Morgunblaðið - 20.03.1975, Qupperneq 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 20. MARZ 1975

Utgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
Ritstjóm
Auglýsingar
hf. Arvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn Guðmundsson.
Björn Jóhannsson.
Árni Garðar Kristinsson.
Aðalstræti 6. sími 10 100.
Aðalstræti 6, sími 22 4 80.
þeir gætu notfært sér það
ástand til þess að ná undir-
tökunum í stjórnmálum
landsins. Flestir gera sér
grein fyrir, að slíkt hefði
þýtt það eitt, að Grikkir
hefðu horfió frá fasistaein-
ræði yfir í sósíalistaein-
ræði. Það er einmitt þessi
hætta, sem nú vofir yfir í
Portúgal. í því róti, sem
upp kom eftir fall einræðis-
stjórnarinnar, hafa sósíal-
istar náð undirtökunum og
Ofugþróunin í Portúgal
Síðustu atburðir í
Portúgal hljóta að vera
lýóræðissinnum mikil von-
brigói. Þegar áratuga gam-
alli einræöisstjórn var koll-
steypt þar í landi á síðasta
ári gerðu menn fastlega
ráð fyrir, aó Portúgölum
myndi innan skamms tíma
auðnast að skipa sér í raðir
lýóræóisþjóðanna. Endur-
reisn lýðræðisins í Grikk-
landi var mikill sigur, ekki
sízt fyrir þær sakir, að í
þingkosningunum fóru hin
traustu lýóræðisöfl meó
sigur af hólmi. Vonir
manna voru vissulega viö
þaó bundnar, að sama yrói
uppi á teningnum í Portú-
gal, en sú virðist ekki ætla
að verða raunin á.
Vinstri öflin í landinu
hafa nú í krafti hervalds
treyst valdastöðu sína og
snúið lýðræðisþróuninni
við. Fjöldi fólks flýr nú
landið og fréttir berast af
því að samtök kommúnista
hafi haft í hyggju að út-
rýma óbreyttum borgurum
og herforingjum, sem gætu
orðið þeim erfiður ljár í
þúfu. Starfsemi einstakra
stjórnmálaflokka hefur
verið bönnuó og í ráði er að
leggja bann vió starfsemi
annarra. Allt eru þetta
mjög alvarleg tíðindi og
hverjum manni er ljóst, aö
lýðræðislegar kosningar
verða ekki haldnar vió
þessar aðstæður.
Þegar gríska fasista-
stjórnin féll var það einlæg
von margra sósíalista, aö
snúið lýöræðisþróuninni
við. Hér hafa átt sér stað
alvarlegir atburðir, en það
er ekki öll nótt úti og vel
má vera að Portúgölum
auðnist sú gæfa að heimta
lýðræðislega stjórnarhætti
og full mannréttindi.
Atburðirnir í Portúgal
að undanförnu sýna á hinn
bóginn með einkar skýrum
hætti, hversu lýóræðisöflin
eiga erfitt uppdráttar í
heiminum og hversu mikil
auðna það er að búa við
slíka stjórnarhætti. Um
leió hljóta atburðir sem
þessir að varpa ljósi á þá
staóreynd að menn verða
að standa vörð um lýðræö-
ið og óskhyggjan um hinn
góða heim fellur ekki alltaf
aó hinum kalda veruleika.
Þjóðviljinn sakar Lúðvík
um kjaraskerðinguna
Að undanförnu hefur
Þjóöviljinn gagnrýnt
mjög harðlega þá forystu-
menn Alþýðubandalagsins
í verkalýðshreyfingunni,
sem stóóu að kjaramála-
ályktun Alþýðusambands-
ins. Þessar síendurteknu
árásir hafa verið taldar
bera vott um þann djúp-
stæða klofning, sem nú er á
milli menntamannanna og
launþeganna í Alþýðu-
bandalaginu. í Þjóðviljan-
um í gær kastar hins vegar
fyrst tólfunum, þar sem
ráðizt er á Lúðvík Jóseps-
son og þvi haldið fram, að
óstjórn hans á gjaldeyris-
og viðskiptamálum í vinstri
stjórninni sé meginástæó-
an fyrir kjararýrnun þeirr
sem orðið hefur.
Þjóóviljinn bendir á, aó
ein meginástæðan fyrir
óhóflegri gjaldeyriseyðslu
á sl. ári hafi verið gengdar-
laus bílainnflutningur og
því er haldió fram, að þriðj-
ungi gjaldeyrissjóðsins í
ársbyrjun 1974 hafi verið
eytt í bíla. Mestallur bíla-
innflutningurinn á síðasta
ári fór fram á fyrri hluta
ársins. í viðskiptaráðherra-
tíó Lúðvíks Jósepssonar
var haldið uppi rangri
gengisskráningu, þannig
aö bílar voru í raun réttri
niðurgreiddir. Þegar eftir
að núverandi ríkisstjórn
tók upp rétta gengisskrán-
ingu datt bílainnflutning-
urinn að mestu niður.
Þjóðviljinn segir berum
orðum, aó í stað þess að
skera niður ákveðin út-
gjöld með því að takmarka
eyðslu gjaldeyris hafi Lúð-
vík Jósepsson „beinlinis
sigað braskaralýðnum á
galopinn gjaldeyrissjóðinn
og boðið þeim að gera svo
vel að „bjarga sér“ nú, áð-
ur en næsta og næsta geng-
isfelling dyndi yfir.“ Þjóð-
viljinn segir, aó í stað þess
hafi verið valin sú leið „að
þrýsta á kaupgetu launa-
fólks á íslandi niður fyrir
allt velsæmi“.
Óhætt mun að fullyrða,
aó Þjóðviljinn hafi ekki í
annan tíma gengið svo
langt í að hrakyróa annan
helzta leiðtoga Alþýðu-
bandalagsins. Það er að
sjálfsögóu rétt hjá Þjóð-
viljanum, aö óstjórnin í
viðskiptaráðherratíð Lúö-
víks Jósepssonar á veruleg-
an þátt í þeim erfiðleikum,
sem við glímum nú við, en
þar kemur að sjálfsögðu
fleira til. En Þjóðviljinn
reynir að draga fjöður yfir
þær staðreyndir til þess að
varpa enn betur ljósi á sök
Lúðvíks í þessum efnum.
Finnur Gíslason vélstjóri:
Hvað sparast við að setja
svartolíu í togaraflotann ?
ÞAÐ er mikið talað um orkuskort
i heiminum í dag og verð á orku-
gjöfum hækkar sífellt með hverju
árinu sem líður. Hafa því allflest-
ir hinna vestrænu þjóða brugðist
við þessu vandamáli á ýmsa vegu
eftir aðstöðu og getu hverrar
þjóðar. Annað vandamál er einnig
ofarlega á baugi í heiminum,
„Mengun". Mun ég víkja að þvi
síðar.
Við Islendingar höfum ekki
farið varhluta af orkukreppunni
svokölluðu. Hafa þvi ráðamenn
þjóðarinnar ákveðið að auka
nýtingu innlendra orkugjafa og
er það vel, þótt 20 árum fyrr hefði
verið. Nú er komið á daginn að
Islendingar eiga gífurlegt orku-
magn, en að mestu óbeizlað bæði
hitahorku og orku úr fallvötnum.
Fallvatnaorkan verður að öllu
óbreyttu ekki notuð í öðru formi
en raforku og engin hætta er á bví
að við getum ekki nýtt þá orku.
Hugtakið „orkusparnaður". felur
í sér fyrir okkur Islendinga
minnkum á innflutningi dýrra
orkugjafa. Er þar aðallega átt við
olíur, er við notum sem eldsneyti
á skip, bíla og til húsakyndingar.
Mjög auðvelt er að minnka síðast
nefnda liðinn með auknum fram-
kvæmdum á hitaveitusvæðum og
rafvæðingu á öðrum svæðum. En
að sjálfsögðu kostar þetta bæði
tíma og peninga.
Einn er sá liður, sem ég ætla að
gera að aðal umræðuefni í þessari
grein, og stendur mér nokkuð
nærri, en það er um sparnað á
eldsneyti skipa, þá aðallega út af
töluverðum skrifum að undan-
förnu um geysilega hagkvæmni í
svartolíubrennslu, sem ég leyfi
mér að efast um innan vissra
marka. Það er fyrirsjáanlegt að
lslendingar geta ekki hætt með
öllu olíuinnflutningi, heldur
verðu spurningin frekar: Hvaða
^olíu á að kaupa? Eða hversu dýra
olíu á að kaupa? Vissir svartolíu
dýrkendur hafa haldið uppi
áróðri fyrir svartolíubrennslu um
borð í fiskiskipum, en í þá veru að
ekki er ljóst hverra hagsmunum
þeir þjóna. Að minni hyggju ekki
þjóðarhagsmunum.
I grein f Morgunblaðinu þ. 1.
febr. er feitletruð fyrirsögn á bak-
síðu er segir: „700 milljón króna
sparnaður ef skuttogaraflotinn
brenndi svartolíu", og undirfyrir-
sögn: „Svartolia 44% ódýrari en
gasolía. Síðan segir frá því að
áðurnefndur skipafloti séu 55
skip og sparaðist 12,8 millj. á skip.
Einnig kemur fram í greininni að
til sé „svartolíunefnd", og eins og
við íslendingar vitum þá liggja
málin nokkuð ljós fyrir þegar
búið er að skipa nefnd. Þessi
nefnd hafði haldið fund með
nokkrum eigendum japanskra
skuttogara kvöldið áður en fyrr-
nefnd grein birtist. Þar hafði einn
nefndarmanna lesið upp tölulista,
sem saman stóð af tölum yfir
lítrafjölda þann, sem japanskir
skuttogarar brenndu yfir árið af
dieselolíu. Siðan er sýnd breyting
á tölunum, ef um svartolíu væri
að ræða. Þ.e.a.s. eins og segir orð-
rétt: „Meðalolíunotkun japansks
skuttogara væri 1,755,000 ltr. á
ári. Þetta magn kostaði útgerðina
nú 14,5 miilj. kr. og að auki
borgaði olíusjóður 15,2 millj. kr.
... Ef hins vegar væri notuð
svartolía myndi sama magn af
henni kosta 6,6 millj. kr. fyrir
útgerðiiia og úr olíusjóði yrðu
borgaðar 10,3 millj. kr.“
Fyrir hverja er verið að setja
upp svona dæmi, fæ ég ekki
skilið, ef þá að hægt er að kalla
það því nafni? Og fyrir hverja er
þessi svartolíunefnd að vinna?
Hvort finna megi svar við þessum
spurningum í einni af setningum
áðurnefndrar greinar, sem
hljóðar svona: Hms vegar bæri að
leggja á það sérstaka áherzlu að
þetta yrði gert undir sérstöku eft-
irliti því setja þyrfti sérstakar
skilvindur í skipin og framkvæma
aðrar smábreytingar, sem nú
kosta hátt í 1 millj. kr.
Ég hélt að ekki þyrfti að segja
þessum nefndarmönnum neitt um
eiginleika oliu, og að búa til dæmi
og jafna saman dieselolíu og
svartolíu finnnst mér alveg út í
hött og þjónar engum öðrum til-
gangi en að slá ryki í augun á
fólki.
Einn lítri af diesejolíu og einn
litri af svartolíu sem dælt er um
borð í skip, eru tvö ólík efni að
gæðum. Þegar talað er um að
„brenna" svartolíu í vél sem
byggð er fyrir dieselolíu, þarf að
eiga sér stað ákveðin hreinsun á
svartoiíunni, einnig þarf svart-
olían að haldast i vissu hitastigi
meðan á þessari hreinsun stendur
og þar til hún fer inn á vélina og
sá liður er nokkuð orkufrekur.
Þessum lið virðist nefndin gera
sem minnst úr, en það er dálilið
stór liður að mínu mati.
Tökum dæmi: skip kemur til
hafnar og tekur ákveðið magn af
EKKI-eldsneyti um borð (nú eins
og allir vita eða þóttust vita þá
þarf það eldsneyti) sem síðan á að
breyta i eldsneyti um borð í skip-
inu sjálfu. Hver er kostnaðurinn
við breytinguna. Þegar búið væri
að reikna út þetta dæmi má marg-
falda það með tölunni 55 eins og
skipin eru mörg, síðan má bæta
við dæmið 55x1 milljón eins og
tækin kosta. Sem sagt þáð á að
setja litlar olíuhreinsunarstöðvar
um borð í skipin, og með hvernig
orkugjafa á að knýja hreinsunar-
stöðvarnar á þessum orku-
harðindatímum? Olíu. Öðruvísi
verður það varla gert um borð í
skipi.
Þegar verið er að hreinsa svart-
olíu t.d. 1.755.000 lítra og náð er
æskilegum árangri þá fær maður
úr olíunni aukaefni. Hvað mikið
úr svona miklu magni? það
sinnum 55. Hver er kostnaður við
að losa sig við úrgangsefnin? Er
þeim fleygt í hafið? Fróðlegt væri
að vita hver kostnaður við losun
úrgangsefna var s.l. ár á þeim
skipum, sem svartolíu brenndu.
Það væri einnig fróðlegt að vita
hve mikið verður eftir af 44%
(prósentunum), þegar búið er að
reikna út þessa kostnaðarliði, og
er þó eftir sá liður er varðar
aukna vinnu og viðhald. Þetta
getur aldrei flokkast undir annað
en kostnaðarlið því eins og fram
er komið er innflutt orka dýr. Því
tel ég það sóun, þ.e.a.s. sparaðir
aurar og krónum fleygt, að flytja
inn olíu óhæfa til notkunar, eyða
siðan vissu „prósenti" af henni í
það að gera hana hæfa til notk-
unar.
Það dugir ekki að segja að
Rússar sendi okkur olíu, sem sé
betri en samningar gera ráð fyrir,
fyrir einhverja tilviljun eins og
umgetur i tilnefndri grein. Ekki
dugir heldur að segja að Rússar
noti svartolíu á sin skip og hreinsi
um borð eftir sömu formúlu, því
þeir vinna þennan orkugjafa í
sinu landi. Olía er einn af þeirra
aðalorkugjöfum og skiptir þvi
minna máli fyrir þá hvar þeir
hreinsa svartolíuna og með hvaða
orku þeir gera það.
Ég minntist í upphafi á
mengun. Það kemur manni
dálítið spánskt fyrir sjónir, þegar
íslendingar eru búnir að gera
samþykktir á alþjóðavettvangi i
sambandi við mengunarvarnir út-
hafsins og hafa nú þegar
mengunarlögsögu út fyrir 200
sjómílur, að þá ætli þeir að fara
duðra sér við olíuhreinsun um-
hverfis landið um borð í öllum
togaraflotanum.
1 sambandi við þann lið er
fjallar um losun úrgangsefna frá
svartoliu og kostnað við það, vil
ég vitna i grein eftir Hjálmar R.
Bárðarson siglingamálastjóra úr
ritinu Siglingamál rit Siglingar-
málastofnunar ríkisins nr. 2
desember 1973, en þar segir:
„Með strangari reglum gegn
losun efna í hafið fylgir líka
aukin kvöð að til séu i höfnum
móttökuskilyrði fyrir olíusora,
olíublandaðan sjó, ýmis önnur
efni, svo og skólp og úrgangsefni
frá skipum. Þessi búnaður getur
orðið dýr í stofnkostnaði og
rekstri, en þessi kostnaður er
hluti þess gjalds sem við verðum
að greiða, ef við viljum bjarga
höfunum frá ördeyðu mengunar-
innar.“
En þarna er bara átt við eðlilegt
samansafn úrgangsefna um borð í
skipum. Erum við tilbúnir að
landa þeim? Höfum við efni á að
auka þann kostnað sem löndun
þessara efna hefur í för með sér
með því að setja hreinsistöðvar
um borð í skipin.
Af því sem ég hef þegar sagt
um þetta efni mætti ætla, að ég
væri algjörlega mótfallinn
notkun á ódýru eldsneyti um borð
í fiskiskipum, en svo er ekki. Af
eðlilegum ástæðum sem ég tel
mig þegar hafa fært rök fyrir, er
ég mótfallinn að þessi hreinsun
eigi sér stað um borð í skipunum.
En ef útgerðarmenn vilja láta
skip sín brenna ódýru eldsneyti
t.d. svartolíu þannig að líkur
verði á þjóðarhagnaði tel ég væn-
legast til árangurs að hreinsa
olíuna í landi og nota til þess hina
margumtöluðu ódýru raforku og
hreinsa þá fyrir allan flotann og
jafnvel fleiri Norðurlönd, en
leyfa sjómönnum að einbeita sér
að fiskveiðum fyrir þjóðina en
hlífa þeim við tilraunakáki
nokkurra einstaklinga í landi,
sem er engum til góðs.
Reykjavfk, 6. marz 1975,
Finnur Gfslason 1. vélstjóri
togaranum Vfking AK 100