Morgunblaðið - 27.09.1972, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 27. SEPTEM3BER 1972
23
Dr. Björn Sigfússon;
Erum við fyrst og
seinast liðhlaupar?
fig held að Islendingar séu
hvorugtt, þei;r hafi ekki verið
það, þegar þeir námu hér
varnariDaust land fremur en
kúig'a vari n lönd, og þeir iáti
ekfká endalok sín sem vtirts
dvengrSkis verða þau, að
kringuim 1100 ára afmæli si.t
bregðist þeir sextugum At-
1 a n tss i gil I nga flán a sínum og
guigigni á eigin heitstrenging-
um og samhjálparskyldu fá-
tæku strandrikjanna, hvar í
heimi sem nú verður fyilgzit í
tvíibenituim huig með afieið-
ingu þess, hvernig fer um 50
mílna líniuna.
í Evrópu erum við sakað-
ir um löglausa ásæuni í fiflki-
mið, en jafinframt um að fyr-
irbyggja, að Norðurliönd
gætu öill S'taðiið saman um ein
hverjar kröifur á hafréttarráð
stefinu innan fárra vetra. Þar
á olan sakaðir um óheilindi
við Nató. Mái þessi eru stór
og mér otf lítið kunn, en lítum
þrátit fyrir það á einihver
sjónarmið spurningarinnar,
sem er í íyrirsöign.
Fyrir nær 40 árum gátum
við evrópskir þáfiíðarstúdent-
ar hiliuistað, án þess að brosa,
á urnmæli sem þessi höfð eít-
ir doktor Göbbels: „Gyðinig-
ar eru blauðasta þjóð í beimi;
efitir því lagast svo aðrar
kúnstir þeirra, og þeir hailda
siig útvalda af drottni til ein-
hvers!"
Þetta með hugleysið sáu
menn var ekki satt. Afitur
varð hin háðglósan að heims-
áliti, mjög siiærnu fyrir kyn-
stofnsdýrku n Göbbels: Þú
ert aldrei hin útyalda þjóð,
þvl þær eru engar til, jafn-
vel ætbu þjóðir ekki að vera
tiÆ.
Þetta var nú örmur saga en
okkar, og jafint. fyrir þessu
tirúum við á útvalning hverr-
ar þjóðar til heimalands síns
og lífbelta þess, en að visu
með þeirn skilmálum mann-
kyns, að hún sé eins opið
þjóðlfélag og getan til frið-
gæzlu og a’fikomu frekast má
leyfa á þeim st að og táma.
Landslýður, sem skilur út-
valninguna þann veg, breyt-
ist við það í þjóð, hvernig
sem erfðablóð hans er sam-
sett. Hinn, sem misbeitir út-
valningu, er llíikfegur til að
drep>a börn sín á eitri einis og
Göbbels sin böm 1945.
Lömigiuim fór af því orð í
hafnarbæjiuim grannlanda og
eklki síðuir hjá kónigttegu yfir-
váildi úfhólma vors í Noregi
og því niæst Kaupimannahötfn,
hve hiniir búratogu serttlerar
Eddukynstofnsins væru enn
merteitegir með sig, og eitt-
hvað var Fænreyimguim bland-
að í þann mannjöfinuð. Fyr-
ir 100 árum gladdi Norðmað-
u/rinn Ernsrt Sans okkur með
þvi að fiullyrða, að þeir, sem
um 900 gerðuist Islendingar,
hafi verið ættgöifgasti og
hrauistasti hliuiti Norðmanna.
Til eðQlileigis mótvægis við
þessu 'kom seinna ldðhlaupa-
skýringin á þvi, að Island
sikyldi hafia byggzt þá, og er
svona i ágripi:
Affeiðimg þess, að Elfráði
rika og láivörðuim Breta tókst
að hnekkja framrás víkimga-
herja á sín lönd, varð sigur
vikimga á Frökíkum og upp-
haf Rúðujarlavel'dis í Norm-
andíi og um Suður Italíu.
Samit kom I ljós, að ómerki-
fegiri hiiutinn af sigurþjóðinni
hafði gerzt slikir liðhlaupar
fiyrir þrekleyisi sitt, að þeir
funduisit loks úti á Is'landi,
seztir þar í þúsund ára holc-
ur, unz ögn fór að rætast úr
fyrir þeim við þá hjálp, að
Bretar fundu fyrir þá veiði-
sæl mið upp við landsteina
þeirra. Nökkrir uppgjafavík
jniganna höfðu orðið sjóveik-
ir strax á filóttainum, greina
nýrri sagnir, og ekki komizt
lengra út en í Færeyjar, svo
ekki er undur, að niðjar sama
úrkasitshóps þar í eyjum
hermi oft eftir það, sem við
sjálast er af tiiflttækjum ís-
lendiniga.
Skötuhjúin Malta og ísland
eru rægið bæði í sömu mál's-
grein, þegar tína skal upp
dæmi um óeining í Nató.
Það finnst mér passa við lið-
hlaupaskýringiuna, ef urkast
og útlagar sikileyskra jarla,
Normannakyns, hefðu forðum
flækzt til Möiltu. Nóg um það
dvergríiki, sem seliur sig hæst
bjóðanda það hefur aldrei
neinn fullllitrúi Istands tekið í
máil. Og væri Miðjarðarhafi i
máSið blandað, yrði það að
vera blaðagirein óskýM þess-
ari.
I hverju teljast fóligin óheil
indi Islands við Nató, sem
það, óHíkt Mölitu, er atíkvæðis-
bært í? Sagt er, að Natóher-
styrkinn i Keflavík hafi land
vort, dianskt ,,proteotorate“ til
1944, betlað sé,r út til að fá
stg varið giegn hverri áhætitu
frá ónefindiu stórveMi austurs,
menn hafi láitið tsiliand giræða
á þessu stórfé af U.S.A., en á
hverri stund sem verst gegni
biði dvergrikið færis að synja
um framhaldssamninig, enda
sé það vant að hlaupa frá
skuldbindingum sínum. Þessu
smeygja sumir erlendir tog
araeigendur nú i opimber við-
töJ fijöillmiaia.
Rósemd flestira íslendinga
bæði um þvílíkt tal og um út-
málum innirásarhættu væri
minnd en er, ef þeir væru
ekki btekkingialausir nú um
varnaskort síns lítrt eftirsótta
lands, hvað þurrlendi þess
snertir. og væru ekki mest ut
angarðs’spekingiar, e.k. Þing-
eyingar, í skemmtun sinni yf-
ir að vera nú rægðir — og
vilta sig sjá ýmsum betur, að
rangláftt sé það og þeirra sé
framtíðin.
Þó getur þykiknað í skapi
við brigzlin, að ísdiand sé ann
að hvort tilbúið að rjúfa heit
við þjóðasamtök eða skerast
úr leik hinina máttarminni,
sem mest þarfnist samstöðu
við það. — Keinur ekki til
mála.
n.
Svo margrædd eru her-
stöðvamál vor, að enginn lá-
ir, þó ég geti þeirra aðeins í
framhjiáhliauipi. Þvi heM ég
mig eingönigu að þeirri fyrir-
sertflun varðandi Nató og samn
inigsmöguleika, óráðna enn,
sem utanríkisráðherra hefur
skilgreint viturleiga, fyrirætl-
um sem er Islandsvilljinn
a.m.k. þetta kjörtimabil. Huig-
takið hlutfleysi, sbr stjómar-
skrána, virðisrt í reynd vera
inntakslaust nú, en í staðinn
komið aðiMarleysi vort (non-
alignment) um hugsanleg
vopnaskipti milli ríkja. Þess
utan takmarkast ábyrgð Is
lands sem Natóaðilia sízt meir,
þó samminigi um iiðstyrk í
KefLavtk og önniur fram-
kvæmdaatriði 'nafii verið sagt
upp og það með þeirri skýr-
imigu m.a., að hræðsla um risp
ur á eigin skinn, eða við inn-
rás hér, sé stjórn vorri ekk-
ert tilefni þess, að hún kæri
sig uim að hafa hér herlið. Við
þetta frávik frá eldra skil-
yrði verðuir ísland engu hlut-
lausara en það er i Nató nú
um stöðuga kömmin á ferðum
flusjvéla og óþeklktra kafbáta
í þá átt, sem Atlantshafs-
hryggur stefnir gegnum lög-
sögu landgrunns vors og átt-
ina til landgrunna alls At-
Dantshaifs og lengra þó. Tiíl
sama strandahrings fara nu
Mka áróður og landnemar frá
þeirri fjarlægu sneið Asíu,
sem hefiur samlagt mikið yfir
milljarð íbúa og býðst til að
taka við heimsstjóvninni,
ósamþykk þó innbyrðis.
I trausti þess, að rikjasam-
búðarstefna firandts gieri Evr
ópu eins herhlaupa'.a usa og
t.d. Skandinavía hefur verið
siðan 1914, önduim við léttar
en á árum kaldastríð nns. Póli
tískt séð, ekki síður en her-
tæknife'ga, er lokið þeim
þættd Natóhluitverks, að ís-
land var viðkomustöð fiugs
tengds við varnarlínu (járn-
Björn Sigfússon
tjalds) þvert suður miðja Evr
ópu. Skammstöfun n NA'I’O
táknar North Atlantic sam-
tökin, og þau kunna að skipta
sér meira en hingað til af
framförum strandahrings
þessa og mest norðan mið-
baugs. Þar eru Færeyjar, Is-
Tand og Grænland norðu/r-
gafl, en sitt í hvoru horni
hins breiða suðurgafls eru að
auistan mikilvæg dvergríki
eins og Liberia og Sierra I.e-
ome, en vestan megin Guy-
ana, Trinidad og sægur mið-
ameriskra eyja og smárikja,
og hef ég nú þau ein nefnit,
sem bæði í London og Reykja
vík mæla enska tungu í leit
að skiiningi og bandamöim-
um, ef til væri. Frá Norður-
Irlandi, með sitt fisikistofns-
rænda landigrunn, sjáum við
enn ekki í Reykjavíik aðra
framtíðarsendiboða en 20
börn, og þeirra framtið þytair
mér koma Naitó og Islandi
við.
Þórtt ölll sú Suður-Amerlka,
sem fjæir liggur en þetta, og
fáein Afríkuríki óháð Bret-
um hafi stækkað landhelgi
víða í 112—200 millur, eru
dvergrikin Panama og Isfland
hin emu í strandhrmgnium
„Natóvaktaða“, sem þorðu og
sáu sér ekki annað ráð til
bjargar fislkimiðum' en stækka
uimráð sín í hafi. Nató gietur
hvorki við þeiirri áíkvörðun
gert né við orsökunuim. Bft-
ir á ber þvi sarnit að líita á
sameiginfegar heillir, einnig
smárikjanna alllira við haf
þetta.
Tiflifærsla á Natóáhuga frá
skiptri Berlin til frekari At-
1'anitshaEflssamvinnu geðjast að
eins sumum, t.d. ekki öllium
stuðninigisblöðum ríkisstjórn-
ar vorrar. Nató á skiffið að fá
harða gagnrýni fyrir að hafa
verið einhffiða. En eins og sum
gölluð flramleiðsiuvara verð
ur áróðuir útgemgifegri og
helzt útbýttur þar, sem ugg-
ur um framtíð þrifst, þ.e. á
fátæku strandtengjunium, með
an horfur um kreppusmæ’.ri
framvindu EBE eyða nú í Evr
ópu maóískri og sovézkri
fylgiispekt. „Róttækni" á Is-
landi er bundin svo fámenn-
um og tvíátta hópum ungs
fólks, að hún er ekkert til-
tökumál stjórntega séð né við
þingkosningar, en þó fer það
sem annað eftir fiskveiðilög-
sögunni næsta áratug og þar
næsta.
HikLauist ber að beita íslenzk
um fortölum og Natóaitkvæði
okkar gagnvart Portúgal,
svo það hraði mjög og fyrir-
byggi ekki sjálfstæði Angola
og Mocambiqueríkis, og engin
Natóríki mega láta það spyrj
ast um sig, að þau reyni að
þvinga rauð lönd eins og Guy
ana og Kúbu til stjómar-
skipta. En hvað þá um sam-
særi, sem hrósa sér af að
vera „rauð“, eins og það hljóti
að gefa hverri uppreisnar-
eða neðanjarðarkffiúiku sið-
ferðisrétt til að tontíma lýð-
ræði iiands síns og fiieiiri
landa? — Þanniig tilkominn
„sósíaiiismi" ffitur á Nató sem
höfuðóvin sinn, ekki annar.
Þegar áníðsla á minnihlut-
um á sér srtað 1 krafti þjóð-
skiptingar, trúarbragðamunar
og þvílí'ks og er meginorsök
vopnaðs eða óvopnaðs innan-
ríkisófriðar, hefur Nató, sem
hefur svarizt lýðræðinu,
margfalt meiri rótt og sky du
en SÞ hefuir veitzt til að beita
sér við meðiimaríki sín til
réttlátrar lausnar. 1 sama
skilningi gtetur Nató ráðlagt
mönnum um fiskveiðilögsögiu,
en ekki tekið sér þar vald.
Það áiát, að Isiand mætti
ekki, eins og komið sé, segja
sig úr Nató, þó það véki burt
hemum, gilti fyrir 16 árum í
minnihluita Þjóðvamarfiokks
og sem frambjóðandi þess
fleiga smáfiiok'ks lét ég álit
þetta í ljós í norðlenzku kjör
dæmi á fundum júníkosning-
anna 1956. Sé ég ekki rök til
að breyta þeirri afstöðu, þó
hlutföiiin og forgöniguiréfíur
máleflna hafi þau 16 ár tekið
ærnum breytiingum, sem ég
vil nú ag síðar vera frjáls að
taka tilffiit til. Likt þessu mun
vera um Natósamþykki lang-
ftestra óf lokkisbu ndinn a ís-
lendinga.
Sé svo, er ekki um vilja
þjóðnmeirihlutans að villast,
né Allþingis fyrir og eftir
næstu kosninigar. Hvort jem
það meirihliutalýðræði er sðs-
íalískt eða kapítalískt, sem
einhver ofstækishópurmn tel
ur sig útvalið verkfæii til að
tortima, getur ekkert Nató-
ríki leirtrt það verkfæri alveg
hjá sér, innan strandahrings-
ins umgertna. Vopnasinygl og
ámórta farvegir vopna- eg
njósnasendingar, mjög ofit í
hendur sörnu fjarstýrðu
„verkfæra", eru deginum Ijós
ari dæmi nú um fjöillþærtta
starflsemi, sem efltir ursögn úr
Nató yrði haldið betur hlífi-
skiMi yfir — og kemur ekki
til máfla, eins og ég sagði.
Ef stórvopnum og innrásum
væri beirtt yfir Atlantshafi, á
Island engar likur, hvað þá
sérheimtimig á hffiifð umfram
•aðra aðila, það eitt gildir, dð
fyriirbygigja sffikt stríð.
Hvorki vopnleysi né vopn
ffifltryggija neinn. Einn líkleg-
asti undirbúningur striðsins,
auk þess að þaulkynnast inn-
rásarleiðunum neðan sem of-
an sjávar, væri framköliun
hermdarverka- og skelfingar
ástands í dverg- og smárikj-
um og eitltíhvað víðar.
„Nei, slíkt gæti aídrei
gerzt hér“, — réttara ?agt:
nei, ekki gerzt af ístenzkum
onsökum. — Meðfram af þvi,
hve ríkisvald og pólitisk jarð
slkurn yfir ófligu er hér býsna
þunn, nærri seigfljótandi,
svo gos þurfa ekki nema
hveravatnshiita, án haturs,
til að fá í nokkru vilja sinn
og útrás. Vel hæfir það þing-
ræðisreglunni, þá má kippa
flokkum inn eða út úr ríkis-
stjórnum, án þess stórhætta
sé, að við það missist tæki-
færi lands eða öryggi þess.
Fyrir söguaugum mínum er
það samit eldra í þjóðardýpi
voru en bæði þingræði og
Gamli sáttmáffi, að hér á gos-
hrygig þeim, sem löngu fyrir
skálmöilldina um 900 hafði klof
ið Vesturheim frá Gamla
heimi og skynjar sig merki-
lega áfastan báðum, titrar
þess vegma, er þunnleik berg
skorpunnar, svo sem ríkis-
vaMsins, fyrir að þak'ka, að
landskjálifti gerist aldrei
mannskæður, ekki þó hann
geri sitt til þess í sérhverj-
uim rýkk að þoka til jarðsögu
þróunimni uim næstu álfu-
strendur, enda stafi rykkur-
inn nokkuð af þrýstingi jarð-
skorpu langt að komnum.
III.
Ef Islamd teldi lögsöguvíkk
unina slíkit eimkamál sitt, að
fordæmi þykist það ekki
skapa, mætti brigzla okkur
um, að þannig málum við,
ekki aðrir, yfir númer og
nafn. Þá er betra að játa, að
í þetrta simm gerumst við eins
komar Væringjar, sem fyrr
þóttu tiilkippilegir í æsilegri
verk á syðstu állfujöðrum en
í friiðsemd áttíhaganna. Sjálfs-
virðing sú sem við landar ber
um fyrir eigin þjóðnafni og
haflsiglingafáma (einnig ann
arra þjóðtáknum, svo sem
Breta) — svo langt sem þota
vor flýgur suður um heim
eða skip vort hittir ólíkra
þjóða höfn og gerir tengsl
við hama, — hún á sér rót,
sem nær eigi grynnra í djúp
en til þjóðveldis þess, sem
áskildi sér á 11. öld í milli-
ríkjasamnin'gi við Noregskon
urig, að „íslendingar eign at
fara af sínn landi til hvers
lands er þeir vilja“ — merm
virðast hafa sótt sér þá frels
iskröfu til enskrar fy.'irmynd
ar, voru að trygigja bæði Eng
iiands- og Austurvegsfrelsi
siittt.
Vegna sffiks upphafs á utan
ríkisstefnu vorri, sem nú er,
skal ég temigja bláþræði með
því að Ijúka máli með njálu-
orðuim manns, sem lýsti yfir
stefnuskrá í tilefni þess, að
dag þann kvaddi hann Island
hinzta sinni og varð Væringi
af ugg um, að fátt nerna auk
in manndráp hlytust af, ef
ef hann efndi ekki orð sin
um að fara eða „niddist" á
orði sínu. I Miklagarði varð
hann liðsforingd Væringja,
sem þá vörðu austurdyr Evr
ópu fyrir heiðinigjum. Þólti
sú vörn vera Natóhlutverk
þátíðar og tiil dauðadags var
Kollskeggur frá Hlíðarenda
að því Sitarfi. Samábyrgðar-
svið Islendinga og Evrópu
ætti að vera minna sundur-
skipt núna, en þó aokkra
Vidid áititi það á Væringja tið
og afltur á ný, þegar Njáia
vair samin sem eitt af tákna-
fyllstu ritum vestrænnar
kristni.
Þá eina tíltrú, sem við ber-
um einh/uiga til okkar sjálfir,
getum við fengið umheiminn
tii að flallast á, og gildir það
Fraxnhald á bls. 25.