Morgunblaðið - 21.10.1975, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. OKTÓBER 1975
W’t í/
Við hrœðumst að vera kallaðar
vargar og sköss efskoðanir okk-
ar falla ekki inn íþióðarmunstrið
— ÉG álít að kvennafríið á föstudaginn eigi
ekki fyrst og fremst að vera til þess gert að
sýna vald okkar kvenna, heldur að við stönd-
um saman. Ég hef trú á því að okkur takist að
sýna þennan samtakamátt. Á hinn bóginn er
ég ekki með þvt að við verðum með nein
skemmdarstörf þar sem fjármunir þjóðarbús-
ins eru í veði. Og ég held ekki að það sé — að
minnsta kosti ekki mér — neitt oddamál að
elda ekki mat né sinna heimili okkar.
Þetta sagði Dóra Guðmundsdóttir,
húsfreyja og afgreiðslustúlka, fimm
dætra móðir og gift leigubílstjóra
Hún er 46 ára gömul og vinnur
vaktavinnu á Umferðarmiðstöðinni
við afgreiðslustörf og hefur gert í
þrjú ár Hún hefur verið áhugakona
um starf Rauðsokkahreyfmgarinnar
og félagi í Kvenréttindafélaginu í
rösk tuttugu ár og segist hafa geng-
ið í það og farið fyrir alvöru að
huqsa um kvenréttindamál, þegar
hún stóð upp, fráskilin með elztu
dætur sínar tvær, og engan þann
bakhjarl, sem ættingjar eða mennt-
un er
— Ég er fædd og alin upp í
Fljótshlíðinni til tíu ára aldurs. Eftir
að móðir mín varð ekkja fluttumst
við til systur minnar i Hvolhreppn-
um, en fimmtán ára lagði ég af stað
til Reykjavíkur i atvinnuleit Ég var
fermd og um annað var ekki að
ræða en fara að sjá fyrir sér Þá var
spurt um það eitt hvort maður
treysti sér til að vinna nóg Ég fékk
vinnu á Hótel Skjaldbreið við að
afgreiða mat og þvo upp Enginn
frídagur En kaupið þótti gott, 400
krónur plús fæði og húsnæði á
mánuði.
AuðvitaS langaði
mig til að læra.
— Þú hefur ekki haft neina að-
stöðu til að fara í skóla?
— Nei, það var af og frá Það var
visir að framhaldsnámskeiði á Hvols
velli og ég sótti það og hef fundið
seinna að ég bjó að því, en um
annað var ekki að ræða En sérstak-
lega hefði ég haft áhuga á að læra
tungumál Mig dreymdi um að fara
kannski á námskeið eða í kvöld-
skóla, eftir að suður kæmi En allur
tíminn fór í að hafa i sig og á
Seinna fór ég einn vetur i þýzku í
námsflokkunum og annan í ensku í
Mími Það var nú allt og sumt En
alltaf hefur mér sviðið að geta ekki
aflað mér menntunar Nú er ég
þannig skapi farin að ég verð oft svo
fjúkandi reið yfir mörgu, sem mér
þykir fara aflaga í þjóðfélaginu Þá
kemur upp i mér sterk löngun til að
skrifa og tjá mig um það En það er
á hinn bóginn svo ríkt i mér að ég sé
menntunarlaus og hafi ekkert vit á
þessu Mér finnst ég ekki nógu
örugg i stafsetningu og kannski er
málfarinu ábótavant Svo verður
ekki neitt úr neinu Það hefur verið
fjarskalega rikjandi í mér að eigin-
lega væri ég ekki gjaldgeng nema til
likamlegrar vinnu
Nú held ég að fimmtán ára stúlka
hafi meiri möguleika en var fyrir 31
ári I langflestum sveitum eru komn-
ir framhaldsskólar og jafnvel fleiri
menntastofnanir, sem gera málið
auðveldara. En oft þykir mér sem
unglingar kunní ,ekki að meta gildi
lærdóms Þegar ég var unglingur
langaði mig til að læra, en nú virðist
i mörgum tilfellum ráða skyldurækni
eða hlýðni við foreldra Þetta finnst
mér alveg grátleg staðreynd
Að gifta sig og
komast á lifsbásinn.
Eftir að ég hætti að vinna á
Skjaldbreið fór ég í vist að
Klömbrum við Rauðarárstíg,
stundaði húsverk og lærði þau,
enda var þá framtíðin að giftast og
hugsa um heimili Það var lífsbás-
inn, sem okkur var ætlaður og hann
var ekki stór Mér fannst dálítið
ég hafi orðið fullorðin. Fór að hugsa
öðruvísi. Gerðist kvenréttindakona.
Og ég reyndi að hugsa vel um
telpurnar mínar þótt tíminn væri
ekki alltaf mikill Reyndar hef ég
alltaf haft þá skoðun og ekkert síður
eftir að ég gifti mig aftur og komst
aftur á básinn að það er ekki
spurnmg um hversu löngum tíma
maður ver með börnunum sfnum
sem ræður úrslitum heldur hvernig
hann er notaður. Ég fæ ekki skilið
og sætt mig við þann tvískinnung
sem kemur fram hjá því fólki sem
lýsir því yfir hvílík óhollusta sé börn-
Dóra Guðmundsdóttir.
o ° o
Rætt við Dóru Guðmundsdóttur
skammarlegt að vera orðin sextán
ára og kunna ekki að elda hafragraut
hvað þá annað og þarna hjá þessu
ágæta fólki fékk ég góða kennslu i
húsverkum, lærði hreinlæti og spar-
semi, sem síðar kom mér oft og
lengi til góða Þarna var ég viðloð-
andi þangað til ég gifti mig, en vann
þó lika hjá Soffiu Túbals, við að búa
til kassa utan um snyrtivörur.
Nú svo gifti maður sig og eftir það
átti maður ekki að þurfa að „vinna"
meira Við fengum eitt herbergi og
eldhús i kjallara á Hverfisgötu og
borguðum tlu þúsund krónur fyrir-
fram Það voru miklir peningar árið
1947, þegar maðurinn minn sem
var járnsmiður hafði þrjú þúsund
krónur tæpar á mánuði Fljótlega
komu svo dæturnar og við vorum
ósköp sæl að hafa öruggt húsnæði
það var meira en margur gat státað
af Seinna fluttum við i tveggja her-
bergja leiguibúð á Klapparstig og
húsaleiga þar var 500 krónur og
auk þess sá ég um hreingerningar á
verkstæði á neðstu hæðinni.
— Hvernig mér leið? Maður velti
því ekki svo grannt fyrir sér Þetta
var allt svo sjálfsagt Eigínlega allt
eins og það átti að vera Það kom
fyrir að mér leiddist og mér fannst
ég aldrei hitta fólk og mér fannst ég
standa i stað og ég vissi ekkert og
gæti ekkert En þetta risti ekki djúpt,
enda var þetta lif mitt ekkert frá-
brugðið því sem gerðist og gekk hjá
ungum konum á þessum tima.
Einstæð með
telpur tvær
— Ein með telpurnar varð ég i
árslok 1954 Þær voru 4 og 6 ára.
Við höfðum dregið fram yfir
hátíðirnar að skilja, en nú tjóði ekki
að slá þvi á frest lengur. Svo hófst
píslargangan milli barnaheimilanna
og vinnuleit Engin voru þá mæðra-
launin og fjölskyldubætur voru að-
eins greiddar til gifts fólks. Mér
dugði ekki annað en setjast niður og
reyna að hugsa þetta skipulega Ég
fékk vinnu hálfan daginn og telpurn-
ar höfðu gæzlu unglingsstúlku Um
sumarið kom ég þeim í sveit. Þá
vann ég allan daginn og um helgar
og ! sumarfríinu mínu var ég kokkur
i fjallaferðum. Þetta var afar erfiður
tími, en á þessum árum held ég að
um að vera á dagheimilum. Er þetta
fólk reiðubúið að greiða hærri skatta
svo að við getum allar verið heima?
Ég held varla Og á sama hátt og ég
held ekki að allir piltar séu fæddir I
þennan heim til að verða múrarar sé
ég ekki að allar konur séu endilega
til þess fæddar að verða mæður og
húsfreyjur Ég sé heldúr ekki hvað er
svona dásamlegt við það eitt að
börn séu heima hjá sér, ef móðirin
nennir eða getur ekki sinnt þeim og
hendir I þau hveitibrauði og vlnar-
brauði öðru hverju, sefur til hádegis
og lætur krakkana ganga úti eins og
þeim hentar En ég fann fyrir þvi á
þessum árum og hef orðið vör við
það alla tíð að það er litið með
ólýsanlegri dómhörku á einstæðar
mæður og meiri kröfur gerðar til
barnanna þeirra en þeirra barna sem
hafa báða foreldra á heimili. Það
þykir afsakanlegt og ekkert tiltöku-
mál þótt barn af tveggja foreldra
heimili sjáist i rifnum buxum, en
það fer áldeilis að hvina i, þegar
barn einstæðrar móður á í hlut Þá
vantar ekki skýringarnar á útgangin-
um á blessuðum anganum
Annað hjónaband
og ibúðarbyggingin
— Þetta hafði verið mesta basl
með húsnæðið eftir að ég skildi En
svo var ég svo lánsöm að vinna bíl í
happdrætti DAS og seldi hann á
100 þúsund og keypti mér litla ibúð
á 1 30 þúsund og gat meira að segja
látið standsetja hana með aðstoð
vina og kunningja. Upp úr þvi fór
ég að vinna á Hreyfli og var þar i
hálft þriðja ár, þá gifti ég mig aftur
Maðurinn minn er leigubilstjóri hjá
Hreyfli Nú hvarf ég aftur inn i
húsmóðurhlutverkið og ég get ekki
neitað þvi að mér fannst þetta allt
mjög gaman. Ég naut fyrstu mánað-
anna i ríkum mæli en svo fór að
brydda á því i huganum að mér
fyndist þetta ekki nóg, svo að brátt
fór ég að stunda vinnu með heimitis-
störfunum Það bættust þrjár dætur
í búið hjá okkur hjónunum smám
saman og það var nóg að gera auk
þess sem við drifum i að fara að
byggja i þríbýlishúsi, þar sem fjöl-
skvldan var nú orðin býsna stór
Þessi fyrstu búskaparár okkar ein-
kenndust af ólýsanlegum peninga-
kröggum, enda hvorugt okkar með
réttindi í lifeyrissjóði Ég fór i sildar-
söltun á sumrin, var matráðskona á
sildarstöð annað sumar, vann i
sjoppu og hvaðeina Og allt
mjakaðist þetta og ibúðin fékk
smám saman á sig lögulegri mynd
og má nú loksins heita fullkláruð
eftir tólf ára puð
Áhuginn á kvenréttindum
— Hvenær fórstu að starfa að
áhugamáli þlnu, kvenréttindum?
— Ég hef kannski aldrei starfað
af neinu gagni. En frá þvi ég skildi
við fyrri manninn minn hafði ég
verið í Kvenréttindafélaginu. En
vegna þess ég vann lengst af vakta-
vinnu gat ég lítið sem ekki sótt fundi
pða starfað, en ég var með i anda og
fylgdist með og ég treysti forystu-
konunum prýðilega til að leiða málin
til lykta Eina félagið sem ég hafði
starfað i var kvenfélag Hreyfils og
hafði ég þó áður gert mesta grin að
kvenfélögum og taldi þau ekki eiga
neinn rétt á sér En kvenfélög geta
lika verið menningarauki og þar
kynnist maður fólki og það er mest-
ur ávinningur að kynnast fólki, að
minum dómi.
Þegar Rauðsokkahreyfingin tók að
starfa nér fékk ég áhuga á starfssviði
hennar og fór að kynna mér baráttu-
málin Er skemmst frá þvi að segja
að ég er hjartanlega sammála
mörgu hjá hreyfingunni, en þó ekki
öllu Þar eru öfgar eins og í öllu sem
nýtt er, enda áhöld um, hvort á
mann væri hlustað ef ekki er tekið
dálitið djúpt i árinni Margt i stefnu-
málum hreyfingarinnar höfðar mjög
til min eins og launajafnréttið og svo
tviskinnungshugsunarhátturinn
gagnvart konum, sem birtist I
mörgu og meðal annars í viðhorfi til
dvalar barna þeirra á barnaheimilum
og fleiru Sama tvlskinnungsins
gætir, hvað snertir til dæmis fóstur-
eyðingar Ég er ekki meðmælt þvi að
konur geti fengið fóstureyðingar á
færibandi — langt frá því. En ég tel
óboðlegt að kona sé þvinguð til að
eiga barn sem hún treystir sér ekki
til Ég hef aldrei heyrt að karlmenn
væru þvingaðir til að hafa börn sem
þeir vilja ekki og karlmönnum er
ekki legið á hálsi fyrir að fá aðstoð i
sambandi við börn sin, ef þeir eru
einir, þótt engum finnist þörf á þvi
að einstæð móðir með börn fái sér
ráðsmann Enda hefur hún engin
tok á þvi meðan launajafnrétti er
ekki nema i fáeinum stéttum i þjóð-
félaginu. Og varðandi fóstur-
eyðingarnar vil ég einnig vekja at-
hygli á þvi að það fólk, sem belgir
sig mest um óréttmæti þess að
deyða lif — sést ekki lengur þegar
barnið er komið i heiminn. Kærleik-
ur sem er aðeins i orði en sést ekki á
borði er vitagagnslaus og verri en
enginn. Hvar er velvildin og ástúðin
nú? Svo eru sumir sem senda fúlgur
úr landi til að hjálpa útlendum börn-
um, meðan fólk baslar hér af meiri
hetjuskap og viljaþreki og kærleika
til barnanna sinna en af mætti. Eins
og til dæmis unga stúlkan sem ég
las viðtal við i Timanum um daginn.
Ég er hrædd um að i velferðarþjóð-
félaginu hafi margar þekkt sjálfa sig
og sina baráttu
Hræðslan við að segja
meiningu sína og
vera ekki nógu spakur
— Að mörgu leyti erum við
svoddan vesalingar. Við erum
hræddar við að segja méiningu
okkar og verða kannski að sæta því
að vera kallaðar vargar og sköss ef
við leyfum okkur að segja hvað við
hugsum, ef það fellur ekki inn í
þjóðarmunstrið Og svo þetta að
þora ekki að koma upp um fáfræði
eða fávizku, vera ekki nógu spak-
legur og komast ekki nógu vel að
orði. Það er þessi spéhræðsla sem
tröllriður þessu þjóðfélagi
-— Margar konur eru stöðugt í
megrun, heldur Dóra áfram — og
hugsa um það eitt að ná af sér
nokkrum aukakilóum til að flikka
upp á útlitið Ég held að það væri
mörgum meiri nauðsyn að hefla i
sér sálina ekki slður en ná einhverj-
um aukakílóum af skrokknum.
Kvennaárið hefur
vakið til umhugsunar
— Finnst þér árangur hafa orðið
af kvennaári?
— Mér hefur stundum fundist
eins og þessu hafi verið slegið upp
sem einhverju voða sniðugu og eigi
ekki að taka það hátiðlega og mér
þykir árangurinn ekki eins mikill og
efni hefðu getað staðið til En
áreiðanlega hefur það þó vakið
marga til umhugsunar. En okkur
konunum hættir oft til að sjá ekki
aðalatriðin fyrir aukaatriðunum, við
erum ekki nógu stórar í hugsun,
setjum ekki markið nógu hátt. Við
eigum ekki að láta okkur nægja að
rétj narta utan i hlutina heldur eig-
um við að takast á við kjarna máls-
ins hverju sinni
h.k.