Morgunblaðið - 08.07.1973, Síða 17

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUÐAGUR 8. JÚLÍ 1973
17
ar. Að visu var það svo um
margar aídir eftir að ísland
byggðist, að Kaupmannahöfn
var úrskeiðis fyrir Islendinga.
Lærðir menn isilenzkir sóttu
einkum menntun sína til Eng-
lands og meginlandsins, en að
öðru leyti voru samskiptin
mest við Noreg.
Þegar kom fram um alda-
mótin 1500 fóru Islendlngar
að heimsækja Kaupmanna-
höfn æ oftar og eftir þvi sem
árin og aldirnar liðu tengd'st
Kaupmannahöfn æ meir is-
lenzkri sögu.
1 næstum 5 aldir var Ííaup
mannahöfn höfuðborg ísiands.
Þar gerðust veigam'k ir þættir
íslénzkrar sögu.
Þorri ísiend nga, sem sóttu
menntun til útlanda fóru til
Kaupmannahafinar til náms.
Þeir voru ófáir þeir ungu ts-
lendingar, sem sigldu til Kaup
mannahafnar fuflir eft'rvænt-
ingar og tiihlökkunar til að
reyna krafta sína við nám og
störf. Mörgum tókst það, m
þeir ætluðu sér og efldust að
viti og þroska. Aðra giey(,\i
stórborgin með sínum freist-
ingum og saga þeirra varð
ekki löng.
Þegar haft er i huga að
blómi ungra menntamanna á
Islandi um aldaraðir, hvort
sem þeir urðu stjórnmála-
menn, visindamenn, skáld eða
aðrir listamenn, námu í Kaup-
mannahöfn og lifðu þar og
störfuðu í iengri eða skemmri
tima, þá er það vel skiljanlegt,
hve stóran sess Kaupmanna-
höfn skipar í sögu og bók-
menntum íslands. íslendingur,
sem áhuga hefur á sögu og
Framhald á bls. 31.
Sjaldan hafa meiri au-
fúsugestir gist Reykjavík
Ræða Birgis ísl. Gunnarssonar, borgarstjóra,
í veizlu borgarstjórnar Reykjavíkur í gær
Yðar hátign, Mangrét drottn
ing önnur, yðar konunglega
tign, prins Henrik af Dan-
mörku. Hr. forseti íslands,
virðulega forsetafrú. Góðir
gestir.
Borgarstjórn Reykjavíkur
og Reykvíkingar allir fagna af
öllu hjarta komu yðar hátign
ar til borgarinnar og ég von-
ast til að þessa daga, sem yðar
hátiign hefur dvalizt hér í
Reykjavík, hafið þér mátt
san.n færast um, að sjaldan
hafa meiri aufúsugestir gist
Reykjavik en nú, þegar henn
ar hátign, drottning Danmerk
ur og hans konunglega tign,
prins Henrik, sækja okkur
heim.
Við Islendingar lítum á hina
dönsku þjóð sem okkar nón-
ustu vinaþjóð og við Reykvik
ingar lítum á Kaupmannahöfn
sem okkar nánasta vinabæ.
Samstarf milli höfuðborga
okkar er gott og borgarstjórn
Reykjavikur litur á borgar-
stjórn Kaupmannahafnar sem
sinn nánasta samstarfsaðila
um flest það, sem að borgar-
stjórnarmálum lýtur og sækja
þarf reynslu og þekkingu til
annars staðar frá.
Við höfum gott og lifandi
samband við borgarstjórn
Kaupmannahafnar og fulltrú-
ar borganna á hinum ýmsu
sviðum borgarmála hittast oft
til að ráða ráðum sínum, ým
ist einir sér eða á sameiginleg
um fundum með fulltrúum höf
uðborga annarra Norðurlanda.
Frá vinum okkar í Kaup-
mannahöfn höfum við fengið
mörg góð ráð og leiðbeining
ar, sem við erum þakklátir
fyrir.
Það er ekkert nýtt að ís-
lendingar sæki sér fróðl^Tk og
þekkingu til Kaupmannahafn
Borgarstjórahjónin taka á móti Margréti drottningu og manni hennar við Kjarvalsstaði.
í huig, að núverandi ríkisstjórn
fái ráðið við þann vanda. Ekki
einu sinni ráðherrunum sjálf-
um.
*
Arangurinn
úti á landi
Eims og kunnugt er, setti Við-
rei.snarstjómin sér það markmið
að styrkja atvinnurekstur um
land allt og leiitast við
að stemma stigu við óeðlilegum
fóiksfI utn in g um til Suðvestur-
landsins. Atvinnujöfnunarsjóð-
ur var settur á laggirnar og hon
um séð fyrir verulegum fjár-
framlögum, meðal annars af
skattgreiðslum álverksmiðjunn-
ar í Straumsvík. Fjárhagur sveit
arfélaiga var styrktur með hlut
deild þeiirra í söluskattsgreiðisl-
um, og margháttaðar opiinberar
framkvæmdir úti á landi voru
stórauknar, bæði á sviði vega-
mála, skólamála, heilbrigðismáia
og svo framvegis. Landshluta-
áætlanir voru gerðar, og á erf-
iðieikaárun'um undir lok 7. ára-
tugarins voru atvinmumálanefnd
ir settar á fót og fjár aflað til
þýð i ngarm i kil la framkvæmda,
sem viða björguðu atvinnulífi
heilia byggðarlaga. Hér var
byggðastefna.n að verki, og hún
bar verulegan árangur.
Því er ekki að neiita, að áfmm
hefur verið haldið á sömu
braut, ynda hefði engri ríkis-
stjórn haldizt uppi að hverfa
frá þessari uppbyggingar-
stefnu, enda eru þeir sjóðir nú
orðnir öflugiir, sem Viðreismar-
stjómin setti á laggirnar
og þurfti að afla alls fjár til.
Hitt er aftur á móti stað-
reynd, að verkefnin, sem óleyst
eru víða um land, eru enn gif-
urlega mikii, bæði að því er
atvinnuöryggi varðar, samgong-
ur, heilbriigðisþjónustu, skóla-
mál o.s.frv. Kannski má segja,
að þetta sé ekki óeðlilegt, þar
sem eimungis er rúmur áratug-
ur liðinm síðan skipuiega var
hafizt handa í þessum efnum og
sú stefna tók að ryðja sér tiil
rúms, sem nú er almennt nefnd
byggðastefnan, þ.e.a.s. almenn-
ur skiiningur á því, að stórátak
yrði að gera til að bæta lifs-
kjörin úti á landi og treysta
atvinnuöryggið.
Uggvænleg
stefnubreyting
En þó að fjárveitimgar úr At-
vinnujöfnunarsjóði, sem nú heit
ir raunar Byggðasjóður, hafi
haldið áfram og raunar aukizt
eftir þvi, sem sjóðurinn hefur
styrkzt, er hitt uggvænlegt, að
algjör stefnubreytinig hefur orð
ið að því er vairðar hið opin-
bera fjármálavald. Viðreisnar-
stjórnin stefndli að þvi að tak-
marka miðstjórniarvaldið í
Reykjavík og efla fjármálavald
landsbyggðarinnar, en vinstri
stjómiin hefur lagt megináherkliu
á að flytja sem mest af fjár-
málavaldi þjóðarheildiarjnnar til
höfuðstöðva siinma í stjórnarráð
inu. Þetta hefur auðvitað ver-
ið gert að kröfu kommúnista,
sem telja, að vinstri sinnuð
stjómvödd eigi að halda öllum
þráðum í sinni hemdi, þvi að
þau ein séu fær um það að
halda hyggitega á málum, þau
eigi að leiða alþýðuna, sem ekki
sjái fótum sínum forráð.
Sem betur fer gerir fólkið um
land allt sér grein fyrir því,
hve uggvænleg þessi þróun er,
og þær raddir verða æ hávær
ari, sem krefjast þess, að af
þessari braut verði snúið
og fjármálavald aukið á ný í
hinum ýrnsu byggðum um land
all't. Sjálfstæðisflokkurinn hef-
ur haft um það forustu að und-
irbúa ítarlega stefn u í byggðar-
málum, sem grundval'iast á
fylistu andstöðu við þá þróun,
sem átt hefur sér stað síðustu
tvö ár. Þessi stefna miðar að
því að stórauka sjálfsforræði
borgaranna í hinum dreifðu
byggðum.
Það verður meginverkefni
þeirrar rikisstjórnar, sem Sjálf-
stæðisflokkucrinn næst á aðild
að, að hrinda þeirri stefiniu í
framkvæmd til hagsbóta fyrir
lamdslýð allan, þvi að sjálfstæð
ismenn í Reykjavík gera sér
grein fyricr því engu síður en
það fólk, sem úti á landi býr,
að nauðsyn ber tiil að stemma
stiigu við fólksfl'Utnm'gum ti'I
Reykjavíkur, og fölkið úti á
landi verður að lifa við jafn
góð kjör og þeir, sem búsetu
hafa á Suðvesturlandi.
Willy Brandt
og landhelgin
Willy Bramdt, kanslari Vest-
ur-Þýzkalands, er væntanlegur
til íslands, og þar mun hann
ræða um landhelgisdeiluna.
Þetta eru góð tíðindi. Ef til viiil
eir Willy Brandt nú áhri'famesti
stjórnmálamaður veraldarinnar.
Hann hefur farið nýjar braut-
ir, og honum hefur tekizt það
ótrúlega að opna dyr til aust-
urs, þanmiig að gamlir höfuð-
fjendur geta nú ræðzt við.
Stefna hans hefur i rauninni
verið ofur einföld. Hann hefur
sagt: Vesturveldin verða að
halda vöku sinni. Þau mega
hvergi slaka á vörnum sínum.
Þau verða að standa saman sem
órofa heild. En um leið og ráða
mönnum í Kreml er þetta ljóst,
á að hefja við þá samnimgavið-
ræður um gagnkvæma afvopn-
un og takmörkun vígbúnaðar.
Ilver sem árangurinn af þess
ari stefnu kann að verða um
það er lýkur, er hitt ljóst, að
þegar hefur tekizt að koma á
samningaviðræðum, og þær ein
ar út af fyrir sig eru auðvitað
mikiilvægar. En þetta frum-
kvæði Wil'ly Brand'ts hefur
styrkt har.n svo, að enginn mað
ur er valdameiri í samtökum
vestrænna þjóða, Atiantshafs-
bandalaginu en einmitt hann.
Þá er þess að gæta, að Vest-
ur-Þjóðverjar hafa yfirleitt ver
ið okkur íslendingum vinsam-
legir, þegar við höfum þurft að
gæta viðskipfcahagsmuna okkar
á meginlandjnu. Og enginm efi
er á því, að þeir vilja sem skjót
asta lausm landhelgisdeiiunnar,
ekki sízt kanslarinn sjálf-
ur. Raunar vonuðu menn, að
samkomiulag myndi takast þeg-
ar fyrir rúmri viku, er þýzkiir
sendimenn komu hingað ti'l
iands. En vera má að Wiliy
Brandt hafi frá upphafi ætlað
sér að leysa deiluna sjálfur, er
hann kemur. Hitt er held-
ur ekki ólíklegt, að fyrir hon-
um vaki að leitast við að haga
málum svo, að eiinnig verði unnt
að ræða á ný formlega
við Breta og hafi því talið, að
rétt væri að láta enn nokkrar
vikur Mða til þess að reyna á
þolriif þeirra.
í sjónvarpsþætti fyrra þriðju
dag upplýsti Geir Hallgrimsson,
varaformaður Sjálfstæð'isflokks
ins, að 12 13 bandalags-
riki okkiar í Atiantshafsbanda-
laginu styddu okkur gegn Bret
um í lamdhelgisdeilunni. Þesisi
umimæli hafa nú verið staðfest
aif Friðjóni Guðröðarsyni', sem
segir, að Luns aðalritari NATO,
hafi beinlinis gefið þá yfirlýs-
ingu, að gremja í garð Breta
værii almenn meðal aðiidarríkja
NATO og teldi hann, að við ætt
um 12—13 bandamenm, er
styddu þá kröfu okkar, að Bret
ar hyrfu á brott með herskip
sín úr islenzkri fiskveiðilög-
sögu. Þannig hefur komið á dag
inn, að það var rétt stefna, sem
mörkuð var af stjórnarandstöðu
og ríkisstjóm i sameiningu (að
vxsu með andstöðu kommúnista
fyrst í stað), að kæra mál okk-
air fyrir AtJantshafsixmdalaginu
og fá það í lið með okkur. Áhrif
þeirrar ráðstöfunar eru þegar
orðin miki'l, og því hiliir nú und
ir lausn deilumálanna.
xrlns konm með skipi sínu Dannebrog.