Morgunblaðið - 27.09.1972, Síða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEMBER 1972
Matthías Johannessen skrifar frá Þýzkalandi;
Svartur dagur i sögu Evrópu
— segja talsmenn Efnahagsbandalagsins
ÚRSLITIN í þjóðarat-
kvæðagreiðslunni í Noregi
um aðild Norðmanna að
Efnahagsbandalagi Evrópu
hafa verið helzta umræðu-
efni þýzkra fjölmiðla í all-
an dag, enda þótt harðasta
kosningaharátta frá stríðs-
lokum sé hafin og mikil
óvissa hafi alltaf ríkt um
niðurstöður þjóðaratkvæða
greiðslunnar. Viðbrögð
Þjóðverja eins og tals-
manna annarra efnahags-
bandalagslanda eru al-
mennt neikvæð. Segja má,
að Pompidou Frakklands-
forseti hafi talað fyrir
munn allra ráðamanna
Efnahagshandalagsland-
anna, þegar hann sagðist
harma úrslitin, en vonaðist
til þess, að þau hefðu ekki
neikvæð áhrif á niður-
stöður þjóðaratkvæða-
greiðslunnar í Danmörku.
Óhikað má fuRyrða, að úr-
siltin í Noregi hafi vakið
mikla athygli hér á megin-
landinu, enda þótt þjóðarat-
kvæðagreiðslan hafi vakið
litla athygli áður en hún fór
fram. Talsmenn Eínahags-
bandalagsríkjanna í Brússel,
París og Bonn harma allir úr-
slitin, og er augsýniiegt, að
þau hafa komið meir á óvart
en ætla mátti. Efnahagsbanda
lagslöndin telja náið samstarf
Evrópuþjóða og þann áfanga,
sem náðst hefur, mjög mikil-
væga þróun og eiga auigsýni-
iiega e-rfitt með að skilja, að
aðiid að bandalaginiu sé hafnað
í þjóðanatkvæðagreiðslu ívest
rænu lýðræðislandi með ræt-
ur í evrópskum jarðvegi og
mikilvæga efnahagslega hags
muni í öllum Efnahagsbanda-
lagslöndunum. Þeir segja, að
áhrifin verði litil á áfram-
haldandi efnahagssamstarf
Efnahagsbandalag'srikjanna,
en virðast sammála um, að
sálræn áhrif séu þeim mun
meiri. Aftur á móti muni nið
urstaða þjóðaratkvæðagreiðsl
unnar í Noregi hafia miikil
áhrif á þróuin efnahagsmála
þar í lnndj og auika á eirfiðllieika
Norðmanna. Af orðum þeirra
má s-etja dæmið upp á þenn-
an hátt: Lykla-Pétur hefur
opnað hldð jarðneskrar efna
hagslegrar paradisar svo að
norska þjóðin mætti óhindrað
ganga þar um dyr og eignast
örugga sæltuvist í fyrirheitnu
landi nánara efnahagslegs
samstarfs og tekið þátt í mót-
un Bandaríkja Evrópu, sem
að er stefmt. En Norðmenn
sögðu nei. Engin fagnar því
hér um slóðir, að Norðmenn
skuli ekki vilja ganga inn um
hið Gullna hlið og sérstaka at
hygli hefur vakið, að einn er
sá aðili, sem glaðzt hefur, þ.e.
leiðtogar Sovétríkjanna og A-
Þýzkalands.
Nú er beðið með eftirvænt-
ingu eftir úrslibum þjóðarat-
kvæðagreiðslunnar um aðild
Dana að Efnahagsbandalag-
inu, sem fram fer n.k. mánu
dag og fundi æðstiu manna
Evrópuríkjanna, se.m halda á
i París 19. okt. n.k.
Euilltrúi V-Þýzkalands í ráð
gj af anefnd Efnahagsbanda-
iagsins í Brússel, prófessor
Dahrendorf segto, að þetta sé
svartur dagur í sögu evrópsks
samruna, og sálrænu áhrifin
séu ekki minni, þótt i hliui
eigi lítffl þjóð í útjaðri Evr-
ópu.
Mansholt, forseti ráðgjafa-
nefndar Efnahagsbandalags-
ins í Brússel kvað&t vona, að
úrslitin í Noregi hefðu ekki
þau áhrif að amdstaða brezka
Verkamannaflokksins gfign
aðild Breta harðmaði, emda
hafa talsmenn brezku stjórn-
arinnar sagt, að úrslit þjóðar
atkvæðagreiðsiunnar í Noregi
breyti engu um afstöðu henn
ar. Mamsholt ræddi sérstak-
lega um, að ein af höfuðástæð
unum fyriir neikvæðri afstöðu
Norðmanmia hefðu verið fisk-
veiðihagsmunir þeirra. En
þeim hagsmunum yrði ekki
betur borgið utan bandalags-
ins, sagði harm, en innam. —
Ekkert kvaðst hann vita um
það, hvort Norðmenn sæktu
um aukaaðild að Efnahags-
bandaiaginu, en aðstaða
þeirra tii samniinga hefði
versnað veigma ndðurstöðu þjóð
arat'kvæðagreiðsilummiar.
Þess má að lökuim geta, að
úrslit þessi eiga eftto að hafa
áhrif á viðskiptateg tengsl Is-
lands við Efnahaigsibandíilags-
ríkin því að með aðdld sinmi
hefðu Norðmienm orðið mestu
fiskframleiðendurmir imnan
bandalagsims, en nú eru Jík-
ur á, að Norðmenn og Islend-
imgar sitji við samria borð, svo
framarlega sem No.rðmemm
æskja aukaaðiíl'dar að banda-
laginu og skilyrðin fyrto fuM-
gildimgu samkamulags Efma-
hagsbandalagsríkjanna og Is-
lands verða uppfylllt, þ. e. að
útvíkkun landheiiginnar verði
samþykkt af Efnahagsbamda-
l'agsríkjunum.
Þess má að lokum geta, að
samkvæmt áreiðantegum heim
ildum frá Brússel hefur Pi-
erre Harmel, utanrikisráð-
herma Beliga, s'krifað ráði
Efnahágsbandalagsiims og
skýrt frá því, að Belgíumenn
liti svo á, að framianigreind-
um skilyrðum hafi verið fuli-
nægt með sa/mningum þeirra
við Island um fiskvedðar
þeirra in.nan 50 míina lögsög-
unnar.
Hrafn Gunnlaugsson skrifar frá Stokkhólmi:
„Reiðubúinn að hefja
viðræður um Nordek“
— sagði Olof Palme
ÞAÐ má fullyrða að eng-
inn erlendur atburður hafi
vakið meiri athygli í Sví-
þjóð síðustu ár en kosninga
baráttan um inngöngu Nor-
egs í EBE.
Æsingamenn í Noregi
reyndu á sínum tíma að breiða
út þann orðróm, að forsætis-
ráðherra Svía, Otof PaJime,
væri persónulega á móti inn-
göngu Noregs í Efnahags-
bandalagið. Palme boðaði þá
til sérstaks blaðamAnmafund-
ar og hreimsaði sig þar af
þessum orðrómi. Kvaðst han,n
leggja á það áherzlu, að sem
formaður Sósíaldemókrata-
flokks Svíþjóðar, styddi hanin
pólitískt, formann Sósxaldemó
krataflokksins í Noregi. —
Palme benti á, að Sósíaldemó-
krataflókkar Norðurlandanna
reyndu alltaf að styðja við
bak hvors annars, ef mögulegt
væri, hina vegar væri hér um
mál að ræða, sem væri algjör-
lega undir Norðmöinnum ein-
um komið. Kvaðst Palme
harma að tækifærissinmar
hefðu reynt að blanda sér í
inmamríkisdeilur Norðmanma.
Eftto þrefið í krinigum afstöðu
Pakne til kosmmgabaráttunn-
ar í Noregi hafa flestir stjóm-
málamienn hér verið mjög
orðvamto og verið eins
og bliautair sápur í aug-
um fréttamanma. Fulltrúar
stjórnarinnar hafa neitað að
ræða málið og umdirtektir for-
manma stjórnarandstöðummar
hafa verið á ýmsa vegu. Þó
má fuliyrða að bæði Dagens
Nyheter, Expressen og
Sænska dagbladet hafi stutt
þá stef.nu að Norðmenm gerð-
ust aðilar að EBE. Aftontolad-
et, málgagn Sósíaldemókrata,
hefur hinis vegar verið öllu
neikvæðara.
ÓLJÓS VIÐBRÖGÐ
Viðbrögð Svía við ú-rslitun -
um í Noregi eru nokkuð óljós.
Ástæðan til þess er, að Svíar
óttast að verða ásakaðir um
afskipti af inmanríkismálum
Danmerikur, þar sem afstaða
Narðmanma og viðbrögðim við
þeim hefur augljóslega áhrif
á væntandega þjóðaratkvæða-
greiðslu í Danmörku. I sjón-
varpsviðtali í kvöld kvaðst
Olof Palme farsiætiisiráðherra
hafa látið um málið að segja
að svo stöddu. Norðmemm
hefðu tekið afstöðu, en á með
an úrsiit í atkvæðagreiðslunmi
í Danmörku lægju ekki fyrir,
væri ekkert um málið að
segja. Aðspurður hvort af-
staða Noirðmanna yrði til þess
að vekja upp hugmyndinia um
Nordek, Efmahagsbandaiag
Norðurlanda, sagði Palmie, að
hanm væri reiðubúinn að hefja
viðræðuir strax, ef þess væri
óskað. Hann befði persómulega
alltaf trúað á Nordek. Frétta-
maðurinm spurði þá, hvort
danskt nei blési byr í segl
Nordek. Palme svaraði: „Auð-
vitað liggur nær að ræða um
norrænt efnahagsbandalag, ef
ekkert Norðurlandanma gemig-
ur í EBE. En kmganga Dana
í bandalagið mum ekki veikja
norræna samvinmu og vil ég
leggja á það áherzlu. EBE er
liður í evrópskri stjórmmála-
sögu og Norðurlondin eru
hluti af þeirri sögu og hljóta
að fylgja henmi.
ÁFALL
Vyokmainm utamirfflriisráðhemra
talaði hins vegar fjálglega um
norrænt efnahagsbandalag og
sagðist vona, að umræður um
Nordek yrðu tekmar upp íiem
fyrst. Formaður hægri floikks-
ins, Gusta Bohman sagðist
harmia að kreddur og áttha.ga-
ríguir hefðu orðið ofaná í
norsku kosniogunum. Bohman
sagði, að úrslitin í Noregi
væru áfall fyrir alþjóðahyggju
og aufcirun skilning þjóða í
mffllli. Hermainm'ssom, fommiaður
kommúmista, sagðist óska
Norðmönmium til handngju
rraeð úrslitim, sem væri sigur
fólksins gegn auðvaldinu. For-
menn Folkepartiet og Semter-
partiet vildu lítið um málið
segja, em báðir bíða spemntir
efti.r úirsliibunum í Danmörku.
Dagblöðim bregðast flest við
á sama hátt. Expressen kallar
leiðara sinm: „Þar fór Noreg-
ur illa að ráði sínu.“ Segir
blaðið að úrslit kosninganma
í Noregi sé gott dæmi um það,
hvernig lýðskrum, sem rekið
er á grumni þjóðfélagslegra
fordóma geti leitt af sér ó-
gæfutagar ákvairðajnto. Blaðið
harmar síðan ákvöirðun Norð-
manma og kallar hreyfinguna
gegn EBE samsafn ábyrgðar-
lausra skrumara, sem vaði
áfrarn i þjóðrembinigi og simá-
sálarskap.
Dagens Nylxeter seigir að liíik-
liega hafi amdstæðinigar EBE
ekki gert sé,r fyMtega greim
fyrto hvaða affleiðimigar úrslit-
in gætu haft. Segir blaðið að
Trygve Bratteili h'aifi alia tíð'
sýnit dremgskap og trúíesti í
barátitiuinmi fyrir inmigöngu
Narðmanna í EBE, en verði
nú að líða fyrir þá ákvörðun
og óskeikuiia s'tefnu, sem hanm
hafi rekiö. Anmans skrifar
blaðið mjög gætfflega um ú.r-
slitim. Aftontoladet segto, að
það sé mjöig orðuim auikið
hvaða áhrif úirsliitin í Noregi
haifi á þróunima í Evrópu. Það
eina sem gerist sé að Norð-
menn verði að breyta um form
á viðiskipíiuim siimium við EBE.
Blaðið er óvenju hógvært og
feffllr enga steggjuidóma. —
Sænska dagbladet sagto að úr-
Slitiin í Noregi séu áfall fyrto
vestræna samvinmiu. Tækifær-
issiinmuim haifi tekiizt að ala á
þjóðremibimigi mieð óheiðar-
liegri kosmimgabaráttu. Blaðið
hammar siðajn úrslitim. Aimemm
iimgur í Sviþjóð hefur fylgzt
mjög náið með kosninigabar-
áttummi. Saanska sjónvarpdð
semdi beimt allar kosnimgarmar
frá Noregi lamgt firam eftir
móttu. Svíar, himm almemni
Svíi virðiist að þvi er skoðama-
kammamir sýna, vera mótifail-
imm Efnahagsibandalagi Evr-
ópu bæði hvað sraertto aðiid
Norðmiainma og Dama og ekkd
þá sízt Svíia sjálfira.
Svavar Björnsson skrlfar frá
Stavangri:
Nú spyrja
menn hvað
taki við?
ALDREI í scgu hinmar norsku
þjóðar hefur spenningur og
taugastríð verið eins mikið og
sl. nótt meðan talning at-
kvæða í þjóðaratkvæða-
greiðslu um inngöngu Nor-
egs í Efnahagsbandalag
Evrópu fór fram. Kl. 21
í gærkvöldi var kjörstöð-
um lokað og aðeins nokkr-
um mínútum seinna höfðu
rúmlega 2% atkvæða ver-
ið talin, og sú talnimg sýndi
71,6% á móti innigöngu og
28,4% fylgjamdi. Þessar fyrstu
tölur voru eingöragu byggðar
á strjáJbýlishéruðum og þvi í
samræmi við það, sem búizt
hafði verið við. Kl. 22, þegar
talin höfðu verið um 5,4%
atkvæða, voru 66,6% andvígir
inngöngu en 33,4% fylgjandi.
Kl. rúmlega 22 fóru að koma
tölur frá Osló, sem mark var
á takandi, og þær sýndu, að
þar var allmikiil meirihluti
fylgjandi inngömgu og hið
sama var að segja um fleiri
stærri bæi. Rétt fyrir kl. 23
höfðu tölumar breytzt í 53%
á móti inngöngu og 47% fylgj-
andi. Trygve Bratteli, forsæt-
Noregur
isráðherra, kom fram í sjón-
varpsdagskrámni um kl. 22:45
og þá vildi hann lítið segja
um, hvermig hainn byggist við
að atkvæðagreiðslan færi.
Sagði hann þá, að atkvæða-
greiðslan yrðd barátta um
hvert einasta atkvæði. Eftir
því sem leið á kvöldið unnu
fylgjendur inngöngunnar held
ur á og rétt eftir kl. 23 var
munurinn aðeins 2%, 51% á
móti og 49% fylgjandi. Þá
virtist áhuginn ná suðumarki
og er ég heiimsótti aðalvíg-
stöðvar þjóðarfyllkingarinmar
á móti Efnahagsbamdalaiginu
og bækistöð hægri fflokksin.s
hér í Stavamgii um kl. 23 var
jaifn mikill áhugi á báðum
stöðumum og báðir aðilar jafn
sigurvissir. Það voru aðailega
atkvæði frá Osló sem vtotust
jafna muninin mil'lá amdstæð-
inga og fyJgjenda immgöngunn
ar. Kl. rétt rúmilega 23:30
fengu fylgjemdur inmgömgu
yftohömdina og þá voru 51,4%
fylgjandi og 48,6% á móti.
Ef'tir miðnættið varð hlutfall-
ið aftur mjög jatfnt með 50,9%
þeirra sem fylgjamdi voru og
49,1% amdstæðimiga. Þá virt-
ust til finningarnar ná há-
Framhald á bls. 20