Alþýðublaðið - 13.08.1958, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 13. ágúst 1958
íilþýðablaSið
Alþ\jöublciðib
Útgefandi:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ri tstj órnarsímar:
Auglýsingasími:
Afgreiðslusínai:
Aðsetur:
Alþýðuflokkurinn.
Heigi Sæmundsson.
Sigvaldi Hjálmarsson.
Emilía Samúelsdótt i r.
14901 og 14902.
1 4 9 0 6
1 4 9 0 0
Alþýðuhúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgötu 8—10.
Viðíai við Martin Larsen, iekfor:
Tilraunir með kjarnavopn
FRÁ því er skýrt í fréttum þessa dagana, að heim^ráð-
stefna gegn tilraunum með kjarnorkuvopn, sé um það bil
að hefjast austur í Japan. FuH ástæða er til að vekja at-
hygli almennings um, gervallan heim á þessari samkomu,
því að tilraunir með kjarnorku- og vetnisvopn ’hafa að
undanförnu varpað miklum skugga yfir heimsbvggðina.
Stórveldin hafa keppzt við framleiðslu gereyðingarefna á
sama tuna og rætt hefur verið hvað ákafast um varanlegan
írið og afvopnun. Þetta kapphlaup stórþjóðanna hlýtur að
vekja ugg með öllum hugsandi mönnum um\ heim allan.
Mannkynssagan vitnar ekki með því, að forráðamönnum
hervelda sé treystandi til að ráða yfir sprengiefni, sem eytt
gptur heil þjóðiönd að verklegum. og náttúrlegum verð-
mæturn. i .
1 í ii
Þetta er þó ekki öll sagan, þótt svo geti orðið, ef ó-
hlutvandur og ofsafenginn stjórnandi situr við stýrisvöl
í kjarnorkuveldi. Tilraunirnar sjálfar geta að dómi vís-
indaínþnna !haft hiirar al'^arlegustu a^leiðingar fyrir
mannlif og gróður. Hættan á hvers konar lömun og
skemmd af völdum hinna geislavirku efna, er úr læðingi
leysast við tilraunasprengingar, er yfirvofandi, og vís-
indamenn fara ekkert í launkofa með þá skoðun sína,
að þannig geti nútíðin lagt helfjötur á framtíðina. Því
eru tilraunirnar sjálfar styrjöld, ekki einungis hættu-
legur leikur með eld, sem orðið getur óstöðvandi, heldur
beinlínis stríð gegn eðlilegri þróun og þroska, heilbrigði
og lífi.
í sömu fréttum og sagt var frá ráðstefnunni gegn til-
raunum mieð kjarnorku- tog vetnisvopn var skýrt frá
skýrslu nefndar á vegum Sameinuðu þjóðanna, er haft hef-
ur þessi mál með höndum. í skýrslunni er sérstaklega varað
við framhaldi þessara tilrauna og hiklaust talið, að af þeim
stafi hætta fyrir allt miann.kyn. Geislavirk efni valda þessari
auknu hættu. Ætti þessi skýrsla nefndarinnar að verða
stjórnmálamönnum verðug áminning, því að Sam,einuðu
þjóðirnar voru til þess stofnaðar að auka frið og velgengni
í heiminum og kenna þjóðunum að vinna saman að þessu
verkefni.
Annars er fullkomlega kominn tími til, að stjóni-
málamcnn Ieggi meira upp úr áliti, skoðunum og álykt-
unum vísintlamanna. Hvers virði er menntun, lærdóm-
ur, vísindalegar rannsóknir og niðurstöður, ef misvitrir
stjórnmálamenn geta hunzað þær árum saman og tekið
ákvarðanir, er stríða gegn þeim? Þegar til kastanna
kemur, verður mannkynið jafnan að byggja líf sitt á
þeim grunni, sem mannleg hugsun, þrautseigja á vís-
índasviði og rannsóknir, Ieggur hverju sinni. Þetta hefur
þó aldrei verið eins þýðingarmikið og nú. Almennir
borgarar í öllum löndum ættu því að taka höndum sam-
an og knýja stjórnmálamennina til að hæt.ta þeim ótta-
lega leik, sem tilraunir með kjarnavopn eru.
Mótmælín gegn tilraunum með hin banvænu vopn hafa
sífellt verið að magnast. Þannig hefur verið ritað um. mál-
Ið í mör.g heimsblöðin í sambandi við ráðstefnuna í Tokio,
og hafa ýmis merk blöð lagt hinn bezta skerf til mótmjæl-
anna. Er það góðs viti, því að sterkt almenningsálit í þess-
um efnum er næsta þýðingarmikið. Og þótt pólitísk blöð,
sem bundin eru af flokkum í kjarnorkuveldunum, fari sér
enn hægt í fordæmingu tilraunanna, munu þau ekki geta
setið hjá til lengdar, þegar hin merkari blöðin leggjast ein-
diregið á sveif mjeð þeim vísndamönnum, er vara við til-
raununum.
íslendingar mega sín lítils í samtökum stórveldanna,
en rödd íslands á að vera skýr og hiklaus í þessum efnum.
Smáþjóðir geta einmitt bundizt samtökum innan Samein-
uðju þjóðanna um að styðja vísindamenn í fordæmingu
þeirra á tilraunum með gereyðingarvopn. Þannig geta ís-
lendingar lagt lóð á þá vog, sem miðar að meira öryggi,
friði og menningu.
ÉG GERI ráð fyrir að það sé
í rauninni lítil kurteisi við er-
lendan mann að láta uppskátt
að við kynni og samræður
gleymist manni brátt uppruni
hans og muni ekki annað en
hann sé innlendur og það í
þeim skilningi, sem beztur
verður lagður á það orð. En þá
er skárr að vera sakaður ura
ókurteisi en hreinskilni og því
verður Martin Larsen að láta
sér lynda þennan formála að
stuttu spjalli okkar; einnig það,
að ég titla hann hvorki lektor
né ’herra þótt hann sé vel að
öllum titlum kominn, — mundi
kalla hann Martein Lárusson
ef mér þætti það ekki tilgerð,
og ef mér þætti ekki einu gilda
þótt sá maður beri danskt nafn,
sem er svo gagníslenzkur að
jafnvel íslenzkur afdalagæðing
ur og hann sk.'lja hvor annan
eins og þeir væru fóstraðir í
skjóli sömu fjalla. Sir Craigie
raulaði fyrir mig rímnastöku
íslenzka, er fundum okkar bar
saman hjá Snæbirni vestur í
bæ, — var hún dýrt kveðin og
flúruð kenningum og hafði
hann sjálfur orkt, en aldrei
heyrði ég hann orðaðan við ís-
ltenzka hestamennsku og sé þó
blessuð minning hans. Martin
Larsen er því sá eini útlend-
ingur, sem mér vitanlega hefur
gerzt svo íslenzkur að honum
hefur bæði íslenzkur stuðla-
sláttur og hófasláttur í blóð
runnið.
„Nú varð því ekki heldur
lengur á frfest slegið, — ég
fyrír áhrifum af hljómkynngi'
þeirra. Nú hef ég valið nokkra
kafla úr Eddunum og gefið út
undir nafninu „Guder, Helte
og Godtfolk“, og í undirbún-
ingi hef ég útgáfu á smásagna-
saf.ni frá miðöldum, en það eru
íslendingaþættir, færðir í nú-
tímaform“.
Og það kemur á daginn, að
hann hefur fleira og mfeira í
undirbúningl
„Jú, þeir Stefán Pétursson
fyrrverandi ritstjóri og
Martin Larsen
Skúli Þórðarson sagnfræðing-
ur vinna að útgáfu ritgerða-
safns efti'r Barða heitinn Guð-
mundsson, og það hefur komið
til mála að ég þýddi að minnsta
kosti fyrra bindlð á dönsku.
varð að halda hingað og eiga Eins og kunnugt er hafði Barði
hér sumar“, segir Martin- Lar- ^ heitinn sérstæðar skoðanir,
sen. „Ég hafði ekki séð landið , varðandi margt í forsögu og
hingað
x sex ar.“
Hvenær komstu
fyrst?
„Ég á tvo afmælisdaga, þenn
an venjulega og annan óvenju-
legri, en ákaflega eðlilegan
engu að síður. Sem sé danskan
og íslenzkan. íslenzka fæðing-
ardaginn minn bar upp á 26.
febrúar 1946, og síðan er bað
minn annar afmælisdagur. Svo
hvarf ég héðan sumarið. 1951,
skrapp hingað í sumarleyfi
mínu árið eftir, og loks er ég
kominn hingað aftur ti’l stuttr-
ar dvalar, Tveir mánuðir, þótt
á sumri séu, — það er ekki
neitt .... “
Áður en hann fæddist
íslendingur og gerðist sendi-
kennari við háskólann, hafði
j hann þó fengizt við íslenzk
jfræði, meðal annars vakið um
nætur vi'ð þýðingu Eddukvæða
á danska tungu. Vakti um næt
fornsögu lslendinga og ís-
lenzkra bókmennta og er margt
mjög athyglisvert í kenningum
hans, þótt um sé deilt. Mér er
það eihstök ánægja að vinna-
að útbreiðslu verka hans, því
Barði var góður v.inur minn og
réyndist mér sem öðrum hinn
bezti drengur. Hann átti það
að vísu til að skamma mig
fyrir það, að ég skyldi vera
danskur, en það gerðií hann að-
eins þegar hann þurfti að finna
útrás nokkru af sínu mikla og
viðkvæma skapi, en þetta var
honum nærtæk og hentug á-
stæða og ekkert annað rneihti
hann með því. Barði Guðmunds
son var ekki meðalmaður í
neinu og þá má ekki Verða að
fyrnist yfir rannsóknir hans .og
niðurstöður“.
En það eru ekki eingöngu
íslenzkar fornbókmenntir og
sagnfræð.leg rit, sem Martin
ur þangað til hann hafði unnið Larsen hefur þýdd á sitt móður
það afrek, sem ekki á sér neina
hliðstæðu í þýðingu fornbók-
mennta vorra á ferlent mál, —
honum var nefnilega ekki nóg
að halda frumbragarháttum,
heldur stuðlum og höfuðstöf-
um á réttum stöðum. Þannig
þýddi hann öll Eddukvæðin og
gaf út með skýringum í tveim
bindum.
Heldurðu að danskir lesend-
ui’ njóti höfuðstafahneiging-
anna og stuðlahreimsins?
„Ekki þannig að þeir geri
sér fyllilega greín fyrir . þess-
um háþroskasérkennum brag-
menntarinnar Æem slíkum;
hins vegar fer ekki hjá því að
hver sem les hlýtur að verða
mál, því vart mun nokkur
hafa kynnt þjóð sinni betur
íslenzkar nútímabókmenntir
en hann.
„Fyrsta nútímaskáldverivifí
sem ég þýddi var bók G'uð-
mundar Baníelssonar, „Á bökk
um Bolafijóts,“ og mörg síðan.
Nú er önnur skáldsaga hans
„Blindingsleikur“ að korq^
út á þýzku. — 'Eitt Qí
það atriði ■ í því sam-
bandi, sem mig langar til að>
benda á, — leið íslenzkra ru'Þ
tímaskáldverka út í hinn stóra
heim hefur undanteknihgarlít-
ið legið yfir Danmörku, hvoiít
sem sú för hefur orðið löng eða
skömm, og það er skoðun . mm
að svo muni verða enn vta.
skeið. Ég held því að hentugt
væri að vinná sem mest að þ’Á
að fá slík yerk þýdd og .geím
út á dönsku, og það mur.iti
ekki vera úr vegi* að verja til
þess nokkru fé. Hvernig væri
að stofna sjóð í því skyni, —-
eins kon.ar útflutningssjóð.
Mundi ó'hyggílegar að greiðæ
Útflutningsmeðlag og styrk 1:A
markaðsleitar fyrir íslenzknr
bókmenntir en aðrar útflut.n-
ingsafurðir landsmanna?“
Ég geri það að uppástungm
minni að lagður verði nokkiu'
innflutníngstollur á er'Jend
kvikmyndablöð, glæpasögur og
annað þess háttar er notaður
verði til slíkrar sjóðsstofirun-
ar, og Martin Larsen samþykk
ir það og me'ra getum við eM-;t
gert þeirri hugmynd til fra'.m-
kvæmda í bili. Og fyrst talið
berst að íslenzkum nútíma-
skáldum verður mér að spyrja
hvernig honum mundi þykja
að koma til íslands þegar atóxA
kveðskapurinn hefur gengið að
ferskeytlunni dauðri og jep.p-
inn flæmt erlent góðhestakýa
í útlegð til Þýzkalands. Plann
svarar ekki strax og það er al-
vara í rödd hans og svip, þf.gar
hann segir:
„Við skulum vona að !>að
verði aldrei aldauða sem is-
lenzkast er á íslandi“. Qg .em\
segir hann eftir nokkra .þög.n:
,,Ég vona að ég eigi eftir að>
koma hingað oft, ferðast nm
landið bæði ríðandi! og gangf
andi ... og heyra íslendinga
tala .... segja frá. Ég get hl'usti-
að á það tímunum saman a5
heyra þá segja frá, hlustað Qg
lifað mig inn í krynjandi náá.'ls-
ins og blæbrigði. Þetta er mér
beinlín's nauðsyn um leið og
mér er ,það nautn ... “
Og svo hefur Martin Larsen,
lektor við . menntaskólann í
Hellerup í Ðanmörku yfir þá.
setningu, sem honum er hugi-
stæðust í sumardvöl á íslandi;
orð afdalabóndans og klírkjn-
smiðsins í ,,Atómstöð“ Kiljans:
„Maðurinn er það jarðardýr,.
sem ríður hrossi og heíui’
guð ... “
L. G. •
óskast nú þegar að Sólvangi, Hafnarfirði,
Upplýsingar í síma 50281,