
hafi opnað augu m-arg-ra í
Noregi fyrir þvi, hvers kon-
ar fyrirbæiri Efnahagstoanda-
lagið er. Smáþjóðir heims
verða alltaf að vara sig á þyí,
að þeirra hagsmuna er bezt
gætt heima hjá þeim sjálfum.
— Einmitt það, að Norð-
rnenn hafna aði-ld að Efna-
hagsbandalaginu hlýtuir að
ýta undir, að ráðamenn reyni
betiuir en áðiur að ryðja úr vegi
þeim hindrunum, sem verið
h-afa fyrir efnahagssamvimnu
Norðurla-nda. Annars tel
ég að aðild hefði sikapað ekki
mdn-nfl va-ndræði á fé-
lagsmálasviðinu en efnahags-
sviðinu. Norðurlöndin hafa
reynt að samræma löggjöf
sína á því sviði, félaigslegt ör-
yggi er lengra komið hjá
No r ðuirlia nd aþ j ó ðun.um en
þjóðunuim á meginlandinu. —
Svo óska ég Norðmömn-um til
hamingjiu og okkur öMium.
GYLFI Þ. GfSLASON:
Ég tel niðunstöðu kosning-
an-na vera mjöig andistæða
frambúðartoagsmun-uim norsku
þjóðarinmar. Það hefði að
minu viti orðið Norðmönnum
fynir beztu, að þeir hefðu
gerzt aði'lar að Efmahagsbanda
laginu samtíirniis Dönum, Bret
um og Irum. Þótt öklkur, Sví-
um og Finn-um hen-ti bezt við-
skiptasaimningiar við Efna-
hagsbandaliagið, á hið sama
ekki við um Norðmenn og þá
sérstaMega ekki um Dani.
Viðskiptasaimningur, sem
Norðmenn feunna að reynast
eiga kost á, verður áreiðan-
lega miklu óhagstæðari en
andstæðingar aðilöiar að Efna
hagsbandalaginiu hafia haildið
fram. Það á reynslan efitir
að sýruæ
Menn' eru furðu fljóiir að
gleyma fynri ágreiningsieifnium
í stjórnmáluim. Nú virðast al-
ir hér á landi vera samimál'a
um, að rétt baifi verið af ís-
lendingum að gerast aðilarað
EFTA á þann hátt, sem gert
var. Núverandi ríkisstjóm
hefur m.a.s. gert viðiskipta-
samninig við EfnaJhagsbanda-
lagið, sem byggður er á
sömu efnisatriðum og samn-
ingur fyrri ríkisistjómar við
EFTA. En á sinum tínna voru
menn ekki á eitit sáttir um
nytsemi EFTA-samninganna.
Framsófenarflokikurirm og Al-
þýðubandalagið bejtbu sér á
Alþingi af alefii gegn þessari
samningsgerð. Gerum ráð
fyrir því, að samningaimir
hefðu verið bomir undir þjóð-
araíkvæði og fedfldir með
naumum meirihlaita, eins og
aðiid Norðmanna að Efna-
hagsbandalaginu. Það heifði
þá eflaust verið kallað „al-
þýðusigur", oig við værum nú
utan EFTA og liklega án við-
skiptaisaimnings við Efnahags
bandal-aigið.
I dag er væn-tanlega öllum
ljóst, hvílík ógæf-a slíkt hefði
verið fyrir Islendin.ga. Þeir
hefðu einan-grazt sér til stór-
tjóns, bæði í bráð og lenigd.
Bf þessu væri ekfki þann-iig
farið, hefði mátt bú-a-st við
því, að stuðniimgsflokkiar nú-
verandi ríkisstjórnar, að Sam
tökuim frjálslyndra fráltöld-
um, hefðu viljað hefja und-
iirbún-inig að brottför úr EFTA
til þess að losa Islendinga við
alla fjötrana, sem taldirvoru
fylgja aðildinni, og allar hæbt
urnar, sem sigla áttu í kjöil-
far hennar. 1 stað þess hefur
núverandi rikásstjóm unað
sér vel i EFTA og meira að
segja fært efnisatriði samn-
i-ngsinis yfir á Efna'hagis'banda
lagið i nýj-um og haigsitæðum
viðskiptaisamininigi. Nú er þag
að u-m andistöðuna gegn
EFTA-saminiingnum, sem.
færði Islendimgum mikið við-
skiptahagræði varðandi út-
flutn-ing ýmissa afurða og
hagsbæbur á öðrurn sviðum.
Ég óttas-t, að margir Norð-
menn ei-gi i-nnan skammis eft-
ir að vakna úpp við vondan
draum og sjá, að hér fór illa.
ÓLAFUR IÓHANNESSON:
Það hvort Noregur gen-gur
í Efnahagsbandalagið eða
ekki er norskt innanrikismál
og ég vil ekki á meinn hátt
taka afis-töðu til þess.
— Það var fyrirfram kurun-
ugt, að úrsli-tin þam-a voru
mjög tvisý-n otg þess vegna
kemur niðurstaðan ekki sér-
staklega óvænt. Úrslitin
mu-n-u ekki h-afa bein áhrif á
samskipti Isilands og Noregs,
sem alitaf hafa verið góð.
Norsk stjórnivöl'd hafa sýnt
okkur Skilnimg og vi-nisemd i
landhelg-ismálinu, en mér
fimnist þó hafa komið fram,
að þeiæ, sem voru á miótd að-
ildinni og þá ekk-i hvað sízt
fiskimennirnir og fólk I Norð
ur-Noregi hafi mjög lík sjón-
armið varðandi nauðisyn á
■stækku-n fiskveiðilandheilgi og
gætu ef til vill valið svdpað-
-ar ieiðir og við, þó að auð-
vitað verði ekkert fullyrt um
slíkt á þessu stigi.
— Hvað varðar norræna
samvinnu, held ég bara að
þessi úralit umdirstriki -nauð-
syn hennar og e.t.v. -að hu-g-
myndi-n urn NORDEK vak-ni
upp aftur. En að sjálfsögðu
verður svona mál að vera
mál hvers ríkis; það er að
sjálfsögðu ekki fyrir mig að
blanda mér í það á neim-n
háfit.
— Stjórnarkreppan í
Framhald af bls. 1.
ráðleggi konungi að fela öðrum
foringja Verkamannaflokksins
stjómarmyndun. í blöðum er
rætt um myndun stjórnar Mið-
flokksins, Kristilega flokksins og
Vinstri flokksins.
Samtfmis því sem spáð er við
tækum pólitískum og efnahags-
legum áhrifum af úrslitum þjóð
aratkvæðagreiðsiunnar hefur
einn af þingmönnum Verka-
mannaflokksins, Ame Kielland
frá Syðri ÞrændaJögum, sagt sig
úr flokknum og ákveðið að
ganga í Sósíalistíska þjóðarfiokk
inn. Verðbréf féllu mjög í verði
í kauphöllinni I Osló í da-g, og
norska krónan lækkaði nokkuð
í verði þótt þrýstingurinn á hana
væri ekki talinn mjög mikill. —
Norski iána&ankinn s-egir að til
séu svo miklair gjaideyrisbirgð-
ir að hvaða ríkisstjórn sem er
geti haldið gengi krónunnar stöð-
ugu.
Fram-undan eru mikil fundar-
höld norskra stjórnmálaleiðtoga
í kjölfar úrsiitanna. Miðstjórnir
Verkamannafilokksins, Vinstri
flokksins og Kristilega þjóðar-
flokksins ræða allar ásta-ndið í
þessari viku. Verið getur að Mið
floktourinn kalli miðstjórnina
saman með stuttum fyrirvara.
Stórþingið kemur saman á
þriðjudag í næstu viku, og á mið
vikudagsmorgun heldur Bratteli
fiund með foringjuim þingflokk-
anna. Ekki verður vitað hver
myndar nýju sitjórnina fyrr en
stjórn Bratteii biðst 1-ausnar. —
Síðasti fundur á yfirstandandi
þingi er á föstudag, en nýtt þing
verður sett við hátíðlega athöfn
á þriðjudaginn.
Hreyfingin sem hefiur barizt
gegn aðild Noregs að EBE verð-
ur ekki leys-t upp þrátt fyrir siig-
ur hennar að því er farmaður
samtaka-nna, Hains Borgen,
skýrði frá á blaðamannafiundi.
Hann siagði að hireyfaingin mundi
leggjast í dvala en yrði þess al-
búin að taka aftur til starfia af
fullufln kraftá „ef reynt yrði að
finna nýjar l'eiðir til Rórnar."
Aðspurður hvað hreyfingin vildi
nú sagði Borgen að aðaltabmark
ið hefði verið að berjast gegn
aðild. Hann t-aldi koma til mála
að gera viðsikipbasamnin-g við
EBE, en vildi ekki segja um
hvemig sl'íkur samningur æbti
að vera og tók aðeins fram að
fólkið vildi eins góðan saimning
og hægt væri að ná.
Rolf Roem Nielsen, fram-
kvæimdastjóri samband-s norskra
iðnrekenda sagði um úrslitin að
mikil óvissa rikti nú um fram-
tíðar hagvöxt og þróun efnah-ag-s
málan-na í Noregi. Ha-nn sagði
að búizt væri við að nokkur fyr-
irtæki mundu h-asla sér völl er-
tendis, einkum fyrirtæki sem
byggðu á útfl-utningi óg kæmust
í erfiða samtoeppnisaðstöðu.
Formaður Vertoalýðssaimibands
Noregi
i-rus, Tor Aspengren, sa-gði að
samvin-nan við verkalýðshreyf-
ingun-a i EBE-löndunum yrði að
halda áfra-m og að vertoalýðs-
hreyfing-in yrði að vera virtoari
en áður í starfsemi sinni, bæði
heima fyrir og á alþjóða-vett-
vangi. „Það er ljóst að við sem
erum í verkalýðshreyfiingunnd
höfum orðið fyrir sárum von-
brigðum. Við höfu-m vonazt efit-
ir allt öðrum töium þar sem við
höfðum sett alit traust okkar á
það að við næðu-m sem hagstæð-
ustum skilmálum gagnvart
EBE,“ s-agði Aspengren í viðtali
við NTB.
Taining atkvæða-nna var ó-
venju spennandd þar sem á tim-a
bili voru já-atkvæðin fleiri, en
sigur nei-ma-nnanna var mjög ó-
tviræður. Nei-atkvæðin voru í
meirihluta i 15 af 19 fyffikjutn
Noregs og voru stuðnin-gsmenn
aðiidar aðeinis í meirihluta i
Osló, Akersjus, Vestfold og Busk
erud. Sveitastjómir eru 444 og
andstæðingar voru í meirihluta
í 387 umdæmum en stuðnings-
m-enn í 56. Aðei-ns í Þrándheimi
voru úrsli-tin óljós: þar eru a-t-
fcvæði jöfin en beði-ð er lokataln-
ingar. Eftir er að télja um 22.000
utiankjörstaða-attovæði í Osló,
10.000 í Björgvin og nokkur i
Þrándhei-mi en þau breyta lítið
hluitföllunum, 46,1 á móti 53,9%.
Þótt forsvarsmenn iðnaðiarins,
siglinga og toa-upsýslu hafi iáit-
ið I ijós u-gg u-m framtiðarhorf-
ur veg-na úrs'litann-a segir John
J. Toft, formiaður fiskima-nma-
sambandsins að bann sé ánæigð-
ur með úrslitin. Hann sagði að
landhelgismálið hefði verdð
helzti ásteytingarsteinninn í við-
ræðum við EBE, en nú hafi Norð
menn frjálsar hendur að þessu
leyti. H-ann saigði að lagt yrði
allt kapp á að tryggja norsk-
um sjávarútvegi sem hagstæð-
ust skilyrði þegar gerður yrði
viðskiptasamniingur við EBE.
Forsvarsmenn bændasiamtei-k-
anna láta einnág i ljós ánægju
með úrslitdn og eru bjarbsýnir
á samkomulag um hagstæðan
viðskiptasamn-ing. Forsvarsmenn
annarra atvinn-uvega iáta í l'jós
ugg uim einanigrun.
1 forystugreinum dagblað-
anna er ein-kum bemt á þann
klofnin-g sem hafi risið milli
ibúa þéttbýlis og direifbýlns.
Blaðið Verdens Gang segir að
pðlitísikir forin-gjar nei-fmanna
rnegi ekki skjóta sér undian þvi
að leysa stjórnarkreppuna,
enda verði þeir að sitanda við
gefiin loforð. Dagbladet segir að
mernn megi þatoka fyrir að úrslit-
in urðu nei, þar sem tilra-un til
að knýja aði'ldiina gegn með
veitoum já-mieirihluta hefði ver-
ið pólitiskt giiapræði. Blaðið tel-
ur að Kristilegi flókkurinn, Mið-
flokkurinn og Vin-stri flokkur-
inn eigi að mynda kjarna naostu
stjómar, en síðan eiigi að efna
til kosninga á næsta ári. Við
gönigum að því visu að Mið-
flokkurinn geri það etoki að stoil-
yrðii að Per Borten verði fbrsæt-
isráðherra, segir Dagbladieit.
— Norðmenn
hafa
Framliald aí bls. 1
að öll Norðurlöndin hafa tekið
upp frjálsa afistöðu gagnvairt
EBE. Ég tel, að sllkt muini
leiða ttl nýrra tengsla Norður-
landa sin á millli, áður en loka-
viðræðurnar fara fram t.d-
milli Noregs og Danmerk-
ur við Efinahagsbandalagið.
Hvort kalla sfeuli slikt sam-
band Nordek eða annað er
matsaitriði. Ef Norðuriönd
kæmu sameiginlega fram
gagnvart EBE, þá er það það,
sem skiptir meginmáli.
Arne Hau-gestad var spurð-
ur að því, hvor-t Þjóðfylkinigiíi
gegn EBE-aðild, sem hanin
hefðd veitt forystu, yrði leyst
upp og svaraði hann þá: —
Við tökum okkur hvild, en við
tökum okkur ekki gröf. Við
sofum, en ef þörf krefur, þá
vöknum við aiftur. Við ætl-
umst til þess, að úrs-lit þjóðar-
atkvæðagreiðslunnar verði
fuHkomlega virt og ekki verði
reynt að sniðgamga þau efitir
krókaleiðum.
Allar Hkúr eru nú á þvi, að
gerður verði viðskipta-samn-
ingur við Efnahagsbandailag-
ið, en ef hann verður á ein-
hvern hátt á þá leið, að raun-
verulega yrði um aðild Nor-
egs að EBE að ræða, þá
myndi Þjóðfylkmgin láta t-íl
sín taka að nýju.