Morgunblaðið - 24.01.1973, Qupperneq 31

MORGU'NBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 1973
31
Innbú
flutt úr
húsum
SEINT í gærkvöldi bárust
þær fregnir frá Vestmanna-
eyjum, að farið væri að flytja
innbú úr austustu húsunum
i kaupstaðnum, þeim, sem
næst eWstoðs’unum eru, til
vonar og var a, ef hraunið
tæki að renna í átt til þeirra
á næstunni.
Jarðskj álftamælir til Eyja
Hundruð smákippa í Mýrdal og á Laugarvatni
HÁLFT þriðja hundrað jarð-
skjálftakippa mældust aðfarar-
nótt mánudags i Skanmiadalshóli
í Mýrdal og einnig yfir 100 smá-
kippir á Laugarvatni. Og eftir
hlé í allan fyrradag tóku aftur
að mælast þama kippir eftir ld.
10 í fyrrakvöld, þó færri og eitt-
hvað snarpari. Einar á Skamma
dalshóli taldi að þeir væru i 61
km fjarlægð frá sér og Imrir
Ólafsson á Laugarvatni að þeir
væru í 84 km fjarlægð frá sér,
en hringir frá þessimi mælinga-
stöðum skerast á tveimur stöð-
um, í Vestmannaeyjum og við
Sigöldu
Um þetta ræddu þeir við Svein
björn Bjömsson, eðlisfræðing á
Baunvisindastofmm i fyrrakvöld.
En mælana, sem em á þessum
stöðum, hefur Sveinbjörn í láni
frá Lamont-stofnuninni i Banda-
ríkjunum i vetur til að fylgjast
Lítið af gosefnum kem-
ur úr svo langri sprungu
— segir Sveiiin Jakobsson,
jarðfræðingur, sem mikið hefur
rannsakað Vestmannaeyjar
— Að svo stöcklu er ógeríliegt
að segjta um hve lemgi þetta gos
kann að standa. Það getiur Staðið
í nokkra daga, nokkrar vtkur
eða nokkra mánuði. Þó finnst
mér það jéitcvætt hve llítið kemur
upp af .gosafnum, sagði Sveinn
Jiakobsson, j arðf ræðimgur er
hann kotm úr Heimaey í gser-
kvöMi, en Svein.n hefur mainna
mest rannsakað jarðfræði Vest-
ma'ninaeyja á undartförnuim ár-
uim, skrilfaði um það efni magist
ersritgerð og varnn að mnnsókn -
um þar á vegum Vísindasjóðs og
Suntseyjarfélagsins.
— Þetta gos er að því leyti
sénstætt, að það er á svo laingri
sprungiu, eitthvað um 1900 m, en
mjög litið atf gosefmiim kemur
samt úr henni. Hraunið er lítið
að magni, mest kCiepnar, og rerm
ur hægt, saigði hann.
Sveinn sagði, að þetta gos
hefði koimið á óvart, jarðfræðing
ar eklki átt von á jm, m. a. vegna
'þess hve stutt er síðan mikið
gos varð á þessu eldfjaíilasvœði,
þegar Surtssy mymdaðiS't.
Þarna er mikið eldgos'abeiti,
Frampartar
og frímerki
BROTIZT var inn í tvö fyrirtæki
í Reykjavik í fyrrinótt: 1 kjöt-
vinnslu kjötbúðarinnar Borgar
við Laugaveg var stolið sex úr-
beinuðum hangikjötsframpört-
um og slátri, og hjá Sölufélagi
garðyrkjumanna við Reykjanes-
braut var stolið skiptimynt og
ónotuðum frímerkjum.
sem myndar syðsta hluita eystra
gosbeitisins gegraum Island og
oft hefuf gosið þar. Sennilegt að
aiilar eyjarnar séu myndaðar á
nútiirna, sem nœr 10 þúsund ár
aiftur i timann. Eyjarnar eru 18
ofansjávar, en auk þess eru
þanna 55—60 neðansjávargigar.
Mikið er um nabba á botninum
og Hkur benda til að þeir séu
aliir orðnár til við neðansjávar-
gos, sagði Sveinn. Vitað er um
afJdurinn á Helgafelli, Stórhöfða,
Elliðaey og Bjannarey, þvi þar
hafa verið gerðar aidu.rsgrein-
ingar, sem sýna að þær séu 5000
— 6000 ána gamlar.
Þarna er sérstök gerð af blá-
grýti, aJkallskt blágrýti, sem
greinir sig frá Reykjanesberg-
inu, sagði Sveinn.
Ekki vildi Sveinn um það
segja, hvað gerast mundi. Um
það væri erfitt að spá. En þegar
væri farið að draga úr gosinu
á báðum endum sprungunnar.
Sennilegt væri að gosið héldi
áfram í miðri spnungu og þar
myndaðist gígur, svipað og varð
í Surtsey. En spruingain gæti líka
lengst í hvom endann sem væri
og hugsanlegt að frá henni
mynduðust hliðarsprungur. En
það væri yfirlieiitt regian um
svona sprungur, að þær gysu
sjaflidan á saima stað aftuir. Þessu
hafi situndum verið likt við rör,
sam soðið er saman og brotnar
sjaldan aftur á sama stað.
Um fjögurleytið í gær sprengdi
hraunrennslið sig gegnum vegg
inn á gígaröðinni og fóor hraun
að renna þar út og meðfram
gigaröðinni í sömu átt að sjó
í norðaustri sagði Sveinn. Það
rann því
Kinkjubæ,
nær byggðinni hjá
án þess að stefna
þangað. En mdöi Kirkjubæjar og
h ra uin rennslisins voru ekki
nema 250 metrar. Hraunið
ronnur annars allt til sjávar
austan megin.
Spurður álits, sagði Sveirm að
hann teldi ekki að byggðin í
Eyjum væri í hættu, eins og er.
Þama væri það mikíl hækkun
á landinu, að mikið magn þyrfti
af gosefnum áður en hraumið
tæki að renna þar yfir. Annað
mál væri með Kirkjubæ, hann
væri svo nálægt.
Hingað til hefur verið vestan
og norðanátt, en ef vindáttin
breytist í austlæga átt, sagði
Sveinn að aska og gosefni gætu
farið að berast yfir bæinn og
það yrði tU ama. Eins væri hugs-
anlegt að örwiiur gossprunga
myndaðist, eins og stundum
verður. En umn það vildi harm
ekki spá, benti aðeins á hve
iítið væri af gosefnum úr svo
langri sprungu.
Sveinn hafði með sér sýnis-
hom af nýju hrauni, sem hann
sagði að nú yrði efnagreint og
rannsakað.
með skjálftiun á virkjnnarsvæð-
inu við Tungnaá. Þóttí þeim lík-
legra að skjálftarnir ættu upp-
tök sín við Sigöldu, en til að
staðsetja þá alveg, hefði þurft
þriðja mæthm.
Þó sagði Sveinbjöm, að þeir
hefðu ekki spáð gosi í Vest-
mannaeyjum, þó þeim hefði
dottið það í hug. Því svo oft
kæmu smá skjálftahrynur, án
þess að nokkuð kæmi á eftir.
En jarðskjálftar þessir komu
líka fram á rnælum hans við
Kaldársel og við Kleifarvatn. Þó
færri, eða um 50 talsins. En á
mælum Veðurstofunnar í Reykja-
vik mældust aðeins tveir kippir,
kl. 4.16 aðfararnótt mánudags og
ki. 1.34 í fyrrinótt.
Mælar þessir eru næmari fyr-
ir því tíðnisviði, sem svona
skjálftar eru á, en aðrir almenn-
ir mælar, og ætlar Sveinbjöm
i dág með slikan mæli til VeSt-
mannaeyja og reyna að koma
honum fyrir, ef vera kynni að
meiri hræringar yrðu á jarð-
skorpunni. Ef tæki að myndast
önnur sprunga í Heimaey, þá
mætti kannski sjá hræringamar
á undan, þvi mælirinn skrifar á
sótrit og hægt að lesa af hon-
um strax. Var i gær verið að
sækja mælinn í Sigöldu, þar
sem hann hefur verið.
En reynslan var sú, bæði í
Surtsey og Heklugosi sagði
Sveinbjörn, að ekki var mikið
um jarðhræringar eftir að
sprunga var komin, heidur þeg-
ar eldvirknin var aftur að breyt-
ast eða hreyfast.
Þegar þessar hrinur mældust
á mæla á Skammadalshóli og í
Laugardal hefur gosið líklega
verið að brjóta sér leið upp þó
ekki sæist það á yfirborðinu.
Slíka mæla er þvi helzt að nota,
ef svona jarðskjáitftahrynur
koma, i þekktum eldfjöllum.
Leit að flug-
manninum hætt
LEITINNI að flugmanni banda-
risku þotunnar, sem fórst í fyrra
dag í aðflugi að Keflavikurflug-
velli hefur nú verið hætt. Mars-
hall Thíyer talsmaður vamar-
liðsins skýrði Morgnnblaðinu frá
því að í gær hefði hjálmur flug-
mannsins fundizt á reki svo og
gúmbjörgnnarbáturinn og önn-
ur neyðartæki, sem voru um
borð í flugvélinni. Eftir það hefði
léltinni verið hætt.
Ékki er vitað hvað olli slysinu,
sem ér hið þriðja á 10 árum, sem
,F 102-þotumar hafa verið í
notkun á Keflavikurflugvelli.
Þotan hrapaði kl. 18.18 í fyTra
dag og var þá að koma úr eftir-
litsílugi ásamt annarri þotu.
Læknishjálp, fjár-
framlög og húsnæði
— fyrir Vestmannaeyinga
1 TILEFNI þeirra hörmunga,
sem yfir íbúa Vestmannaeyja
haía dunið, hafa stjórnir Lækna
félags Islands og Læknaifélags
Rieykjavíkur beint þeim tiibnæl-
um til félagsmanna sinna, að
þeir veiti fólki þaðan læknis-
hjálp án endurgjalds.
S tjóm Slcagf i r ð i ngafél agsins
'hefur ákveðið að allur ágóði af
þorrablóti félagsins, sem haldið
verður í Festi, Grindavílk n.k.
iaugardag, skuii renna óskiptúr
til væntantegrar landssöfnunar
til aðstoðar Vestmannaeyingum,
og jafnframt vill félagið koma
þeirri hu.gmynd á framfæri, að
sem flestir aðilar, seim fyrir
manrrfagnaði standa þennan
saima dag, Ijiái þesisari hugmynd
lið og leggi sitt aí mörkum.
Þá hafa stjómir Iðnaðarmanna
félags Suðumesja og félagsskap
arins J.C. Suðumes samþykkt að
aðstoða þá Vestmannaeyiniga, er
vildu þiggja dvól á heimllum fé-
lagsmanna og hatfa margir skráð
sig tilbúna til að taka við fóliki.
Hafði flugmaðurinn átt i erfið-
leikum með radíósamband og
flaug því í fylgd með hinni þot-
unni heim á leið. Hinn fliugmað-
úrinn segist hafa séð eld i sjón-
um og hann flaug yfir staðinn,
meðan menn í landi voru að
reikna út nákvæma staðsetningu.
MikM ieit var þegar hafin
bæði af flugvélum frá Keflavík
svo og íslenzkum fluigvélum auk
þesis sem 35 fiskibátar tóku þátt
í henni og rnenn úr björgun-
arsveitum gengu á fjörur. Sem
fyrr segir fundust öll neyðar-
tæki flugmannsins á reki siðdeg-
is í dag og var þá leit hætt. Or-
sök slyssins er ókurrn.
Sjúkrasamlag
Vestmannaeyja
opnar afgreiðslu
SJÚKRASAMLAG Vestmanna-
eyja, sem þar hefur verið um-
boðsaðili fyrir Tryggingastofn-
un ríkisins, mun opna afgreiðslu
í húsakynnum Tryggingastofnun
arinnar á Laugavegi 114 í Reykja
vík, til að hægt verði að greiða
þeim fjölmörgu Vestmannaeying
um, sem rétt eiga á, almanna-
tryggingabætur sínar. — I þessu
sambandi hefur Mbl. verið beðið
að koma þeim titonælum til
starfsstúlkna sjúkrasamlagsins,
Oktaviu og Þuríðar, að þær hafi
samband við Tryggingastofnun-
ina vegna þessa.
— Eyjasjómenn
Framhald af bls. 32
hvort sesm þeir verða að sækja
á Eyjamið frá öðrum höfnum
um sinn eða ekki. Annars er fátt
eftir af fólki í Eyjum núna, þar
sem svo rík áherzla hefur verið
lögð á að allir flyttu slg um set
á meðan óráðið er um framhald
gossins.
Líklega eru um 80—100 manns
hér í Eyjuim núna í kvóid, en þó
er sú tala óljós, þvi eitt'hvað er
um að föík haldi sig æðrulaust
í húsuim sinum. Tuttugu og sex
lógregluþjónar eru hér í Eyjum,
þar af 16 frá Reykjavík. Verður
þetrta lið til þess að Mta eftir
ei'gnum og öðru. Þá er Douglas-
flugvél frá Flugfélagi Islands
staðsetrt hér og s'kátar og aðrir
björgunarmenn hafa lið á staðn-
um.
Á mongun mun Hotfsjökull
koana hingað með 40 imenn og
munu þeir skipa út 2000 lestum
atf tfrystum fflökum úr hraðfrysti-
geymslum húsanna firrwn. Þá er
salttfiskskip væntanlegt hingað á
morguin og mun það taka um
200 tonn af þurrfiiaki. Vélar
frystihúsanna eru að sjálfsögðu
keyrðar, enda enginn skortur á
rafimagni.
Kýr bóndans á einum bænum
nasst gosstöðvunum, 50 að tölu,
voru leiddar tii slátrunar i dag,
en öl'l tún þessa bónda eru nú
undir ösku. Skrokkarnir voru
fluttir sjóleiöis til Þorlákshafnar
í kvöl'd, en þeir verða verkaðir í
sláturhúsum á Suðurlandi.
Við tó'kum etftir þvi í dag, að
slanigur af dauðum fiski flaut í
höfninni. Var það sim'ákarfi,
murti, þyrs'klimgur og einstaka-
langa og keila. Er auðséð, að
þessi fiskur hefur drepizt af völd
um gossins, en sCS'kt máitti einnig
sjá við Surrtsey á sínum tima.
Þetrt'a var í litlum mæli, en sýndi
sig þó.
Eins og fyrr getiur, eru sums
staðar ösfcuflákar á Hetonæy, en
hvergi svo utan gosstöðvanna að
ókki sé hægt að hreinsa þar til.
í dag var talsvert rætt um þá
haerttu, sem rafstrenignum og
vatnsleiðslunni statfar af hrauin-
renmslinu í sjó fram. Með kvöld-
irnu vwrtist sú hætta fara dvín-
andi, mieð minnkanidi hraiunpusi
fram við sjóinn. Nokkurra senrti
metra þykkt öskulag er í kring-
um austustu húsin á Kirkjubœ,
en eftir þvi sem vestar dregur
fer askan hraöminn'kandi.
Hraunikanturinn, sem hlaðizt
hafði upp í um það bil 50 metra
hæð nær kaupstaðnum var
óbreyttur i dag, en hins vegar
hlóðst nofckuð upp þeim megin,
sem fjær er kaupstaðnum. Kom
það til vegrna þess að vindátt
stóð af vestri og suðvestri, en á
ttonabiði í dag lyngdi altonikið og
steiig þá hvítur og döfckur gos-
möfckur upp í 10—12 þúsund
feta hæð vegna sérstakra skil-
yrða af veðurbneytinguim.
Þegar litið er til gosstöðvanna
frá mi'ðlbænum kiukikan níu í
kvöld, eir auðsætt, að hraunpus-
ið er minna, en í nótt Það er
á hetoningi styttri kaffla og ebki
eins kröftugt. Ef þetta gos tekur
engum óvæntum breytingum,
verður þess líklega ekki langt
að bíða, að Eyjasfceggjar geti
snúið til hetonila sinna Qg starfa
í dagsins önn.
: Þar sem svo fátt fólk er hér
til staðar cnú, hafa björgunar-
menn verðmæta orðið að grípa
til ýmissa óhversdagslegra til-
burða. Tii dæmiis var bensín-
tankur einnar bensínstöðvarinn-
ar brotinn upp og taka menn
þar bensin eftir þörfurn án þess
að borga. Þykir þetta efnilegt
fyrirkomulag, án þess þó að
memn misnoti það nöklkuð. Þá
hafa sjómenn einnig lent í vand-
ræðum, til dæmis var einn bát-
ur, sem sjósettur var I dag,
olíulaus, en engirm ol'íuaf-
greiðslumaður eir nú í Eyjum.
Einn bátsverjinn lallaði þá upp
í bæ og ók olíubílnum niðuir á
bryggju til þess að báturinn
gæti siglt sína leið.
Um 70 flugvélar hafa komið
hingað síðasta sólarhring óg
hafa þær flutt um 800 mamns
milli Eyja og lands.
Sumir bátanna, sem fluttu
farþega í nórtt, voru hins vegar
allþét'tsetnir margir hverjir. Tfl
dæmis voru 250 manns í einum
bátnum til Þortáksihafnar.
— Slíkt hefur....
Framhald af bls. 32
— Ég fylgdist með srtörtf-
um ráðsims frá byrjun og þau
voru stórkostleg. Almanna-
varnir hafa unnið sér háan
sess, sem þær eiga fyllilega
sikflið. Það sem var gert í dag
hetfur alcirei gerzit áður í sögu
almanntavarna. Island þartf
aldrei affcur að ófctast stórfcost
legt manntjón af vöidum
slíkra náttúruihaimfara.
— Þetta er auðvitað hörmu
legur attourður, en það er dá-
samlegt að ekkert ma'nnsMÍ
tapaðist. íslendingum fækk-
aði ekki, heldiur þvert á móti
bættist þeim Mtið bam.
— Ég talaði í dag við að-
s to ð arf raimkvæ'mdast jóra
Saimeiniuðu þjóöanna og
skýrði honum frá björgunar-
starfinu og aðdáun mdnni á
framikomu og stairfsemi Is-
lendiinga. Hann varð mjög
glaður og sendi beztu ós'kir.
— Það var sérstafclega at-
hyglisvert að öii þjóðin, setn
eirun maðiur, var reiðutoúin til
aðstoðar, það var dásaimlegt
að vera vitni að slífcu.