Morgunblaðið - 11.02.1975, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 11. FEBRUAR 1975
23
... nvl ný|a verdld
gafsl pú mér...
XIII Að missa
af þeim mesta
Ég ætla mér ekki þá dul að tiunda öll störf séra Jóns
Auðuns, enda alþjóð kunn í stórum dráttum. í lífi
hans og störfum hafa skipzt á sviptibyljir og sumar-
blíða eins og verða vill. En undir lokin þykir mér rétt,
í framhaldi af þvf sem hann sagði nú síðast, að
minnast á hættuna sem að kirkjunni steðjar, Jesúbylt-
ingu ungs fólks sem er ótvírætt merki um trúarþörf
æskunnar og magnað aðdráttarafl Krists enn i dag —
og svo auðvitað þúfurnar sem alltaf virðast ógna
hlassinu:
Meyjarfæðinguna,
blóð og líkama Krists við kvöldmáltiðina
upprisu holdsins,
og friðþægingarkenninguna.
Meyjarfæðingin baétir engu við vegsemd Krists og
hinir miklu rithöfundar kristindómsins, Páll postuli
og Jóhannes, þekktu ekki þessa kenningu og minnast
aldrei á það i sínum ritum að Kristur hafi ekki átt
mennskan föður. Ættartala Jesús er rakin í guðspjöll-
unum gegnum Jósep en ekki Mariu, þannig að gert er
ráð fyrir því að Jósep hafi verið faðir Krists. Að vísu
segir I Mattheusarguðspjalli að heilagur andi hafi
yfirskyggt Maríu, þegar engillinn boðaði henni fæð-
ingu hins frumgetna sonar. I þessu guðspjalli er notað
orðið eingetinn, en þarf ekki að merkja að Kristur hafi
ekki átt mennskan föður, eins og prófessor Magnús
Jónsson benti rækilega á í merkri ritgerð á sínum
tíma.
I öóru lagi segir Kristur berum orðum i Lúkasarguð-
spjalli að kvöldmáltíðin eigi að vera minningarmáltið
lærisveinanna um sig eftir að hann sé farinn af jörðu.
Þannig verður kvöldmáltíðin hið fegursta og dýrasta
tákn kristninnar, eins og hún er, áður en mannas'etn-
ingar bættu öðru við. Ættu ekki hans eigin orð að
nægja? Meira að segja Páll postuli, sem bætti ýmsum
vafasömum atriðum við guðspjöllin, talaði um kvöld-
máltiðina sem minningarathöfn. 1 frumkristninni var
hún kölluð kærleiksmáltíð, segir það ekki nóg?
I þriója lagi er orðalagið: upprisa holdsins, fyrst og
síðast gyðinglegur arfur. Þessi kenning hefur lengi
verið mikið deiluatriði og æ fleiri hafa verið fráhverf-
ir henni. Geta menn í alvöru trúað því að rotnaður
líkami fyrir þúsundum ára verði starfstæki mannlegr-
ar sálar á efsta degi? Og hvenær kemur sá dagur? Páll
postuli segir meira að segja að ekki geti hold og blóð
erft Guðs ríki. Ýmsar þjóðir nota ekki orðalagið:
upprisa holdsins, heldur upprisa dauðra og í helgi-
siðabók íslenzku þjóðkirkjunnar er orðalagið upprisa
dauðra, en ekki upprisa holdsins.
Á æskuárum minum var hió fyrrnefnda meira notað
af klerkum, en nú sýnist mér að upprisa holdsins sé að
vinna á þrátt fyrir fyrirmælin í helgisiðabókinni — og
er þaó afturför sem gæti orðið dýrkeypt.
Og svo er það friðþægingin. Einn lærðasti guðfræð-
ingur Breta í Nýjatestamentisfræðum, Weatherhead,
sem ég minntist á, hefur bent á að Kristur hafi aldrei
með eiriu orði sett dauða sinn í samband vió fyrir-
gefningu syndanna.
Og loks Jesúbyltingin: hún sýnir trúarþörfina og
ennfremur það, að vaxandi fjöldi fólks virðist leita
trúarþörf sinni svölunar utan kirkjunnar. Það er
náttúrulega hættulegt fyrir kirkjuna. Kristur er þvi
miður oft túlkaður þannig í kirkjunni að hann á ekki
aðgang að fólki. Að mínum dómi er ekkert voðalegra
en það, að fólk missi af honum, þeim stærsta.
Þeim mesta.“ M.
Allt virðist þetta vefjast meira og minna fyrir ýms-
um og bar nú síðast á góma i grein í Lesbók Morgun-
blaðsins, sem séra Jón Auðuns kvaðst vera hjartan-
lega sammála í öllum meginatriðum. Þar var m.a.
vakin athygli á því, að fastheldni við mannasetningar
ýmiss konar um fyrrgreind atriði væri kirkjunni
þrándur í götu og stæði í vegi fyrir því að boðskapur
hennar kæmist fyllilega til skila í nútimaþjóðfélagi.
Þessum vangaveltum svaraði séra Jón Auðuns með
þessum orðum:
„Ég hef lagt á það áherzlu í prédikun yfir ungum
stúdentum á fullveldishátíð 1. desember að kristin-
dómurinn, hin kristilega lífshugsjón sé móðir lýðræð-
is, og þess vegna sé afkristnun öruggasta leiðin til
hrörnunar þess og dauða. Margir sem vilja bezt og
hugsa dýpst, eru áhyggjufullir út af framtíð menning-
arinnar. Einn þeirra, sagnfræðingurinn víðfrægi próf.
Arnold Toynbee, sem hingað hefur komið sýnir okkur
í riti sínu, Leið sagnfræðings til trúar, einni merkustu
bók um guðfræði sem rituð hefur verið á okkar
tímum, hvernig menningaröldurnar hafa risið, hver af
annarri, brotið fald sinn og hrunið. Af öllum menning-
aröldum, segir hann, sem risið hafa á jörðunni er
raunverulega aðeins ein eftir, sú kristna — og nú ógni
henni alvarleg hætta.
Ognirnar sem að steðja eru margar, en vangaveltum
þínum hér að framan get ég svarað á þessa leið:
Frá kveðjuguðsþjónustu séra Jóns Auðuns i Dómkirkjunni.
Churchill: Hug-
leysingi, vitfirr-
ingur ... ?
Richard Burton gegn
Sir Winston Chuchill
0 „AÐ leika Churchill er að
hata hann“ var yfirskrift grein-
arinnar, sem hvað mestu
fjaðrafoki olli i Bretlandi og
raunar víðar nú fyrir áramótin.
Höfundur greinarinnar, sem
birtist f bandaríska dagblaðinu
The New York Times, var
leikarinn heimskunni Richard
Burton og viðfangsefni hennar
var Sir Winston Churchill,
hálfgildings þjóðardýrlingur
Breta. Burton hafði einmitt ný-
lokið við að leika Sir Winston í
sjónvarpsþætti, sem gerður var
f tilefni þess, að hundrað ár eru
liðin frá fæðingu hans.
Nefndist þátturinn A Walk
With Destiny og var gerður af
BBC. Mun íslenzka sjónvarpið
vera að kanna hvort unnt
reynist að fá þessa mynd til
sýninga.
0 1 grein sinni f New York
Times segir Burton, að kynni
hans af Sir Winston við undir-
búning sjónvarpsmyndarinnar
hafi sýnt sér að hann hafi verið
m.a. hugleysingi, næstum því
vitfirringur og líktist einna
heilzt einum af bófakóngum
miðalda. Þá líkir Burton Sir
Winston við Hitler og sakar
hann um að hafa viljað útrýma
þýzku þjóðinni. — Viðbrögð við
þessum ummælum Burtons
hafa verið harkaleg og hefur
það ekki sízt hneykslað Breta
að leikarinn skuli reyna að
særa aðstandendur forsætis-
ráðherrans sáluga með þessum
hætti, en við gerð sjónvarps-
þáttarins naut BBC aðstoðar
Churchill-fjölskyldunnar og
sjálfrar Bretadrottningar, sem
gaf það fágæta leyfi að kvik-
myndavélar væru notaðar í
Buckingham-höll. Hér á eftir
fara nokkur sýnishorn af við-
brögðum kunnra Breta i brezk-
um blöðum við greinarkorni
Richard Burtons.
Dóttir Sir Winstons, Mary,
sagði að hún væri „ofboðslega
reið og leiö“. Barnabarn hans,
Winston Churchill, yngri,
sagði: „Ég er alls ekki viss um
að þetta séu í raun og veru
skoðanir Richard Burtons.
Þegar ég snæddi með honum
hádegisverð skömmu fyrir
kosningar var hann gagntekinn
af hlutverki sínu sem
Churchill, og sagði frá því
hveru mjög hann dáði hann.
Honum fannst næstum því, að
hann væri Churchill sjálfur.“
Ævisöguritari Lady
Churchill, Jack Fishman, sem
nýlega lauk við sögulegt verk
um Churchill, vakti athygli á
því, að skömmu áður en greinin
birtist hefði Burton komið fram
í spjallþætti í brezka sjónvarp-
inu og þá ekki látið i ljós annað
en aðdáun og virðingu, og sagt
Churchill-skrýtlur af mikilli
velþóknun. „Ef Burton er
maður sem stendur við skoðan-
ir sínar, hvernig gat hann þá
leikið Churchill í hlutverki sem
í eðli sínu sýndi manninn i
mjög jákvæðu ljósi? Hann hlýt-
ur að vera hræsnari."
Warren Clarke, brezkur
leikari, sem fer með hlutverk
Churchills í öðrum sjónvarps-
þætti, sem nefnist Jennie,
sagði: „Burton tekur auðvitað
ekki mark á því sem einhver
annar leikari segir um hann, en
mér finnast ummæli hans mjög
fiflaleg, ef ekki bara kynleg.
Maður fer að velta fyrir sér
hvað liggi í raun og veru á bak
við þau og hver sé orsök
þeirra."
Jack nokkur Le Vien sagði:
„Þó Richard sé góður vinur
minn er ég algjörlega ósam-
mála honum. 1 öllum viðræðum
mínum við Richard Burton
voru skoðanir hans á Sir
Winston næstum því algerlega
andstæðar þeim, sem koma
fram i New York Times.“
Shaun Sutton, yfirmaður
leiklistardeildar brezka sjón-
varpsins, sagði að hann ætti
erfitt með að taka ummæli
Burtons alvarlega. „Þegar hann
undirritaði samning um að
leika Churchill í A Walk With
Destiny voru skoðanir hans á
þessum mikla manni alveg
gagnstæðar þessu.“
Marius Goring, kunnur
brezkur leikari, sagði: „Það er
Klísabct prinsessa: Var hún
með í spilinu ... ?
dapurlegur vítnisburður um
Burton sjálfan, að hann segir
þessa hluti. Ég held að hann
hafi ekki skilið persónuleika
Churchills og þá tíma sem hann
lifði."
Og úr brezka þinginu kom
rödd íhaldsþingmannsins Nor-
man Tebbit: „Við þurfum að
líta á þetta í ljósi leikara sem er
af bezta skeiði og fær útrás i
afbrýði og heimskulegum full-
yrðingum. Þetta eru orð manns,
sem hlotið hefur Oscarsverð-
laun, um mann, sem vann stríð-
Framhald á bls. 24.