Morgunblaðið - 24.01.1973, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 1973

Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen,
Eyjclfur Konráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guðmundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn og afgreiðsla Aðalstræti 6, slmi 10-100.
Auglýsingar Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
Áskriftargjald 225,00 kr. á mánuði innanlands.
i lausasölu 15,00 kr eintakið.
TVTáttúruhamfarirnar í Vest-
mannaeyjum og afleið-
ingar þeirra eru mikið áfall
fyrir íbúana í þessari þrótt-
miklu verstöð — en þær
eru þó ekki síður þjóðaráfall.
Á sjötta þúsund manns hafa
verið flutt brott frá einni
blómlegustu byggð á íslandi.
Verstöð, sem er ein megin
undirstaða vetrarvertíðar og
að talsverðu leyti loðnuveiða,
er gersamlega lömuð. Gífur-
leg verðmæti eru í yfirvof-
andi hættu. Enginn veit, hve-
nær eða hvort Vestmanna-
eyjar byggjast á ný. Öll eig-
um við þá von, en enginn get-
ur sagt fyrir um framvindu
þeirra miklu hamfara, sem
þar geisa.
Frammi fyrir slíkum vanda
verður íslenzka þjóðin að
standa sameinuð og með sam
eiginlegu átaki að vinna upp
það, sem tapazt hefur og
tapast mun vegna hamfar-
anna í Eyjum. Er óhætt að
fullyrða, að enginn íslend-
mannaeyingum í fyrrinótt er
eldgosið hófst og brottflutn-
ingur íbúanna. Þá hefur ekki
síður vakið athygli, hve vel
almannavamakerfið hefur
reynzt í þessari fyrstu þol-
raun þess.
Ekki er úr vegi að minn-
ast þess nú, að almannavarn-
ir voru upp teknar hérlendis
í fyrsta sinn á árinu 1961
fyrir frumkvæði Jóhanns
Hafstein, sem þá gegndi
embætti dómsmálaráðherra
um skeið. Þá var sú ráðstöf-
un mjög gagnrýnd og ekki
síður nokkrum árum seinna,
þegar lögum um almanna-
varnir var breytt með það
fyrir augum, að þær væru
einnig hugsaðar sem varnir
gegn náttúruhamförum. Um
margra ára skeið hafa fjár-
framlög til almannavarna
verið harðlega gagnrýnd á
þær raddir heyrist aftur a
Alþingi íslendinga að leggja
eigi almannavarnir niður.
Svo vandað undirbúnings-
starf hefur verið unnið á veg-
um almannavarna, að ítarleg
áætlun var til um brottflutn-
ing íbúa Vestmannaeyja í
því tilviki, að til náttúru-
hamfara kæmi. Nú hefur sú
áætlun staðizt í raun á þann
veg, að íbúar 5000 manna
kaupstaðar voru fluttir á
brott á örfáum klukkutím-
um.
Þótt frammistaða almanna-
varna og allra þeirra, sem
unnið hafa að því að aðstoða
við fólksflutningana frá
Vesfmannaeyjum sé sérstakt
ánægjuefni, eru það þó fyrst
og fremst hinar alvarlegu
horfur í Vestmannaeyjum,
sem horfast verður í augu
við nú. Augljóst er, að Vest-
ÞJÓÐARAFALL
ingur mun telja eftir sér að
leggja sin skerf af mörkum
í þessum efnum.
Eins og vikið var að í for-
ystugrein síðdegisútgáfu
Morgunblaðsins í gær, var
hið fyrsta, sem í hugann kom,
aðdáun á þeirri stillingu og
hugrekki, sem gætti hjá Vest
þingi og tillögur gerðar um
takmörkun þeirra.
Nú er komið í ljós, að rétt
var ráðið, er almannavarnir
voru settar á stofn og það
sem meira er, þær hafa með
svo óumdeilanlegum hætti
sannað gildi sitt í fyrstu
prófraun, að óhugsandi er að
mannaeyjar hafa svo mikla
þýðingu fyrir íslenzkt at-
vinnulíf, að það er meiri
háttar fjárhagslegt áfall fyr-
ir þjóðina, ef verstöðin þar
lamast í langan tíma. Þegar
þetta er ritað, er ekkert kom-
ið fram. sem bendir til þess,
að hraunstraumurinn muni
leggja kaupstaðinn í auðn.
Hins vegar eru vaxandi á-
hyggjtvr yfir því, að höfnin
í Vestmannaeyjum kunni að
lokast af völdum eldgossins
og hraunstraumsins. í lengstu
lög verður að vona, að svo
fari ekki, enda mundi það
lama útgerð og fiskvinnslu í
Eyjunum um ófyrirsjáanlega
framtíð.
Að vónum beindist athygli
manna fyrst og fremst að
því, hvort takast mætti að
flytja fólkið 1 kaupstaðnum
brott án þess að manntjón
yrði af völdum hamfaranna.
Nú þegar það hefur tekizt
með slíkum myndarbrag, ligg
ur næst fyrir að kanna hið
efnahagslega áfall, sem þjóð-
in hefur orðið fyrir á einni
svipstundu og hvort og þá
með hverjum hætti unnt er
að hefja sem fyrst útgerð og
fiskvinnslu í Vestmannaeyj-
um á ný.
Þeir spurningum verður
ekki svarað nú. Við fögnum
því, að giftusamlega tókst til
um fólksflutninga og að al-
mannavarnir hafa sannað
gildi sitt. Við horfumst í
augu við þá staðreynd. að
þjóðin hefur orðið fyrir
miklu en sérstæðu áfalli. Við
hljótum að taka því og snúa
bökum saman um að vinna
upp það tjón, sem orðið er.
EFXIR
BJÖRN JÓHANNSSON
ELDGOS í Helgafelli í Vestmanna-
eyjum! í fyrstu var erfitt að trúa
því, að um alvöru væri að ræða. En
fljótlega tóku hjól Morgunblaðsins
að snúast. Klukkan var rétt um tvö.
Byrjað var á því að panta tvær flu.g-
vélar til Eyja, ræsa út blaðamenn og
ljósmyndara til fararinnar. í annarri
vélinni fóru Árni Johnsen, blaðamað-
ur, og Kristinn Benediktsson, ijós-
myndari. Þeir lentu i Eyjum. H n
flugvélin fór með Elírnu Páimadótt-
ur, blaðamann og Ólaf K. Magnús-
son, ljósmyndara. Sú vél flaug yfir
Eyjamar og myndir voru teknir af
elidisumbrotuntum.
Þegar fréttin barst var búið að
prenta rúm 10 þúsund eintök af biað-
inu, allir famir úr setjarasai oig af
ritstjórn. Magnús Finnsson blaða-
maður, sem verið hafði á innlendri
fréttavakt og farið heim undir kl. 1,
var kvaddur út aftur til að afla
frétta og ráðstafamir voru gerðar til
að fá setjara og umbrotsmenn í
prentsmiðjuna. Ætlunin var, að Morg
unblaðið hefði fréttina um eldgosið
á þriðjuidagsmorgun.
Unnið var af flýti að afla upplýs-
inga, skrifa fréttina og ganga frá til
prentunar. Prentvélin var stöðvuð. Þá
höifðu verið prentuð 16 þúsund ein-
tök af 40 þúsund.
Þetta gekk vonutn framar, en eins
og ætið þegar mikiir atburðir gerast
tók síminn að hringja frá útlöndum
og skeyti að berast með beiðni um
fréttir og myndir — frá fjölmörgum
blöðum og fréttastofum í ýmsum
löndum. Það er ekki ætíð auðvelt að
sýna hjálpsemi á slíkum stundum,
þegar koma verður eigin blaði í
prentun hið fyrsta, þegar hver mín-
úta skiptir máli, því smátt og smátt
missir afgreíðslan af börnunum, sem
bera út snemma á morgnana, og
ferðum út um land.
Blaðið var tilbú ð til prentunar að
nýju skömmu fyrir kl. 5 uim morg-
uninn. Um þær mundir kom flugvél-
in frá Vestmannaeyjum með Elinu
og Óla K. Fyrstu myndirnar af eld-
gosinu voru komnar. Freistingin var
mikil. Átti að seinka blaðinu enn um
sinn tii að hafa „scoop mynd ársins"?
Það tekur sinn tíma að framkalla og
kopiera myndir óg íá af þeim gerð
myndamót. Nei, það var ekki unnt
að biða með blaðið lengur. Það var
ekk til neins að gefa út enn glæsi-
legra blað, sem lesendur femgju ekki
i hendur fyrr en undir kvöld. Þau
voru stúrin á svip, Blín og Óli K.
Myndamót — vel á minnzt. Ekki
má gieyma þeirri hiið málsims. Auð-
vitað varð einnig að kveðja út menn
í myndamótagerðina.
Loksins fór prentvélin af stað —
lesendur Morgunblaðsins fengu einir
fréttina urn eldgos ð í blaði g#nu
strax um morguninn.
En það var til lítils að sitja inni
með fyrstu myndirnar af eldgosimu
í Eyjum, ef lesendur gætu ekki séð
þær. Það var þvi ákveðið að gefa út
aukablað um hádegisbilið. Stefnt var
að 12 síðna blaði — auiglýsmgalausu
— aðeins með fréttum og myndum
frá Vestmannaeyjum, Þorlákshöfn
og Reykjavík.
Aukablað upp á he lar 12 síður er
ekkert smáræði, hvorki fyrir rit-
stjórn, prentsmiðju, myndamótagerð
eða afgreiðslu. Þar þarf að samræma
margra manna störf. Þá kemur sinerp
an og reynslan til góða. Það varð að
kveðja út lið í öllum þessum deild-
um. Það þurfti að afla frétta, mynda
oig viðtala, jafnt fiá Eyjum, sem Þor-
lákshöfn og Reykjavik. Og ennþá
höfðu aiukizt beiðnir erliendis frá um
aðstoð — þeim varð einn'g að sinna
eftir beztu getu.
Moriguinblaðsmenn tóku til óspilltra
málanna, hver á sinu sviði. Gísli J.
Ástþórsson, sem nýlega kom aftur
til starfa á Morgiunbliaðinu, tók að
sér að teikna upp bliaðið og ákveða
útlit þess. Arnór Ragnarsson sneri
sér af krafti að umbroti í prent-
smiðjunn . Smátt og smátt tók efnið
og myndirnar að streyma inn. Film-
ur bárust í morgunsárið frá Kristni,
Árna og Sigurgeiri Jónassyni, ljós-
myndara Mbi. í Eyjum. Síðasti
skamimturinn barst frá Birní Vigni
Sgurpálssyni og Sveini Þormóðs-
syni, sem fóru til Þorlákshafnar til
að taka á móti Eyjabúum þar.
Er á þriðj udagsmorguni.nin leið
jókst spennan, óttinn við taifir —
vinnuálagið margfaldaðist er „dead-
line“ náligaðist. Utanaðkomandi fóiki
hefð sjáifsagt fundizt það vera kom-
ið á geðveikraspítala þegar kltukkan
var farin að gainga ellefu. En þrátt
fyrir handaganginn var þó „system í
galskapet".
Aukablað MorgunbiaAsins var kom
ið í prentvélina upp úr hádegi —
skömmu síðar tók hún að snúast.
Þriðjudaginn 23. janúar 1973 kom
Morgunbiaðið út í þremiur útgáfum.
En það var ekki til setuinnar boðið.
Það varð áð snúa sér að næsta verk-
ef.ni — miðv kudagsblaði Morgun-
blaðsóns.