Morgunblaðið - 21.06.1975, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 21. JUNI 1975
17
Hinn hörundsdökki marabói situr
guSrækilegur á svip og ásýnd hans
einkennist af rósemd. Marabói er
kóranfróður Múhameðstrúarmaður,
og þessi, sem um er að ræða, býr í
Nianga i Norður-Senegal.
— Hvað hefur þú fyrir stafni? —
spyrjum við.
— Ég les.
— Og hvað lest þú?
— Ég les kóraninn, hina helgu
bók.
Marabóinn er einn i kofanum sin-
um. sem er skitugur, og búsáhöldin
liggja þar á við og dreif. Úti við vegg
liggur sekkur af hirsi, sem mara-
bóinn fékk i sinn hlut á siðasta ári,
þegar dreift var matvælum i landinu
vegna þurrka.
— Hvar eru konur þinar og börn?
spyrjum við.
— Þau eru úti að vinna.
Þetta er á miðjum skólatima og
marabóinn á börn á skólaaldri.
— Ég hefði gjarnan viljað, að
drengirnir minir héldu áfram i skóla,
— segir hann, — en þeir voru ekki
nógu duglegir. Ég varð að láta þá
hætta. Nú vinna þeir á akrinum.
— Þetta er ekki satt, — segir
þýzkur verkfræðingur, sem búið hef-
ur i Nianga um eins árs skeið. Mara-
bóinn vill láta börnin sin vinna i stað
þess að ganga í skóla. Þau og konur
hans sjá fyrir honum. Þannig hefur
hann tima til að lesa i kóraninum.
Heimsókninni lýkur með þvi, að
marabóinn betlar nokkrar krónur af
heimildarmanni Morgunblaðsins.
Þess i stað fáum við leyfi til að taka
af honum mynd.
Marabóarnir eru eitt dæmi um hin
Marabói
les kóraninn.
geysilegu áhrif Múhameðstrúarinnar
i löndum Vestur-Afriku fyrir sunnan
Sahara. f Senegal er einn marabói i
hverju þorpi. Hann dregur fram lifið
á vinnu kvenna sinna og barna, auk
þess sem hann getur frætt börn um
Múhameðstrú, ef það eru á annað
borð einhver, sem áhuga hafa. Hann
getur ekki orðið kennari við skóla,
þvi að lestrar- og skriftarkunnátta
hans takmarkast við mál kóransins,
arabisku.
Arabísk áhrif
Maður rekst hvarvetna á arabisk
áhrif og Múhameðstrúin á feikileg
itök i fólki. f vissum skilningi eru
arabisku áhrifin i löndunum sunnan
Sahara meira einkennandi á sumum
sviðum en í hinum eiginlegu araba-
löndum fyrir botni Miðjarðarhafs.
Járnbrautarstöðin i Bobo Dioulasso, Efri Volta, er í arabiskum stíl.
Samkvæmt Múhameðstrú er mönn-
um skylt að biðja fimm sinnum á
degi hverjum, og alls staðar, á göt-
unni, i kaffihúsum, járnbrautarlest-
um og á einkaheimilum eru óhrein
bænateppi dregin fram á réttum tim-
um, ásjónunum snúið i átt að Mekka
og bænirnar þuldar. Jafnvel i Norð-
ur-Nigeriu klæðir fólk sig á
arabavisu, konur bera siða blæju fyr-
en áður að fara til starfa í dreif-
býli.
LÆKNASKORTURINN
1 REYKJAVlK
Heimilislæknaskorturinn i
Reykjavík er aftur á móti óleyst
vandamál.
Lengi tiðkaðist það, að sérfræð-
ingar stunduðu heimilislækning-
ar í byrjun, en hættu því að miklu
leyti, þegar þeir fengu fastar stöð-
ur á sjúkrahúsum eða höfðu feng-
ið fullt starf við sérþjónustu.
Voru þvi um tfma mikil skipti á
heimilislæknum.
Ibúum á höfuðborgarsvæðinu
hefur fjölgað ört, en heimilis-
læknum ekki fjölgað að sama
skapi. Þarf því hver læknir að
sinna mun fleiri sjúklingum en
læknar úti á landi og þar við
bætist að heimilislæknar veita
þjónustu í Reykjavík, á
Seltjarnarnesi og í Kópavogi.
Starfssvið þeirra hefur þrengst
og á höfuðborgarsvæðinu er mun
meira um tilvisanir til sérfræð-
inga en annars staðar á landinu.
Starfsskilyrði heimilislækna í
Reykjavík eru mun lakari en víða
gerist úti á landi, bæði hvað við-
kemur vinnuhúsnæði og sér-
hæfðri aðstoð.
NÚMERAGREIÐSLUR
Hópstarf í líkingu við það sem
gerist utan höfuðborgarsvæðisins
hefur ekki komist á i Reykjavík
m.a. vegna þess greiðsluforms,
sem viðhaft er.
I Reykjavík eru svonefndar
númeragreiðslur, sem byggjast á
því, að þeir sem eru 17 ára og
eldri velja sér heimilislækni og
fær læknirinn fast gjald fyrir
hvern einstakling — númer— og
einnig fasta aukagreiðslu fyrir
hvert barn.
Utan Reykjavíkur fá læknar
viðast greitt fyrir hvert unnið
læknisverk.
Auðveldar þetta að læknar geti
skipt með sér verkum, leyst hverj-
ir aðra af í veikindum, náms- og
sumarleyfum, og þetta tryggir
réttláta tekjuskiptingu og það að
hægt er að bæta við læknum ef
vinnuálag eykst.
TILLÖGUR UM HÓPSTARF
Hugmyndir um hópstarf lækna
í Reykjavík komu fyrst fram 1940,
en þá lögðu læknarnir Theodór
Skúlason og Björn Sigurðsson á
Keldum fram tillögu um, að öll
heimilislæknisþjónusta yrði á ein-
um stað með sameiginlegri spjald-
skrá og tækniaðstoð. Því miður
fékk þessi tillaga ekki nógu mik-
inn byr, þannig að af þessu varð
ekki.
Árið 1960 vakti Páll Sigurðsson,
tryggingayfirlæknir, nú ráðu-
neytisstjóri, máls á því í Lækna-
félagi Reykjavíkur að kominn
væri timi til þess að mynda starfs-
hópa lækna, en hann hafði kynnst
slíku hópstarfi erlendis.
Siðar tók Páll málið upp á opin-
berum vettvangi og 1964 fól Borg-
arstjórn Reykjavíkur 5 manna
nefnd undir forsæti Jóns Sigurðs-
sonar, borgarlæknis, endurskoð-
un á fyrirkomulagi þeirrar Iækn-
isþjónustu, sem veitt er utan
sjúkrahúsa í Reykjavik.
LÆKNISÞJÖNUSTUNEFND
REYKJAVlKURBORGAR
Nefndin lagði fram tillögur I 24
liðum og voru þær samþykktar í
borgarstjórn og Læknafélagi
Reykjavíkur árið 1968. I tillögun-
um segir m.a.:
„Stefnt verði og stuðlað að því
að nokkrir heimilislæknar vinni
saman i sameiginlegu húsnæði og
taki að sér að annast heimilis-
læknisþjónustu á ákveðnu borg-
arsvæði. Þetta sé aðalstarf þeirra
hvers og eins og þeir taki ekki að
sér önnur störf, sem háð getur
þeim við heimilislæknisstarfið.
Stuðlað verði að þvi að skipta
borginni í læknasvæði t.d. með
6-14 þúsund ibúum hvert, eða
þannig að 1500 til 2400 íbúar
komi á hvern heimilislækni og
skulu börn talin með sem fullgild-
ir einstaklingar.
Heimilislæknir hafi sér til að-
stoðar hjúkrunarkonu og/eða
læknaritara.
Hver heimilislæknir haldi
spjaldskrá yfir sína sjúklinga þar
sem færðar séu allar nauðsynleg
ar upplýsingar um heilsufar
þeirra og geymd gögn er að því
lúta.
Samstarfslæknar eiga aðgang
að spjaldskrám þessum, enda ann-
ist þeir meðferð sjúklinga hvers
annars eftir þörfum og eftir regl-
um, sem þeir setja sér.
Fyrir heimilislæknisstörf fái
læknirinn föst laun eða fast ár-
gjald fyrir hvern einstakling, sem
hann hefur tekið að sér að annast
almenna læknisþjónustu fyrir og
greiðslur fyrir einstök verk, rann-
sóknir og meðferð, sem hann
framkvæmir."
SVÆÐASKIPTING
Nýlega hafa komið fram tillög-
ur um svæðaskiptingu í Reykja-
vík, sem Skúli G. Johnsen, borgar-
Framhald á bls. 20
ir andlitinu og bæði kynin ganga i
skósiðum kyrtlum. i öllum bæjum og
þorpum, sem eitthvað kveður að,
trónar moska á áberandi stað. f
hvert skipti, sem maður nemur
staðar, hvort sem það er i bil. lest
eða framan við búðarglugga, koma
litlir drengir aðvifandi og syngja eða
öskra trúarljóð i von um að fá ein-
hverja skildinga fyrir vikið.
Forlagatrú
Áhrifa Múhameðstrúarinnar gætir
ekki á yfirborðinu einvörðungu.
Margir gagnrýna þá forlagatrú, sem
Múhameðstrúin innrætir hinum guð-
hræddu. og margir Evrópumenn
telja, að forlagahyggjan risti miklu
dýpra hjá ibúum Vestur-Afriku en
sjálf Múhameðstrúin.
í Niger i Mið-Vestur-Afriku sáum
við eftirfarandi spakmæli máluð
aftan á yfirhlaðinn vörubil:
„Það sem Allah vill, það verður."
— Hvað ætli það þýði eiginlega
að framkvæma þróunaráætlanir
hérna. — sagði erlendur sérfræðing-
ur, sem ég ræddi við.
— Fólkið er afar þakklátt fyrir
það sem við gerum, en við getum
verið þess fullvissir, að um leið og
við snúum i það baki, fellur það í
sinn gamla farveg, og gerir eins litið
og það framast kemst af með. Menn
leggja sig á bekk og hvila sig. Ef
nágranninn sveltur, er Allah látinn
um að bæta úr, en sjálfir gera þeir
sér enga rellu út af þvi.
Maður skynjar fljótt, að hann hef-
ur að mörgu leyti rétt fyrir sér. ( raun
réttri eru það furðu margir Vestur-
Afrikumenn, sem virðast taka lifinu
með mestu ró, en einnig sér maður
marga, sem bera þess merki að þjást
af næringarskorti, og loks sjást þess
merki, að erlent hjálparstarf hefur
runnið út i sandinn. I Nianga, þar
sem marabóinn sat og las, höfðu
erlendir aðilar reist skóla, sem nú er
notaður sem gripahús.
Marabóar, forlagatrú og gnæfandi
moskur eru ekki einu dæmin um
arabisk áhrif i Vestur Afríku. í Niger
starfa mjög ötlug menningarsamtök,
Samtök Múhameðstrúarmanna, og
heimildarmaður Morgunblaðsins
ræddi við aðalritara þeirra,
Alkassoum Albade. Sagði hann ma:
— Við höfum engin afskipti af
Klæðnaður í Vestur-Afríku líkist mjög klæðnaði Araba !
löndum norðan Sahara.
stjórnmálum, og látum okkur litlu
skipta venjulega fræðslustarfsemi. Á
hinn bóginn höfum við áhuga á að
koma siðferði fólks á hærra stig. Við
hittumst i Magara nálægt landamær-
um Nigeriu, þar sem stjórn samtak-
anna var að kynna sér þróunaráætl-
un, fjármagnaða af EBE.
Hann hélt áfram, og sagði. — Við
trúum á þróun innan marka
Múhameðstrúarinnar, þ.e.a.s. þróun,
sem ekki miðar eingöngu að efnis-
legum gæðum.
Þessi afstaða Albades og Nigerlýð-
veldisins hefur fengið hljómgrunn
meðal grannanna i norðri, Libyu-
manna. Rikisstjórn Libyu, sem hefur
getið sér orð fyrir ihaldsemi og rétt-
trúnaðarstefnu, hefur sýnt mikinn
áhuga á að veita stuðning þessu riki,
sem hefur svipaða afstöðu til
Múhameðstrúar og hún. Libyumenn
hafa veitt Nigerbúum aðstoð til að
reisa stóra menningarmiðstöð i
höfuðborginni Niamey og að sama
skapi fjármagna þeir þróunaráætl-
anir um landið allt.
Eftir Jörgen
Harboe
Olíuauður
Libyumenn ættu ekki að vera i
vandræðum með peninga. Þeir hafa
hagnazt mjög á oliu. og það má segja
stjórnum oliurikjanna til hróss, að á
síðustu árum hafa þeir i mjög aukn-
um mæli beitt sér fyrir þróunar-
aðstoð við þau riki, sem verr eru
sett.
OECD-samtök vestrænna þjóða
um samstarf og þróun, hafa nýlega
birt niðurstöður rannsókna, sem
sýna, að oliurikin i sameiningu
leggja fram miklu drýgri skerf af
þjóðartekjum sinum til aðstoðar við
þróunarlöndin en vestræn riki. Vest-
urlönd verja 0,33% þjóðartekna til
þróunaraðstoðar, en oliurikin 1,8%.
Á siðasta ári lögðu Vesturlönd fram
11,3 milljarða dollara i þessu skyni,
en oliurikin 2,5 milljarða.
Það eru hin öflugu oliuframleiðslu-
riki araba, sem eru stórtækust i
alþjóðlegu hjálparstarfi. Þessi lönd,
Framhald á bls. 20
Ef Allah
leyfir....