Morgunblaðið - 02.06.1973, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 2. JÚNl 1973

Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóri og afgreiðsla
Auglýsingar
Askriftargjald 300,00 kr.
hf. Arvakur, Reykjavlk.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Eyjólfur Kor.ráð Jónsson.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjðrn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6, simi 10-100.
Aðalstræti 6, sími 22-4-80.
á mánuði innanlands.
I lausasðlu 18,00 kr. eintakið.
¥ viðræðum þeirra Nixons
og Pompidous, sem lauk i
Reykjavík í gær, lagði Frakk
landsforseti megin áherzlu á,
að Bandaríkjamenn mættu
ekki, með einhliða aðgerðum
draga úr herafla sínum í
Evrópu og vakti hann athygli
Nixons á þeim hættum, sem
því væru samfara. Jafnframt
mun Frakklandsforseti hafa
sett fram þá skoðun við Nix-
on, að ef um samdrátt her-
afla í Evrópu yrði að ræða,
yrði hann að gerast samtímis
bæði í A- og V-Evrópu. Þessi
yfirlýsing Pompidous er afar
athyglisverð vegna þess, að
Frakkar hafa síðustu árin
ekki tekið þátt í varnarsam-
starfinu innan Atlantshafs-
bandalagsins og þeir hafa
haft forystu fyrir þeim Evr-
ópubúum, sem hafa talið
áhrif Bandaríkjanna vera
alltof mikil.
En frammi fyrir vaxandi
kröfum í Bandaríkjunum um
heimköllun heraflans legg-
ur Pompidou nú megin-
áberzlu á þetta atriði. Hann
er ekki eini evrópski stjórn-
málamaðurinn, sem það ger-
ir. Friðarverðlaunahafi Nób-
els, Willy Brandt, kanslari,
sem hefur mótað og fylgt
fram þeirri stefnu friðsam-
legrar sambúðar í Evrópu,
sem öllum er kunn, hefur
jafnan lagt á það megin
áherzlu, að ekki verði dregið
úr herafla Bandaríkjanna í
Evrópu. Ástæðan er sú, að
Brandt gerir sér grein fyrir
því, að tilvist þessa herafla í
V-Evrópu og aðild að At-
lantshafsbandalaginu er for-
senda fyrir því, að austur-
stefna hans heppnist. Með
bandaríska herinn í Evrópu
að bakhjalli hefur Brandt
þann styrkleika, sem til þarf
í samningum við A-Evrópu-
ríkin.
Þegar afstaða þessara
tveggja evrópsku stjórnmála-
leiðtoga, Brandts og Pompi-
dous, er skoðuð verður
þeim mun furðulegri sú af-
staða talsmanna íslenzku
ríkisstjórnarinnar, að ísland
geti siglt eitt á báti, riftað
samningum við Bandaríkin
um vamir landsins og sagt
sig úr Atlantshafsbandalag-
inu. Stórveldin tvö í Evr-
ópu, Frakkland og V-Þýzka-
land telja, að þeim sé um
megn að tryggja öryggi sitt
án bandarísks herafla í Evr-
ópu. Leiðtogar þessara ríkja,
eru bersýnilega þeirrar skoð-
unar, að jafnvel þótt sambúð-
in við Sovétríkin hafi batn-
að, sé ekki á neitt hættandi
í þeim efnum. En hér uppi á
íslandi sitja ráðherrar á
valdastólum, sem virðast
vera þeirrar skoðunar, að
þessi fámenna þjóð í Norð-
ur-Atlantshafi, þurfi ekkert
að óttast, jafnvel þótt haf-
svæðið í kringum okkur sé
krökkt af rússneskum kaf-
bátum og herskipum og rússn
eskar herflugvélar séu stöð-
ugt á sveimi í kringum
landið. Þessir menn virðast
gjörsamlega vera búnir að
gleyma því, að við íslend-
ingar höfum reynslu af hlut-
leysi og hún er sú, að hlut-
leysi er engin stoð.
Fyrir sérhverja þjóð er
slæmt, þegar til forystu
hennar hafa valizt menn,
sem ekki hafa nægilega yfir-
sýn til þess að gera sér grein
fyrir því, hverjir hagsmunir
þjóðarinnar eru, menn, sem
ekki hafa kjark, þor og dug
til þess að veita þjóðinni for-
ystu, en láta í þess stað ber-
ast með straumlænu, eins og
stjómlaust rekald. Þegar svo
er komið, er tími til kominn
fyrir þá, sem vilja spyxna við
fótum að taka höndum sam-
an. Það er hryggileg stað-
reynd, að íslenzka þjóðin á
sér enga forystu í dag. Við-
brögð einstakra ráðherra, og
þá ekki sízt forsætisráðherra,
við þeim alvarlegu atburðum,
sem gerzt hafa á fiskimiðun-
um í kringum landið, hafa
verið á þann veg, að veitast
í vaxandi mæli að Atlants-
hafsbandalaginu. Skylt er að
geta þess, að í þeim efnum
sker Einar Ágústsson, utan-
ríkisráðherra sig úr. Hann
hefur undirstrikað það, að
landhelgismál og aðild okkar
að Atlantshafbandalaginu
eru tvö óskyld málefni.
Hinir alvarlegu árekstrar
á fiskimiðunum knýja á um,
að þegar í stað verði fundin
bráðabirgðalausn, sem tryggi
okkur vaxandi hlutdeild í afl-
anutn á íslandsmiðum, þar til
50 sjómílna fiskveiðilögsaga
okkar hefur náð fullri viður-
kenningu á hafréttarráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna.
Forsenda fyrir slíku bráða-
birgðasamkomulagi er að
brezki flotinn hafi sig á brott
af miðunum.
En þess verður að vænta,
að viðræður íslenzku ráð-
herranna við Nixon og
Pompidou, hafi opnað augu
þeirra fyrir því, að þeir eru
ekki einir í heiminum, ís-
lenzka þjóðin getur ekki lok-
að augunum fyrir því, sem
gerist í kringum okkur. Hags
munir okkar í bráð og lengd
krefjast þess, að ísland sé að-
ili að Atlantshafsbandalaginu
og varnir landsins verði
áfram tryggðar. Stjómmála-
menn geta komizt upp með
ábyrgðarleysi í innanlands-
málum, en sá óábyrgi leikur
með utanríkismál þjóðarinn-
ar, sem þessi ríkisstjóm hef-
ur stundað er forkastanleg-
ur og getur haft hinar af-
drifaríkustu afleiðingar.
AFSTAÐA BRANDTS
0G P0MPID0US
Ingólfur Jónsson:
Koma forsetanna gæti orðið
málstað íslands til góðs
Fundur forsetanna Nixons
og Pompidous í Reykjavík
vakti mikla athygii. Fullyrða
má, að forsetamir voru ánægð
ir mieð fundarstaðinn og alla
aðstöðu, sem þeir fengu á fs-
landi. ísland er í þjóðbraut
millli Evrópu og Vesturheims.
Landið er því tilvalinn ráð-
stefnu- og fundastaður er-
lendra aðila, austan hafs og
vestan. Búast má við, að
ferðamannastraumur til lands
ins aukist mikið vegna ýmiss
konar fundahalda. Þörf er á
því að halda áfram, eins og
gert hefur verið, að vinna
skipulega að ferðamálum til
þess að geta veitt móttöku
ört vaxandi ferðamannaf jölda.
Gjaldeyristekjur íslendinga af
ferðamönnum hafa verið mikl
ar síðustu ár og munu fara
ört vaxandi, ef rétt er á mál-
um haldið.
XXX
Koma forsetanna Nixons og
Pompidous til Reykjavíkur
gaf stjómvöldum fslands gott
tækifæri til þess að ræða við
þá, m. a. um landhelgismálið.
Verður að vænta þess, að
tækifærið hafi verið notað
eins og bezt mátti verða. Fund
ur Pompidous og íslenzkra
ráðamanna á skrifstofu for-
seta fslands var aðeins 20 mín
útur. Á svo stuttum tíma er
ekki unnt að rökræða mikil-
væg mál. Sá stutti tími hefur
farið að mestu leyti til þess
að fullnægja formsatriðum.
E. t. v. hefur tækifæri gefizt
til frekari viðræðna í kvöld-
verðarboði forseta íslajnds.
Ástæða var til þess að rök-
ræða við Frakklandsforseta,
sem er valdamikill í NATO
og Efnahagsbandalagi Evrópu
um landhelgismálið og samn-
inga íslands við EBE. Samn-
ingur íslands við Efnahags-
bandalagið hefur ekki enn
komið til framkvæmda — um
innflutning á islenzkum sjáv-
arafurðum, Vonandi hafa is-
lenzk stjómvöld farið þess á
leit við Frakklandsforseta, að
hann beitti sér fyrir þvi, að
samningurinn við EBE taki
strax gildi að fuMu. Einnig, að
forsetinn gerist talsmaður ís-
lands í landhelgismálimu. Eng-
inn vafi er á því, að forseti
Frakklands gæti haft mikil
og heillavænleg áhrif á gang
þessara mála.
XXX
Fundurimn með Nixon for-
seta á skrifstofu forseta Is-
lands, stóð í 50 mínútur. Á
þeim fundi var landhelgismál
ið nokkuð rætt, og tekið fram
að loknum fundi, að frekari
umræður gætu átt sér stað i
kvöldverðarboði forseta Is-
lands á Bessastöðum. Island
hefur haft nána samvinnu við
Bandarikin í meira en 3 ára-
tugi, eða frá því að banda-
riskur her kom til íslands i
síðustu heimsstyrjöld. Banda-
ríkin voru fyrst allra þjóða
til þess að viðurkenna full-
veldi íslands 1944. Var það i
samræmi við yfirlýsta stefnu
Bandaríkjamanna, að viður-
kenna rétt smáþjóða til sjálf-
stæðis og frelsis. Varnarsamn
ingurinn, sem íslendingar
gerðu við Bandarikin 1951 er
einnig í samræmi við frelsis-
hugsjón og yfirlýsta stefnu
lýðræðisþjóða. Á sömu for-
sendum gengu Islendingar í
Atlantshafsbandalagið 1949,
vamarbandalag vestrænna
þjóða. Vissulega var það
ánægjulegt, að forsetamir
skyldu hittiast hér á landi til
viðræðna um mikilsverðustu
mái. Sérstaklega var koma
þeirra kærkomin vegna þess
vanda, sem íslendingar eiga
nú við að stríða. fslendingar
hafa fært út landhelgina af
brýnni nauðsyn, þar eð afli á
íslandsmiðum fer stöðugt
minnkandi. Nú veiðist mest
af ungfiski. Fullvaxinn þorsk
ur fæst örsjaldan í seinini tíð
og 10 ára fiskur sést ekki leng
ur. Fyrir fáum árum var tal-
ið hæfilegt að veiða á fslands
miðum allt að 700 þús. tonn
árlega. í skýrslu, sem gefin
var út á sl. ári af Norðaustur-
Atlantshafsnefndinni, er talið
nauðsynlegt að minnka veiði
í Norðaustur-Atlantshafi um
50%. Eftir að sú skýrsla kom
út, hafa sérfræðingar talið, að
nauðsynlegt sé að minnka
veiðina ennþá meira til þess
að bjarga stofninum. Það er
því ljóst, að sá fiskur, sem
Ingólfur Jónsson
hæfilegt er að veiða á íslands
miðum er ekki fyrir stærri
veiðiflota en þann, sem fslend
ingar hafa yfir að ráða. Brét-
ar stunda veiðar í islenzkri
landhelgi undir herskipavemd.
Bretar eru brotlegir við stofn
skrá Atlantshafsbandalagsins.
fslendingar hafa kært Breta
fyrir Atlantshafsbandalaginu.
Einnig er sjálfsagt að kæra of
beldi þeirrá fyrir Öryggisráði
Sameinuðu þjóðanna.
XXX
Báðir forsetarnir Nixon og
Pompidou eru eftir íslands-
ferðina, kunnugri málefnum
íslands, en þeir áður voru.
E. t. v. var ekki ástæða til
þess að ætla, að forsetaimir
gæfu íslendingum ákveðin lof
orð um stuðning, áður en þeir
fóru. Jafnvel þótt þeir hefðu
ákveðið með sjálfum sér að
vinna fyrir málstað íslands.
Ætla verður, að forsetamir
Nixon og Pompidou viti full-
vel, eftir viðræður við ís-
lenzka ráðamenn, hvers íslend
ingar vænta af þeim persónu
lega, NATO-þjóðum og Örygg
isráðinu.
Það er ákveðin krafa allra
íslendinga, að Bretar fari
með herskipin út úr íslenzkri
landhelgi. Það verður að
harma þau mistök, að for-
menn stjórnarandstöðuflokk-
anna fengu ekki tækifæri til
þess að ræða við forsetana
og leggja áherzlu á, og und-
irstrika margt af því, sem is-
lenzk stjórnvöld höfðu við þá
sagt.. Hefði það gefið viðræð-
ununi fyllri blæ og staðfest,
að íslendingar eru einhuga í
landhelgismálinu.
XXX
Atlantshafsráðið verður,
samkvæmt stofnskrá Atlants-
hafsbanda 1 agsins að fylgjast
með því, hvort valdniðaiu er
beitt gegn NATO-ríki. Atflants
hafsráðið getur ekki hjá þvl
komizt að taka í taumana,
þegar brezki flotinn fer inn í
islenzka landhelgi til þess að
vernda lögbrjóta. öryggisráð
Sameiinuðu þjóðanna verður
að skerast I leikinn, verði mál
ið ekki leyst á annan hátt. Nix
on Bandaríkjaforseti kemst
ekki hjá þvi, að láta að sér
kveða í málinu, ef þörf kref-
ur og beita sér fyrir farsæilli
lausn þess. Bandaríkin hafa
með samningum við Islend-
inga tekið að sér vamir ís-
lands. Islendingar munu krefj
ast verndar samkvæmt varnar
samningnum við Bandaríkin,
gegn ofbeldi Breta, ef nauð-
syn krefur.