Morgunblaðið - 16.11.1975, Side 30

30
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 1975
FORD forseti hefur nú staðfest
opinberlega, að ein af ástæðun-
um fyrir mannaskiptunum í
Washington á dögunum hafi
verið mikill og djúpstæður
ágreiningur milli Henry
Kissingers utanríkisráðherra
og James Schlesinger varnar
málaráðherra. Upphaflega
neitaði forsetinn þessu, þrátt
fyrir háværan orðróm um hið
gagnstæða og sagði að ástæðan
hefði einfaldlega verið sú, að
hann hefði lengi ætlað sér að
skipa sinn eiginn mann og
raunar menn f stjórn sfna. I
sjónvarpsviðtalinu um sfðustu
helgi sagði forsetinn hins vegar
að ágreiningur þeirra
Kissingers og Schlesingers
hefði verið orðinn svo alvar-
legur að hann hefði haft
hindrandi áhrif á stjórnarstarf-
ið. En hver var þessi mikli
ágreiningur?
Helzta ágreiningsefni ráð-
herranna var „detente“. f
stuttu máli var ágrein-
ingskjarninn, að Kiss-
inger telur að kjarnorku-
strfð milli stórveldanna myndi
verða geigvænlegt með ólýsan-
lega hrikalegum afleiðingum.
Schlesinger er á sama máli, en
hann heldur því fram að
óhjákvæmilegt sé að gera alvar-
lega ráð fyrir takmörkuðu
kjarnorkustríði. „Við þurfum
að eiga áætlanir um viðbrögð
við árás í samræmi við ögrun-
ina sem gefi möguleika á að
stöðva átök áður en til
kjarnorkustyrjaldar kemur.“
Schlesinger hefur haft miklar
áhyggjur af vaxandi varnar-
málaútgjöldum Sovétríkjanna.
Hann hefur fylgst með stöðugri
aukningu í vígbúnaði Sovétríkj-
anna og látið í ljós áhyggjur af
því að jafnvægið í hernaðar-
styrk landanna væri að raskast
Sovétmönnum f hag. Hann
hafði áhyggjur af því að túlkun-
in á hernaðarstyrknum væri
jafnmikilvæg og styrkurinn
sjálfur og í framhaldi af þvi, að
Sovétmenn teldu sig hernaðar-
lega sterkari en Bandarikin,
myndu þeir freistast til að láta
á það reyna. Schlesinger hefur
oft í ræðum bent á, að frá 1964
hafi fjárframlög Bandaríkj-
anna til varnarmála lækkað um
20% miðað við verðgildi
dollara, á sama tíma og
hernaðarútgjöld Sovétríkjanna
hafi aukist um 40%.
Kissinger telur á hinn bóg-
inn, að tölur einar segi ekki alla
söguna. Bandaríkin hafi getu
til að leggja Sovétríkin marg-
sinnis í eyði og öfugt og að
tilgangslaust sé að bæta við eld-
flaugaforða Bandaríkjanna.
Aðeins sé hægt að drepa óvin
einu sinni. Hann telur að
Bandaríkin þurfi aðeins nægi-
legt magn af eldflaugum til að
halda Sovétmönnum í skefjum,
en ekki yfirburði, og að þeir
ráði yfir þessu nægilega magni.
Viðræðurnar við Sovétmenn
um 2. áfanga SALT-við-
ræðnanna urðu til þess að
skerpa ágreininginn. Ekkert
hefur miðað í viðræðunum frá
því í júlí, er Kissinger lagði
fram nokkrar nýjar tillögur, en
Sovétmenn svöruðu þeim ekki
fyrr en um síðustu mánaðamót
og þá með þvi að horfa framhjá
þeim. j sALT-samningnum,
sem undirritaður var 1972 sam-
þykktu Bandaríkjamenn að
Sovétmenn skyldu fá 2538 eld-
flaugaskotpalla á móti 1710
fyrir Bandaríkjamenn á þeirri
forsendu að jafnvægi næðist
þar sem eldflaugar Bandaríkja-
manna væru nákvæmari,
Bandaríkjamenn hefðu forystu
í framleiðslu fjölkjarnaodda-
eldflauga, MIRV, svo og að þeir
hefðu fleiri sprengjuþotur og
herstöðvar nálægt Sovétríkjun-
um. Varnarmálaráðuneytið
hefur nú hins vegar kvartað
yfir því að Sovétmenn hafi ver-
ið fljótari en ráð hafði verið
gert fyrir, að fullkomna MIRV-
flaugar sínar þannig að töluleg-
ir yfirburðir þeirra séu hugsan-
lega orðnir enn meiri. Bendir
það á, að sovézku eldflaugarnar
hafi meiri burðarþol þannig að
jafnvel þótt fjöldi skotpalla
landanna væri jafn, myndu
Sovétmenn samt hafa yfir-
burði. Sem svar við þessu hafa
Bandaríkjamenn nú snúið sér
að smíði svo nefndra
„Cruiseeldflauga“, sem eru
langdrægar eldflaugar knúnar
áfram af þotuhreyfli og sem
hægt er að skjóta frá kafbáti,
sprengjuþotu eða skipi. Þessar
eldflaugar eiga að geta flogið
rétt fyrir ofan jörðu og því
undir ratsjárskerm óvinarins.
Geta þær flogið allt að 1500
mflur og eru feiknalega
nákvæmar. Bandaríkjamenn
halda því fram, að þar sem eld-
flaugar þessar fari í gegnum
andrúmsloftið en ekki geiminn
eigi ekki að telja þær með
ICBM-flaugum, sem dragi milli
heimsálfa og fari um geiminn.
Rússar eru hins vegar á önd-
verðum meiði, en halda því
fram að Backfire-
sprengjuþotur sínar eigi ekki
að vera með í SALT-II um-
ræðunum, þar sem þær hafi að-
eins 5500—6000 mílna flugþol.
Bandaríkjamenn benda á það á
móti að með því að bæta á þær
eldsneyti á flugi geti þær náð
að fljúga til Bandaríkjanna og
til baka. I tillögum sínum 1 júlí
lagði Kissinger til að báðar
þessar vopnategundir yrðu tak-
markaðar.
Vantraust Schlesingers á
ráðamönnum f Sovétríkjunum
endurspeglast í þeirri stað-
hæfingu hans, að Sovétmenn
muni áður en langt um líður
framleiða sínar eigin
„Cruiseeedflaugar“ og muni þá
án nokkurs vafa ljúga til um
fjölda slfkra flauga, því að mjög
auðvelt sé að fela þær. Þegar
SALT-viðræðurnar komu upp á
fundi bandarfska öryggisráðs-
ins nýlega urðu svo heiftar-
legar deilur milli Kissingers og
Schlesingers, að annað eins
hafði ekki gerst í sögu ráðsins.
Það hefur stundum verið sagt
að vantrú Schlesingers á
„detente“ stafi af grundvallar-
svartsýni hans um mannkynið,
eða að minnsta kosti banda-
rísku þjóðina. Schlesinger held-
ur þvf fram að hið gagnstæða sé
nær sannleikanum. Hann segist
vera bjartsýnn á styrkleika
Bandaríkjanna og getu fólksins
til að takast á við vandamál
þrátt fyrir nokkurn skort á
trausti í kjölfar Watergate og
Vietnam og því sé ekki nauð-
synlegt að gera óhagstæða
samninga við Sovétríkin, aðeins
til að kaupa tíma þar sem
Bandarfkjamenn muni er fram
líða stundir hrista af sér önug-
lyndið. Schlesinger heldur því
fram, að það sé Kissinger sem
sé svartsýnismaðurinn, þar sem
hann óttist að hnignun eigi sér
stað á Vesturlöndum, sem ekki
sé aðeins timabundin afleiðing
atburða síðasta áratugar.
Kissinger hefur haldið því
fram, að „detente" sé nauðsyn-
legt vegna þess að Banda-
ríkjaþing og þjóðir i heild
hafi ekki f sér kjark til
þess að kyngja þeim fórn-
um og erfiði sem nauðsyn-
leg séu til þess að standa undir
því sem Schlesinger kalli
sterka varnarstöðu og harðari
samningsafstöðu. Kissinger
heldur þvi fram, að „detente“
hafi reynst Bandarikjunum vel
og að Bandaríkjamenn hafi
ekki fórnað neinu mikilvægu
til Sovétmanna. Bandaríkja-
menn hafi haft út úr Sovét-
mönnum allt, það sem af sann-
girni hafi verið hægt að búast
við af „detente" og meiri
þrýstingur á Sovétstjórnina
gæti orðið til að hún hafnaði
„detente" algerlega, eins og
hún hafnaði viðskiptasamning-
um við Bandarfkin fyrr á þessu
ári, vegna þess að þingmenn
leyfðu fieiri gyðingum að flytj-
ast úr landi. „Detente“ sé að-
ferð, sem geri óvinveittum
þjóðum kleift að halda uppi
samkeppni, lifa saman og leysa
ágreining sinn.
Henry Kissinger
James Schlesinger

w
p
. ■
n
Ekkert hefur miðað í S/
viðræðunum frá því í júlí
Bandariskur kafbátur skýtur
Polariseldflaug
/MMUD4GUR
17. nóvember
7.00 Morgunútvarp
Veðurfregnir kl. 7.00, 8.15 og
10.10.
Morgunleikfimi kl. 7.15 og
9.05: Valdimar Örnólfsson
ieikfimikennari og Magnús
Pétursson pfanóleikari
(a.v.d.v.).
Fréttir kl. 7.30, 8.15 (og
forustugr. landsmálabl.),
9.00 og 10.00.
Morgunbæn kl. 7.55: Séra
Erlendur Sigmundsson
(a.v.d.v.)...
Morgunstund barnanna kl.
8.45: Guðrún Guðlaugsdóttir
les „Eyjuna hans Múmín-
pabba“ eftir Tove Jansson í
þvðingu Steinunnar Briem
(16).
Tilkynningar kl. 9.30. Létt
lög milli atriða.
Búnaðarþáttur kl. 10.25: Páll
Agnar Pálsson yfirdýralækn-
ir talar um sauðfjárbaðanir.
Islenzkt mál kl. 10.40: Endur-
tekinn þáttur dr. Jakobs
Benediktssonar.
Morguntónleikar kl. 11.00:
Werner Haas og Noel Lee
leika á pfanó „Lindaraja" og
„Litla svftu“ eftir Debussy /
Victoria de los Angeles
syngur tvo söngva eftir Henri
Duparc. Hljómsveit Tón-
listarskólans í Parfs leikur
með: Georges Pretre stjórnar
/ Arthur Grumiaux og
Lamoureux hljómsveitin í
Parfs leika Fiðlukonsert nr.
4 í d-moll eftir Paganini;
Jean Fournet stjórnar.
12.00 Dagskráin. Tónleikar.
Tilkynningar.
12.25 Fréttir og veðurfregnir.
Tilkynningar.
13.00 Við vinnuna: Tónleikar.
14.30 Miðdegissagan:
„Fingramál“ eftir Joannes
Greenberg
Bryndís Víglundsdóttir Ies
þýðingu sfna (4).
15.00 Miðdegistónleikar
Konunglega hljómsveitin í
Kaupmannahöfn leikur
„Helios“, forleik op. 17 eftir
Carl Nielsen; Jerzy Semkov
stjórnar.
Birgit Nilsson syngur þrjú
lög eftir Edvard Grieg. Óper-
hljómsveitin f Vín lcikur
með; Bertil Bokstedt
stjórnar.
Hljómsveitin Philharmonia
leikur Sinfónfu nr. 5 eftir
Jean Sibelius; Herbert von
Karajan stjórnar.
16.00 Fréttir. Tilkynningar.
(16.15 Veðurfregnir).
16.20 Popphorn
17.00 Ungir pennar
Guðrún Stephensen sér um
þáttinn.
17.30 (Jr sögu skáklistarinnar
Guðmundur Arnlaugsson
rektor segir frá; fyrsti þáttur
18.00 Tónleikar. Tilkynn-
ingar.
18.45 Veðurfregnir. Dagskrá
kvöldsins.
19.00 Fréttir. Fréttaauki. Til-
kynningar.
19.35 Daglegt mál
Helgi J. Halldórsson flytur
þáttinn.
19.40 Um daginn og veginn
Guðsteinn Þengilsson læknir
talar.
20.00 Mánudagslögin
20.30 Gestir á Islandi
Þættir úr erindi
Buckminster Fuller, sem
flutt var f Reykjavík f
september s.l. Ólafur
Sigurðsson fréttamaður sér
um þáttinn.
21.00 Klarfnettukonsert op. 57
eftir Carl Nielsen
Kjell-Inge Stevenson og Sin-
fónfuhljómsveit danska út-
varpsins leika;
21.30 Ctvarpssagan: „Fóst-
bræður“ eftir Gunnar
Gunnarsson
Jakob Jóh. Smári þýddi. Þor-
steinn Ö. Stephensen leikari
les (16).
22.00 Fréttir
22.15 Veðurfregnir
(Jr tónlistarlffinu
Jón Asgeirsson sér um þátt-
inn.
22.45 Hljómplötusafnið
f umsjá Gunnars Guðmunds-
sonar.
23.40 Fréttir í stuttu máli.
Dagskrárlok.
AIMUD4GUR
1 17. nóvember
20.00 Fréttir og veður
20.30 Dagskrá og auglýsingar
20.40 Iþróttir
Umsjónarmaður Bjarni Fel-
ixson.
21.10 Vegferð mannkynsins
Fræðslumyndaflokkur um
upphaf og þróunarsögu
mannkynsins.
5. þáttur. Himneskir hljóm-
ar.
Þýðandi og þulur Óskar
Ingimarsson.
22.05 Svartnætti.
Breskt sjónvarpsleikrit úr
myndaflokknum „Country
Matters“ byggt á sögu eftir
A.E. Coppard.
Ung stúlka, sem hefur búið
ein með föður sínum en
strokið að heiman, fær að-
stoð ungs aðalsmanns til að
komast aftur heim til sfn.
En faðir hennar hefur feng-
ið sér ráðskonu f hennar
stað.
Þýðandi Dóra Hafsteinsdótt-
ir.
22.55 Dagskráriok.
— 90 ára
Framhaid af bls. 17
og heyrn. Lestur góðra bóka var
honum til unaðar og sálarheilla,
en er honum orðinn erfiður og
saknar hann þeirrar iðju mjög
sem vonlegt er.
Við þessi tímamót 1 ævi hans vil
ég færa honum einlægar þakkir
fyrir ágæt kynni, margs konar
leiðbeiningar og holl ráð á þeim
rúmlega fimmtíu og fimm árum
sem við höfum þekkt hvorn
annan. Ég veit einnig að margir
starfsbræður mínir tækju undir
þau orð, mættu þeir mæla við
þetta tækifæri.
Ég óska konu hans, sonum
þeirra og fjölskyldunni allri
þeirrar farsældar, sem hverjum
einstökum má til mestra heilla
teljast.
Jón Ivarsson.
ÞÚ AUGLÝSIR UM
ALLT LAND ÞEGAR
ÞÚ AUGLÝSIR í
MORGUNBLAÐINU