Morgunblaðið - 04.04.1975, Page 33

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 4. APRIL 1975
33
/
&
Likið ö
/
grasfletingm
4K
\!
%
rfr
J\
24
urnar sem ég gleypti i mig þegar
ég var krakki!
Einar lagði skeiðina frá sér og
horfði ákveðinn á föður minn.
— Nei, heyrðu mig nú,
Johannes ... .Ég dreg í efa hæfni
þína sem uppalanda. Brennandi
og tryllingslegar ástarfarslýsing-
ar Elsbet Matts eru svei mér ekki
efni við hæfi barna.
Faðir minn horfði bláum og
sakleysislegum augum á eigin-
mann minn og svipur hans gaf til
kynna að hann hefði hvorki
meðan ég var barn né síðar haft
hugmynd um að þessi skáldkona
væri til og það hjálpaði honum
ekki hið minnsta þótt Einar lýsti
henni sem „eitthvað á milli
Courths-Mahler og Sigge Stark og
kannski með undir smááhrifum
frá Freud og Elskhuga Lafi Chatt-
erlays". En ég sökkti mér niður I
lukkulega ungpíudrauma ...
Löng dimm vetrarkvöld, þegar
ég hafði eldrjóð og með titrandi
hjartslátt verið leidd inn í heima
hinna fullorðnu og fór að fá hug-
boð um hin flóknu en undursam-
legu ástarævintýri.... og ein-
manalegir regnþrungnir sumar-
dagar síðar þegar Elsbet Matts
var enn sú sem gaf rómantískum
dagdraumum mínum næringu og
ég vísaði hæðnislega á bug vand-
ræðalegum tilburðum slánans
Karls Eriks, vegna þess að hann
hafði engin líkindi með hinni
harðsoðnu en dásamlegu hetju í
skáldsögu sem hér „Kveðju-
stund.“ Auðvitað væri fráleitt að
segja að skáldsögur hennar ætti
að skoða sem bókmenntaverk og
ég var fyrir löngu hætt að lesa
nýjustu bækurnar hennar. En á
þessari stundu, þegar ég var að
rifja upp sögurnar hennar gerði
ég mér ljóst að hún hafði haft
mikla þýðingu fyrir mig á sínum
tíma og átt þátt í að móta smekk
minn á bókmenntum.
Ég greip því illskulega fram í
þegar Einar ætlaði að gera litið úr
henni og lýsa henni sem algerum
„kellingabókahöfundi". — Hættu
nú þessum ýkjum. Elsbet Matts er
sannarleg ágæt á sínu sviði.
Veiztu annars nokkuð um hvað þú
ert að tala? Hefur þú lesið ein-
hverjar bækur eftir hana?
— Já, ég man sérstaklega eftir
einni sem hét „Síðasta sumarið
þeirra". Hún snerist um unga og
yndislega saklausa stúlku sem lét
sterka, lifsreynda og heillandi
hetju táldraga sig meðan blá-
klukkurnar ilmuðu allt um kring,
en þegar grasið hafði verið slegið
og bláklukkurnar voru visnaðar
orðnar þá sat hún ein eftir með
barn sitt, sakleysið á bak og burt
og tár sín ....
— Hún hlýtur að raka saman
peningum, sagði ég fljótmælt. —
Hvers vegna býr hún hér i
Skógum?
— Hún græðir á tá og fingri.
Hún býr hér sennilega vegna þess
að hún er fædd hér og vill hafa
frið til að vinna.
— Frið! tautaði faðir minn og
það hljómaði örlítið kaldhæðnis-
lega.
En Einar hélt áfram til skýr-
ingar.
— Hún er eins og þú veizt systir
Yngve Mattson, en hún er tölu-
vert eldri en hann ... ég hugsa að
hún verði fimmtug í haust. Hún
hefur byggt sér einbýlishús á lóð
sem er á móti Matsonhúsinu, þar
sem ekki hefur verið byggt áður
og hún býr ein og henni hefur
tekizt að halda sér enn þá ræki-
legar út af fyrir sig en nokkurn
tíma ofurstafjölskyldunni. Þegar
hún er að vinna að bók held ég að
Lou sé eina manneskjan sem
vogar sér að ónáða hana ....
— Hvernig er hún? spurði ég
hálfkvíðafull.
— Hún er heillandi. Einar var
orðinn alvarlegur á svip. — Jú ég
viðurkenni fúslega að ég er ekki
hrifinn af bókunum hennar en ég
hika ekki við að segja að Elisabet
Mattson er ein viðfelldnasta og
indælasta manneskja sem ég hef
kynnzt.
Og svo bætti hann við ósköp
blátt áfram:
— Ég held, að Jóhannes og hún
myndu eiga prýðilega saman.
Ég hugsaði með mér að ég yrði
einhvern veginn að koma mér i
kynni við þessa konu. Ef maður
ætlar að upplýsa flóknar morðgát-
ur er sannarlegasta mikilvægasta
forsenda þess að maður þekki
alla, sem líklegir eru til að koma
einhvers staðar við sögu hvort
sem grunur beinist að þeim eður
ei. Ég rifjaði upp fyrir mér þá
sem ég hafði þegar hitt af fólkinu
í Dalnum. Og hvert hafði Tomas i
Holt farið þetta sunnudagskvöld J
— hvaða hús hafði hann valið? I
Hver var það sem lokið hafði upp |
dyrum sínum fyrir honum — .
annað hvort af fúsum vilja eða I
treglega.
Allt í einu hrópaði ég upp yfir .
mig:
— En það vantar einn! Það er |
eitt hús i viðbót, sem enginn hef- ■
ur minnst á. Hver býr þar.
Og hvorki Einar né Hulda sem J
komin var inn til að bera fram I
kaffið skildu hvað ég var að segja I
og því sagði ég áköf til frekari :
skýringar: I
— Ég hef sjálf séð að það eru |
sex hús í Dalnum, þrjú hvorum .
megin við veginn. Meðfram ánni I
er fyrst Mattsonhúsið, siðan |
okkar og svo Petrenhúsið. Hinum •
megin býr Elisabet Mattson, og '
síðan Holtfjölskyldan og hvað |
kemur svo. Hver á húsið sem er á i
móti Petrensystrunum?
— Þú átt við vistarveruna hans I
Börje Sundins. Það er nú kannski |
ofmælt að kalla það hús, en þó. .
Hver Börje Sundin er? Hann er •
allt og gerir allt mögulegt. Hann |
býr aleinn þarna í kofanum j
sinum ... sem er hreinn og snyrti- !
legur. Hann vinnur sem garð- I
yrkjumaður og vinnumaður i hin- |
um fimm húsunum, hann setur í .
glugga fyrir Elisabet, slær gras- •
flötina hjá Mattson ... hann er |
sem sagt laginn og duglegur. Er ■
það ekki rétt, Hulda?
— Sundin er ágætur, sagði |
Hulda stuttlega. — Og hann talar i
ekki yfir sig. Og hann er alltaf .’
— Dynheimar
Vísis og
Þjóðviljans
Framhald af bls. 11
Að endingu þetta: Mér hefur
oftar en einu sinni dottið það i
hug að forystugreinar ritstjórans
og umsagnir hans i fjölmiðlum
væru gerðar til þess að lífga upp á
hið tiltölulega fábreytta menn-
ingarlif borgarinnar og að beita
geirum sínum að bændum væri
nokkurn veginn hættulaust
gaman, en svo er hægt að brýna
deigt járn að það bíti um síðir.
Miðhúsum, 20 febrúar. 1975.
Sveinn Guðmundsson.
Velvakandi svarar i sima 10-100
kl. 1 0.30 — 11 30. frá mánudegi
'til föstudags.
% Lífskjör
og þjóönýting
liúsmóðir skrifar:
„Hún gaf tilefni til tnargs konar
heiiabrota, lýsing sjónaryotts að
atburðunum i Poznan i Póllandi
1956, sem birtist í Morgunblaðinu
27. f.m.
Eítir algjöra þjóónýtingu þá
voru það bara 6.4 af hundraði
þjóóarinnar, sem höfðu inann-
sæinandi tekjur. Hvert fór allur
gróðinn aí framleiðslutækjunuin?
Það var auðvitað ekki nóg, aó
verkatnennirnir lifóu hundalíl'i,
héldur voru i þessari einu borg
um 30 þús. pólitiskir íangar. Hve
niargir ætli þeir hafi þá verið i
öllu Póllandi?
Hér eru mikil eínahags-
vandræði vegna clæinalauss vió-
skilnaðar vinstri stjórnarinnar,
verófalls á útflutningsafurðum,
auk þess seni iniklar hækkanir
hafa orðið á suinuin erlenduin
vörutegunduin, sérstaklega olíu
og sykri. Það er talað uni oliu-
gróóa Arabanna, en við þuriuin
að kaupa okkar oliu af Rússum,
og greiðum um fyrir hana sama
verð og aðrar þjóðir greiða fyrir
Arabaoliuna. Hvert fer gróði
Rússa?
I islenzkuin blöðuin er mikið
uin fréttir af stórírainkvæmdum í
Rússlandi, en aldrei heyrist að
kaup hafi hækkað þar í landi.
Kommúnislarnir í Kreml gela
óáreittir staðið i virkjunuin og
öðruin írainkvæindum, þvi að þar
eru engar Laxárdeilur. Þeir, seiii
halda, að verkamönnunum inuni
liða betur þegar búið er að þjóð-
nýta atvinnul'yrirtækin, ættu að
lesa söguna frá Póllandi, þvi af
henni má inargt læra, sein þeir
geta ekki látið í'ratn hjá sér fara,
vilji þeir hafa það er sannara
reynist.
Það vill nefnilega þannig til, að
koinmúnisminn gefur engum-
annað en steina fyrir brauð þar
sem hann er íramkvæmdur. Eg'
tek þá ekki ineð í reikninginn
barnalegt brölt sjálfnel'ndra
öreigafyikinga Marx-Leninista á
Vesturlönduin, þvi að þeir, sem
skipa sér i flokk með þeim, vita
ekkert um framkvæint koimn-
únisina.
0 Velferöaröreigar
og sósíalrealismi
Þessir fámennu en háværu hóp-
ar hér á landi og viðar, þekkja
ekkert annað en vell'erðarþjóð-
félagið, sem þeir hafa íleytl rjóm-
ann af alla sina ævi, og þvi er það
að boðskapur þeirra getur aldrei
orðið annað en hjáróina gaul i
eyðimörkinni, eins og dæmin
reyndar sanna. Staðreyndir eins
og þær, að í koimnúnislarikjunuin
ei; ekkei't írelsi til gagnvart vald-
höfum, ná ekki eyrum „velíerðar-
öreiganna-’, og sennilega munu
þeir aldrei skilja, að i óskaland-
inu fengju þeir ekki að gefa út
inálgögn, ganga ineó spjöld og
hafa sig i frammi.
En „sósial-realisini" er viðar til
en i myndlist, og væri verl að gefa
þvi gaum hvernig hann er.
Það hefur vakið athygli mina,
að upp á síðkastið er
„sósialrealismi" að verða nokkurs
konar lramúrstefna i myndlist
hérlendis. Eg brá inér á sýningu i
Norræna húsinu þar sem sýndar
voru inyndir eítir konur. Margt
var þar ágætt aó ininum dómi, en
mér var sem ég væri koinin á
rikisviðurkennda „listasýningu" i
Sovétrikjunuin þegar ég sá
nokkur veggteppi, sem þarna
voru. Þessi veggteppi voru
„figúratíf", sem kallað er, og sizt
skal ég hafa á inóti þvi aó hlut-
irnir hali réttar útlinur. Þessi
leppi voru undantekningárlaust
pólitísk, og þóttist ég þekkja þar
„sósíal-realistiska" handbragðið
þeirra i Sovét. Þetta þótti mér
athyglisvert, en ekki get ég neitaó
þvi, að inér lannst kvenfólkinu
ekki hafa íarið nógu mikið frain í
listsköpuninni, sérstaklega þar
sem komið er l'rain á árið 1975.
Eg þekki verk tveggja inyndlist-
arinanna, sein teljast inunu
„naivistar" og hef ég hall mikla
ánægju af að skoða verk þeirra.
Annar var íslenzkur, Isleifur
Konráðsson, en hinn bandariskur,
„Grandma Moses".
Auóvitað gela ekki öll listaverk
verið jaín góð, en ég varð fyrir
vonbrigðum með þessi veggteppi,
þvi að ég hélt i einfeldni minni að
margra ára seta i myndlistarskól-
um hlyti að hafa ineira að segja
en þaó handverk, sein þarna var
til sýnis.
En kannski var þetta bara enn
ein sönnun þess, að iist getur
aldrei sprottið af rótuin pólitísks
diktatúrs og andi listsköpunar er
ekki sjálfgefinn.
Húsmóðir."
0 Þakkir til
Pólýfónkórsins
Stella Magnúsdöttir skrilar:
„Kæri Velvakandi.
Mig langar til að biðja þig að
koina á írainfæri fyrir mig þakk-
læti til Pólýfónkórsins fyrir fluln-
ing Messiasar. Eg er að visu ekki
sprenglærður tónlisiarsérfræð-
ingur, en ég hef hlýtl á þetta verk
erlendis, m.a. i Bretlandi, og ég
vil leyla inér að halda þvi frain
hér, aó frammistaða Pólýfónkörs-
ins, stjórnandans, einsöngvaf-
anna og hljómsveilarinnar, var
með slikum ágætuin, að einstakt
er. Nú kom vel i ljós, að hér er
unnið geysilega merkilegt starf,
og ég hef t.d. ekki heyrt nokkurn
inann segja eítir þennan flutning,
að hann hafi verið mjög góður,
miðað við að hér væri um að ræða
áhugalólk en ekki atvinnufólk.
Kórinn stenzl áreiðanlega saman-
burð við beztu erlenda kóra. Mér
dettur ekki i hug að segja, að
hann beri af öllum öðrum kórum
— slíkt væri fásinna — en ég held
að það verði að teljast al'rek, að
svo frábær kór sé lil hjá svo
láinennri þjóð sem við Islending-
ar eruin.
btella Magnúsdóttir."
SIG&A V/GGA t iiLVER4N
VfRÓTTOVÍS'í
W/EKO#V0$A$
WOV/ QÓHWA
)ú, ví‘öT
KVAÓ/5/66A/
M
WK\ ÍKKI
vmULlGVA'?'
[fflBMMSB
JHflrgnnMa&iI)
MARGFALDAR
BHHMlii
MARGFALOAR
I
SJÓN-
VARPS-
LOFTNET!
allar stœróir
fyrirliggjandi
heildsala, smásala,
RAFIÐJAN HR
VESTURGOTU 11 SfMI 19294