Morgunblaðið - 18.07.1973, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUIR 18. JÚLl 1973
13
Vopnasendingar til
N-Irlands
ÐeMast, Dublin 17. júlí — AP.
Lögregla Mont.reol í Kanada
hjetfur fundið töluvert magin af
véltoyasum, se<m áttu að fatra til
N-lrlands, að því er dámsmála-
ráðlherra írsika lýðveldisins,
Patrik Cocxney, hefur sagt. Etkki
er vitað, hve mikið magn var
uim að ræða. Áredðantlegar heim-
ildir herma, að vopnin hafi verið
ætliuð Ulster defemee assoeiation,
sem inýtur ctuðnings mótmæl-
einda. Um svipað leyti fannst
nokikurt rnagn af vopanum um
borð í brezllíu skipi, í höfininni
í Dubliin, óg átti einnig að
smyg'la þeim til N-lrlandis.
Brezki herinn á N-lrlandi hef-
ur nú mikiar átoyggjur af því,
að skæruliðar eru farnir að nota
komur og un.giinga i auknum
í Mutfii máli
Njósnir
Bonn 17. júlí, AP.
Örygrgislögreglan hefur að
undíwn löinu liaft til yfir-
heyrslu háttsettan niann í
utanríkisþjónustii V-Þýzka-
lands, vegna sannskipta hans
við fagra briinettu, sem hazid-
tekin hefur verið fyrir að
njósna fyrir A-Þýzkalandi. Er
talið að stiilkan hafi kúgað
embættismanninn, sem sta.rf-
aði í sendiráði V-ÞýzkaUuid.s,
i Varsjá, til að láta af hendi
leynilegar upplýsingar.
stöðvaðar
mæili sem leyiniskyttur. Hefur
herinn varað við því, að fram-
vegis verði skotið á allar lieyni-
skyttur, hvort sem þær eru
bonur eða unglingar.
Talsmaður hersins sagði, að
undanfarna daga hefði mikill
fjöldi un.giingsst ú ikna og kvenna
verið handtekinn fyrir að bera
öíöglega vopn, og störfuðu þær
sem leyniskyttur fyrir Irska lýð-
veldisiherinn.
• 38 ára gamall póststarfsmað-
ur særðist illa, þegar bréfa-
sprengja sprakk í höndum hans,
en bréfið var sttað á lögreglu-
þjón í Londonderry. Undanfar-
i-nm mánuð hafa margir lög-
regluþjónar í N-írlandi fengið
bréfaspremgjur frá IRA.
Þjóðnýta olíu
Teheran 17. júlí, AP.
Stjói-n írans hefur nú í und
irbúningi lagafrumvarp, sem
gerir ráð fyrir að íran fái
yfirráð yfir leit, vinnslu og
sölu á otíu landsins. Samn-
ingar nm þetta hafa staðið
yfir við erlend oliufélög og
er búizt við að fmmvarpið
verði lagt fyrir þingið þegar
þeim samningum er lokið.
Hungurverkfall
Saigon, 17. júlí AP.
Kaþólsknr prestur hefur
tilkynnt að 83 stríðsfangar
og 800 pólitískir fangar hafi
hafið hungurverkfall í fang-
elsi einu í Saigon. Séra Chan
Tin, sem er formaður nefnd-
ar sem berst fyrir bættri að-
stöðu í S-Vietnam, segir að
verkfallið sé gert í þeim til-
gangi að flýta fyrir því að
fangarnir verði látnir lausir
og að aðbúnaður verði bættnr
í Chi Hoa fangelsinu.
Juain Peron, fyrrverandi forseti Argentinu og leiðtogi Justicialist-hreyfingarinnar, veifar til
fagnandi stuðningsmanna við heimili hans í Buenos Aires. Hægra megin við hann stendur
eiginkona hans Isabel.
— Kjarnorku-
tilraunir
Framhald af bls. 1
i ! raumiarirnjíi hefuir veriö vænzt
undamfaima daiga.
Nýsjálsmzka freigátan Ot-
ago og bandarisjkt skip, Fv,
eru sögð vera á siigliriigu imn-
ain hæ ttiusvæðisinis, siem Frakk
ar hafa lýsf yfir vegma tilraium
anna. Sovézk, bnezk og barnda
risk herskip eiru í greimndimni,
t l að safma tæknileigum upp
lýsimgum um hinar fyrirhug-
uð>u sipremcgiimgar.
Inm fiutn imgisimálaTá ðher ra
Nýja-Sjálcunds, Colemain, sem
er um borð í Otago, saigði i
taiístöð í dag að hamn áldti að
tæknHegar ástæðuir yldu töfum
á tilraium-umiim, a.m.k. væri
veður á t- hraunasvæðimj ekki
tíl að tefja fyrir þeim.
Lokuð réttarhöld
Moskvu 17. júní, AP.
Sovézk yfírvöld hafa hafnað
beiðni erlendra fréttamanna,
sem aðsetiu- hafa i Moskvn
að vera viðstaddir réttarhöld-
in yfir Pyotr YaJkia , seni hefj-
ast niunii á næstunni. Er
Yakfr ákræður fyrir aiui
sovézkan áróður.
Rís nýtt Asíuríki vegna
byltingar í Afghanistan?
Londom, frá Arth-ur
Gavshon, fréttam. AP
ÁREIÐANLEGAR heimildir
hér herma að hinn nýi vald-
hafi í Afghanistan hafi rnðzt
upp í valdastólinn í kjölfar
breiðfylkinga skriðdreka af
sovézkri gerð og undir „regn
hlíf“ orrustuflugvéla sem Sov
étríkin hafa látið í té.
1 onðsendimigium vestrænma
diplom-ata í höfuðborginmii Ka
bul, se-gir að sikothrið og
spren-gimgár hafi heyrzt mieð
an byittiimgdm stóð sam hæst em
-ekk-ert h-efur verið sag-t um
mannfall emd-a er fjairskipta-
samibamd iélieig-t við þetta
gamla konuinigsriki í fjöJlium-
um.
VAR í LEIRBABI
H nin nýi valdhaifi í Afighan
iistain er Sardar Mohammed
Daud Khan, hershö-fðimigi og
tenigdasomur m-ainnsimis sem
hamm steypti af stóli, Mo-
h-ammed Zahir Shah, komumigs.
H-amis hátiigm var ekki heim-a
þágar byitimig'm var gerð, hamn
vai- í leirbaði í Spa á Italíu.
Koniuinigur min kom tiH Lxxndon
fyrir tiveámuir viteum, að sögm
M að leita tii áuigmlæten's em
fóf þ-aiðam áfraim til Italíu 7.
j úií sdðas-tli'ðimm.
DAÚD er prins
Daiud var forsætísráðhenra
Afgham-isitam frá 1953 tll 1963
em þá saigði h-ainin af sér og bar
þvi við að rik isstjómim femgi
ekki nóigiu mikiið svigrúm til
að stjórna em þar m-um hamn
hafa átt vi-ð að gamli konunig-
urimn h-aifi haldið heldur fast
í taiumama.
Daiud er sjájfur aif konuing-
1-egum ætbum þvi auk þess að
vera tianigda-son-ur komumigisimis
er hanm frændi h-anis. 1 útvarps
ávarpi siam flmt var í hans
n-afmi þeg-ar byltiinigummii va-r
liokiið ,var tala-ð uim að -gamii
tímimm væri mú úr sögu-n-ni o-g
nútímiinm vær. komimm til Afg
hamiistan. Það var eionig tai-
að um nýtt lýðveldi sem
myndi bygigj-a á hinum samma
amda múhameðstrúarimmar.
NÝTT RÍKI?
Það er þó talið óldkleigit að
þessi yfirlýsm,g þýði að himm
nýi stjórmiamdi Afghaniistam
hyggiis-t t-aka sér stöðu við
hlið nágirainin-a sinna, Ir-ams í
vestri og Pakistams í austri,
þegiar h-anin fer að móta stefnu
sína í alþjóðaimálium.
I yfiriýsiinigumini frá Daiud
var m-eira a-ð sagja — af mik
ififli bjartsými — sagt að það
vamdamál sem hamin myradi eim
beita sór hvað mest að væri
að leysa d-e'il'Uin-a um „Pashtum
iistam“. Pasthunar eru um
helmimgur af ölkun íbúium
Afgh-anistam sem eru taldir
vera milfli 12 tifl 16 m lljómir.
Fjöldi þeirra, bardagahæfn-i
og sam-heldni hafa fært þeim
stórt h-luitverk í stjómmálum
liamdsiinis. H ms vegiar búa
Pash-tunar út af fyrir sig á
breiðu belti sem liiggur að
landamærum Pakis-tams og
þetta h-efur leitt til hreyöng-
air Siem berzt fyrir 9tofnum
„Pashtum stams", sérstaks rik
is Pashtiuina. Um margra ára
skeið h.ef-u.r þetta verið mik-
ið deiluimál mil'li Afigha-nisitan
og Pakistain.
HLUTLEYSISSTEFNA
VEGNA LANDAMÆRANNA
Utndamfarin f m-mtiu ár hef
ur Af-ghamistan verið það riki
í Asii-n sp-m hvað mesta á-
herzlu hefur laigt á hl-utieysi
og Daud var ekiti lengi að lýsa
þvi yfir að þeirri stefmu yrði
fyigt áfiraim. Ástæðam er e!mk
um landfræðileg lega þessa
250 þúsuind fermiina ri'kis.
Af.ghanistam á landamæri að
fjórum rikjum sem öll eiga
róstusam-a sögu. 1 norðri
gnæfa Sovétríkin, í norð-
austri er Kina, í vestri er Irak
og í suðri og austri liggur
Fateistan og hinum megim við
það, Indland. Eyðimörk s-kil-
ur Afghani frá I-rönum en í
norðaustri eru fjaKaskörð.
(Frægast þeirra er Khyber
sem tengir Jal-abad og Pesha-
war) sem um aldaraðdr hafa
tryggt Afghönum greifta leið
niður á Indiandsisikaiga. Þa-r
er líka ástæðan fyrir þeirri
herðnaðarlegu þýðingu sem
Afghanir höfðu við mótun
Asiu.
Frá elleftu og fram á sext-
ándu öld voru Afghanir kjarni
herja sem gerðu innrásir á
Indilandssk-aga. Þeir hjálpuftu
ti'l v ð að stofma — og
urðu hluti af miiklum stórvefld
EIGIÐ KONUNGSRÍKI
Það var ekki fyrr em á
átjándu öld sem þeir hófu
stofnun eigin konungsrikis.
Um það leyti voru Bretar
byrjaðir að gera Indland að
nýlendu og Rússar voru að
taka fyrstu skrefin yfir Mið-
Asíu. Þetta varð tímabi'l geysi
legra póiitískra átaka og
Afghanir voru þar i miðjunni.
Rússar úr norðri og Bretar
úr suðri börðust um hylli
Afghana og það gekk á ýmsu.
En tvær hejmsstyrjaldir
færðu Bretum og Rússum
nýja óvimi og bneytingar í
evrópskum stjómmálum urftu
ti-1 þess að keppmi þeirra um
Afghanistan varð mimni.
SÁTTMÁLARNIR 1921
Bæði Bretar og Rússar
gerðu samning við Afghamist-
an árið 1921 og hvort sem
þeir vissu þeð eða ekki varð
það til að minnka mjög spenn
una þar í landi og Afghanir
gátu loks einbeitt sér að inn-
anríkismálum.
1 dag hafa baffði Sovétríkin
og Kína fjölmenn sendiráð i
Kabul og bæði sækjast eftir
hylli Afghana með þvi að
veita þeim aðstoð af ýmsu
tagi. Daud er aHs ekkert rót-
tækur sjálfur, hann tilheyrir
fullkomlega kerfinu og stjóm
endunum, enda varnarmála-
ráðherra um árabifl áður em
harnn varð forsætisráftherra í
tóu ár.
ÁFRAM HLITLAUS
Það myndi vekja undrun
nágramna Dauds ef hamm
hættí að fara meðalvegiinm í
samskiptum við umheiminn.
Á siftustu árum hafa Afgtian
ir harðneitað að taka afstöðu
i hugmyndafræð’stríði Sovét
rikjanna og Kína. En hann
mun líka hafa alveg nóg áð
gera heima fyrir ef hanm ætl-
ar að hrinda i fra-mkvæmd
yfirlýstum hugsjómu-m sinum
um þjóðfélagsendurbætur
immanlamds og hlutlausa vim-
átt-u út á við.
um.