Morgunblaðið - 04.04.1975, Qupperneq 7

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. APRÍL 1975
7
Graser, samkvæmt hugmynd Baldwins.
Graser á döfinni
Á ráðstefnu eðlisfræð-
inga, sem haldin var á
frönsku Rívíerunni síðast-
liðið haust, rakti V.l. Gold-
anski hugmyndir sínar um
graser, nýstárlega aðferð til
framleiðslu gammageisla.
Graser myndi í verunni
opna nýtt svið tæknilegra
framfara. Oldulengd
gammageisla er svo litil, að
gera mætti þrívíðar myndir
af sameindum efnisins,
veirum og erfðalyklum
(genum), á svipaðan hátt
og þrívíðar myndir af hvers-
Fljótlega syrti þó í álinn.
Tæknilegir þröskuldar blöstu
við og náttúran virtist hafna
allri samvinnu við raunvísind-
in. Eftir amstur og barning
kvað mikilsmetinn sérfræð-
ingur upp endanlegan dóm:
graser er tæknilega útilokað-
ur drengir góðir, og snúum
okkur að frjósamari verkefn-
um.
MEÐ KVEÐJU FRÁ RÚSS-
LANDI
Nú uppgötvaði Baldwin
sér til blandinnar gleði, að
MOSSBAUER HRIF
í fyrrahaust gerði svo
Goldanski nokkra grein fyrir
hugmyndum sínum á ráð-
stefnu í Frakklandi. Ráðstefn-
an fjallaði um svonefnd
Mössbauer-hrif, sem einmitt
gegna veigamiklu hlutverki i
graser. Þau eru aðallega i því
fólgin, að geislavirkur kjarni
gefur frá sér gammageisla án
þess þó að kippast til við
aðgerðina. Kristallinn sem
hann situr í tekur við högg-
inu eins og skotmaður styður
haglabyssu við öxl sér og
Baídur Hermannsson
FÓLK OG VÍSINDI w
dagshlutum eru nú gerðar
með laser. Einnig kæmi
graser að haldi í hernaði
sem geislabyssa.
Graser byggist á sömu
grundvallaratriðum og laser.
Laser er skammstöfun á
Light Amplification by Stimu-
lated Emission of Radiation.
Graser er myndað á sama
hátt, með Gamma Ray
(gammageisli) í stað Light
(Ijós).
Geislarnir eru sama eðlis í
báðum tilvikum, en hafa
ólika bylgjulengd. Laser
framleiðir geisla á Ijósbylgju-
svæðinu og eiga þeir upptök
sín í rafeindahjúpi frumeind-
arinnar. Gammageislarnir
myndast inni í sjálfum kjarn-
anum og eru margfalt orku-
meiri, enda stendur orka
geisla í öfugu hlutfalli við
bylgjulengdina.
BROSTNAR VONIR
Fyrir tæpu ári sat banda-
rískur eðlisfræðingur, G.C.
Baldwin, ráðstefnu um Ijós-
fræði i Sovétríkjunum. Hon-
um til mikillar furðu skröfl-
uðu Rússarnir ákaft og opin-
skátt um hve mjög þeim
hefði orðið ágengt i rann-
sóknum á graser.
Þá rifjuðust upp fyrir Bald-
win rannsóknir hans sjálfs og
annarra visindamanna hjá
General Electric Comp-
any áratug áður. Þá
virtist dæmið svo einfalt og
augljóst, að þeir útveguðu
sér í snatri einkaleyfi á fram-
leiðsluaðferðum vissra hluta
grasers.
rússneskir eðlisfræðingar
höfðu haldið rannsóknunum
til streitu, og greinilega orðið
talsvert ágengt. Hann heim-
sótti án tafar forsprakka
rannsóknanna, VI. Gold-
anski, og ræddu þeir málin !
bróðerni yfir vodka og kaviar.
Goldanski skýrði aðallinurnar
fyrir gesti sínum, en lét þess
þó ekki getið hvernig hann
hygðist fá jafn þéttan neu-
trónustraum og þörf krefur.
Gamla kempan Goldanski er
ekki aðeins frábær vísinda-
maður, hann veit lika að
stundum er þögnin gull.
Baldwin er nú lika glúrinn
og veit hvað hann syngur.
Hann komst á snoðir um að
Goldanski hafði skrifað rit-
gerð í samvinnu við V.A.
Namiot, en Namiot þessi
hafði aftur skrifað ritgerð um
framleiðslu þéttra neutrónu-
strauma.
Baldwin fylgdi þessum
þræði, lagði saman innihald
greinanna og fyllti i eyðurnar
með eigin útreikningum. Ár-
angurinn varð hugmynd sú,
sem meðfylgjandi teikning
gefur til kynna.
Vandlega völdum frum-
eindum er dreift í beryllíum-
tein, sem vafinn er kápum úr
þungu vatni og úrani. Laser-
geislum er skotið á sívalning-
inn, og þegar ytri lögin hitna
og þrýstingurinn vex klofnar
úranið og sendir neutfónu-
straum inn í beryllíumtein-
inn. Ef frumeindirnar hafa
rétta eiginleika senda þær nú
út gammageisla.
lætur þannig líkama sinn
taka upp bakslagið — ann-
ars myndi byssan kastast til
og skotið ónýtt.
Geysilega fjölskrúðugt vís-
indalif grundvallar tilvist sína
á Mössbauer-hrifum. Slikar
rannsóknir eru m.a. stundað-
ar við Raunvisindastofnun
Háskóla íslands undir forystu
Arnars Helgasonar, sem einn
ig sat fyrrnefnda ráðstefnu.
Goldanski hefur um árabil
verið einn helzti frömuður
Mössbauer-rannsókna.
SAMVINNA UM GRASER
Það vekur athygli hve op-
inskáir Rússar eru i þessum
greinum og hafa þeir óspart
látið í Ijós vilja til samvinnu
við Bandaríkjamenn um
hönnun grasers.
Ein ástæðan er vafalaust
sú, að almennt standa Rúss-
ar Bandaríkjamönnum langt
að baki í hagnýtum visind-
um, og raunar óvist að þeir
geti nokkurntima framleitt
graser sér á báti.
Einnig kemur til, að graser
myndi ekki aðeins opna nýja
leið til friðsamlegrar nýtingar
kjarnorku, heldur líka leggja
drög að hræðilegu vopni:
geislabyssu sem gæti skotið
sundur flugvélar og eldflaug-
ar í órafjarlægð og reyndar
lagt allt i rúst sem maður
kærði sig um.
Samvinna um graser
myndi hindra vígbúnaðar-
kaupphlaup á þessu sviði.
3ja til 4ra herbergja ibúð óskast á leigu helzt i Háleitis- hverfi. Fyrirframgreiðsla ef óskað er. Upplýsingar í sima 86003 eftir kl. 7 á kvöldin. Sjómenn Matsvein og háseta vantar á neta- bát, sem rær frá Þorlákshöfn. Símar 34349 og 30505.
Vill ekki einhver góð kona eða telpa í Keflavík passa mig, 9 mánaða snáða, á meðan mamma vinnur úti. Vinsaml. hringið í sima •2856 eða 32345 eftir kl. 7 á kvöldin. Útsaumað: Rennibrautir, pianóbekkir, streng- ir, púðar, rokkókó stólar, stólsetur og fl. Hannyrðaverzlunin Erla. Snorrabraut 44.
Hveragerði Sumarbústaður eða litið hús i Hveragerði eða nágr. óskast til kaups eða i skiptum fyrir sumar- bústað við veiðivatn. Tilboð send- ist Mbl. merkt. „G.M. — 7365 ". Heklugarn Nýar tegundir og litir af heklu- garni frá Marks. D.M.C. heklugarn í litum. C.B. og Mayflower garn í litavali: Hannyrðaverzlunin Erla, Snorrabraut 44.
Til sölu bátur 1 '/2 tonn árs gamall með 8 hestafla dieselvél. Upplýsingar i sima 53094. 11 —12 tonna bátur óskast til leigu á handfæraveiðar. Upplýsingar i sima 92-31 27.
Iðnaðarhúsnæði óskast til leigu. Staerð 100—1 50 fm. Upplýsingar í síma 38781. Grásleppuhrogn Kaupi óunnin grásleppuhrogn til vinnslu eins og undanfarin ár. Móttaka hafin i verbúð 10 við Tryggvagötu, Reykjavik. Ásbjörn Jónsson, simi 1 2036 og 22838.
Rennilásar og hnappar í miklu úrvali. Haraldur Árnason Heildverzlun. Sími 1 5583. HJÁLP Hjón með 5 börn óska eftir íbúð á Suðurnesjum. Helzt strax. Upplýsingar i síma 34905.
Keflavik Til sölu 4ra herb. ibúð við Hóla- braut, neðri hæð. Frágengin lóð. Bilskúrsréttur. Fasteignasala, Vilhjálms og Guðfinns, simar 1 263 og 2890. Vörubíll t.d. Trader um 5 tonn óskast. Simi 66385.
Keflavík Til sölu nýleg 4ra herb. ibúð við Mávabraut. Frágengin lóð. Bil- skúrsréttur. Fasteignasala, Vilhjálms og Guðfinns, simar 1 263 og 2890. Pianó óskast Óska eftir að kaupa pianó. Uppl. i sima 43270.
Ytri-Njarðvík Til sölu mjög vel með farin 2ja herb. ibúð við Borgarveg. Sér- inngangur. Fasteignasalan Hafnargötu 27, Keflavik, simi 1 420. Til sölu um 1000 metrar 1V4" 4" uppi stöðuefni. Upplýsingar i sima 83186.
— Kjarakaup —
Vér höfum tekið að oss að selja nýlega Olivetti-
bókhalds- og reikningsútskriftavél. Vélin er
ennfremur með gatræmustanzara og sjálfvirk-
um kortaíleggjara. Vegna verðhækkana
erlendis og undangenginna gengisfellinga fæst
þessi vél nú á afar hagstæðu verði eða kr.
1.200.000. — .
Semja má um hagstæða greiðsluskilmála.
Skrifstofutækni h. f.,
Tryggvagötu,
sími 2851 1.