Morgunblaðið - 17.12.1975, Qupperneq 3

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 17. DESEMBER 1975
Frá undirritun rammasamningsins milli útgefenda og rithöfunda f gær.
Útgefendur og rithöfundar
undirrita útgáfusamning
UNDIRRITAÐUR var f gær
samningur milli Félags fsl. bóka-
útgefenda og Rithöfundasam-
bands Islands en þessir aðilar
hafa nýlega gert með sér útgáfu-
samning eða rammasamning, sem
hefur að geyma ákvæði um fyrir-
komulag á greiðslu höfundalauna
auk ýmislegs er lýtur að sam-
skiptum rithöfunda og útgefenda,
sem ástæða þótti til að binda f
samningi. Aður en samkomulag
þctta var undirritað, hafði það
verið borið upp á fundum með
félagsmönnum viðkomandi sam-
taka og hlotið þar samþykki.
Regnbogi í
tunglsljósi
Akureyri, 15. desember —
I RAFMAGNSLEYSINU á
laugardagskvöld, þegar tungl-
birtan fékk að njóta sfn í aug-
um þéttbýlisfólks, kom f Ijós
stór og myndarlegur regnbogi
í skýjamökkvanum, sem
kembdi fram af vesturfjöllum
Eyjafjarðar. Sólin sjálf er þvi
ekki nauðsynleg til þess að
mynda það ljósbrot, sem við
köllum regnboga, heldur næg-
ir endurskin hennar frá tungl-
inu, þessum hrímföla og gráa
fylgihnetti vorum.
Miklar rafmagnstruflanir
urðu á orkuveitusvæða Laxár-
virkjunar vegna samsláttar á
háspennulínum af völdum
hvassviðrisins. Rafmagnslaust
varð annað veifið og fram á
nótt á orkuveitusvæðinu.
— Sv.P.
Varðandi höfundalaun gerir
samningurinn ráð fyrir þremur
valkostum;
1) fastri upphæð, sem greiðist
samkvæmt samkomulagi milli
höfundar og útgefenda hverju
sinni.
2) 15% af forlagsverði hverrar
seldrar bókar. Með forlagsverði
er átt við útsöluverð bókar án
söluskatts að frádregnum 30%.
Þriðji valkosturinn er óbund-
inn í samningnum, en ræðst af
samkomulagi höfundar og út-
gefanda hverju sinni.
Önnur ákvæði fjalla um rétt-
indi og skyldur höfunda og út-
gefenda. Samkvæmt 1. gr.
samningsins veitir höfundur út-
gefanda einkarétt til að gefa út
tiltekið ritverk sitt með þeim skil-
yrðum af beggja hálfu, sem fram
eru tekin í samningnum.
Ákvæði þar að lútandi eru m.a.
um uppsetningu, útlit og
kynningu bókarinnar, rétt út-
gefanda til að prenta upplagið í
tvennu lagi innan tiltekis tima og
forgangsrétt að annarri útgáfu,
rétt höfundar til að rifta
samningnum, ef ritverkið er ekki
gefið út innan tiltekis tíma frá
undirskrift samnings og er sá tími
ákveðinn i samningnum, rétt höf
undar til að láta prenta í safn-
verki nánar tiltekinn hluta rit-
verksins þrem árum eftir fyrstu
útgáfu og rétt hans til að gefa
ritverkið út í heildarútgáfu,
þegar liðin eru 15 ár frá undir-
skrift samnings.
Þá eru i samningnum ákvæði
um frágang handrits, lestur próf-
arka, rétt höfundar til tiltekins
fjölda ókeypis eintaka, skyldu út-
gefanda til að láta höfundi í té
uppgjör árlega séu höfundalaun
bundin sölu bókar.
Er samningurinn var undirrit-
Franihald á bls. 18
Háskólahappdrættið:
Aðeins heilbrigð
innlánsviðskipti
við Alþýðubankann
MORGUNBLAÐINU hefur borizt
yfirlýsing frá stjórn Happdrættis
Háskóla Islands vegna umræðna
um það í fjölmiðlum i tengsluin
við Alþýðubankamálið. Kemur
fram í yfirlýsingunni að happ-
drættið er með innstæðureikning
í Alþýðubankanum auk þriggja
annarra banka en það skuldi
engri lánastofnun nú fremur en
endranær. Innlánsviðskipti
happadrættisins séu heilbrigð og
það sé ekki skuldskeytt bankan-
um né innstæður þess veðbundn-
ar. Yfirlýsing Happdrættisins fer
annars hér á eftir:
I umræðum fjölmiðla undan-
farna daga um málefni Alþýðu-
bankans h.f. hefur því ftrekað ver
ið haldið fram, að Happdrætti
Háskóla íslands tengdist máli
þessu og hefur þá stundum verið
látið liggja að því, að Happdrættið
væri meðal skuldunauta Alþýðu-
bankans h.f.
Stjórn Happdrættis Háskóla
Islands þykir af þessum sökum
rétt að taka fram eftirfarandi.
1. Happdrætti Háskóla Islands
skuldar ekki neinni Iánastofnun
nú frekar en endranær.
2. Fé það, sem Happdrættið
hefur undur höndum á hverjum
tima, er að sjálfsögðu varðveitt á
bankareikningum þar til það er
greitt út i vinninga eða því ráð-
stafað til framkvæmda Háskóla
Islands. Meginhluti þessa fjár er
nú geymdur í fjórum bönkum, þ.á
m. Alþýðubankanum h.f., en mest
fé er i Landsbanka tslands.
3. Hinn 10 þ.m. ritaði stjórn
Happdrættis Háskóla tslands bréf
til bankaráðs Alþýðubankans h.f.
og óskaði eftir upplýsingum um
það, hvort og þá hvernig
Happdrætti Háskóla Islands
tengdist útlánastarfsemi bank-
ans. I svari bankaráðsins 15.
þ.m. kemur fram, að Happdrættið
hafi um nokkurt árabil verið
innstæðueigandi í Alþýðubankan-
um h.f. Hafi þar verið um
heilbrigð innlánsviðskipti að
ræða og sé Happdrættið ekki
skuldskeytt bankanum né
innstæður þess veðbundnar. Þá
segir enn fremur í bréfinu, að
bein tengsl liggi ekki fyrir milli
innstæðna Happdrættisins og
skuldskeytingar forstöðumanns
Happdrættisins við bankann.
4. Að beiðni stjórnar
Franihald á bls. 18
^/WHjndtirnar
—f® Cu^munÆimteinssoh sh-
11
JNegrastrákarnir” með
myndum Muggs gefnir út
Prentaðir eftir frumútgáfunni 1922
BÓKAÚTGÁFAN Þjóðsaga hefur
gefið út Negrastrákana með
myndum eftir Guðmund
Thorsteinsson, Mugg, og texta
Gunnars Egilson. Bókin er gefin
út eftir frumútgáfunni árið 1922.
Negrastrákarnir hafa verið gefnir
út fjórum sinnum áður en hafa
ekki fengizt um langt árabil. Bók-
in kemur i bókabúðir í dag.
„Negrastrákar fóru á rall og þá
voru þeir tíu“ segir í upphafi
kvæðisins og hafa íslenzk börn
sungið ljóðin í áratugi og má
segja að hvert mannsbarn hafi
kunnað textann, a.m.k. áður fyrr.
Á kápusíðu útgáfu Þjóðsögu á
Negrastrákunum segir m.a. um
Negrastrákana:
„Óvíða hefur þessum hrak-
fallabálkum verið eins vel tekið
og hér á Islandi, enda var það
hinn góðkunni listamaður.
Guðmundur Thorsteinsson,
Muggur, sem blés í þá
óslökkvandi lífi. Sjaldan mun
kimni hans njóta sín eins vel og í
meðferð þessara flökkustráka,
sem alltaf geta komið ungum sem
gömlum í sólskinsskap."
Textann þýddi og staðfærði
Franihald á bls. 18
Fyrsti hluti Gulag-eyjaklasans
eftir Solsenitsyn á íslenzku
Engin bók hefur vakið eins mikla athvgli á slðustu tveimur árum
og Gulag-eyjarnar eftir Alexander Solsenitsyn og hefur lesendum
Morgunblaðsins verið kvnnt efni hennar rækilega, en undanfarið
hafa birzt kaflar úr þriðja bindi ritverksins hér í blaðinu. Alexand-
er Solsentisvn er frægastur núlifandi rithöfunda og áreiðanlega
áhrifamesti rithöfundur samtímans, enda hefur hvert stórvirkið á
fætur öðru komið út frá hans hendL auk þess sem hann hefur
afhjúpað kerfi kommúnismans f Sovétríkjunum svo rækilega. að
einsdæmi er. Hugrekki hans og þrek hafa vakið aðdáun um allan
heim, og alltaf þegar hann tekur til máls á opinberum vettvangi.
leggja menn við hlustirnar. Það er þvf ástæða til að fagna fslenzkri
þýðingu þessa fvrsta bindis Gulag-evjanna, 1918—1956 og hvetja
fólk til að lesa ritið jafnóðum og það kemur út, en von er næsta
hinriis f mars 1976 að þvf er framkvæmdastjóri Siglufjarðarprent-
smiðju h/f skýrði Morgunblaðinu frá nú f vikunni, en hún gefur
verkið út.
Ritið hefst á nokkrum orðum
Solsenitsyns frá þvf f septemb-
er 1973: „I bók þessari finnast
hvorki ímyndaðar persónur né
tilbúnir atburðir. Fólk og staðir
er nefnt réttum nöfnum, séu
nöfn skammstöfuð eru til þess
eigin ástæður, séu þau alls ekki
nefnd er það vegna þess, að
nöfn falla úr minni, — en allt
var það einmitt svona." Og enn-
fremur: „Með kvöl í hjarta hef
ég geymt handrit þessarar bók-
ar um árabil: Skyldan við þá
Iifandi var þyngri á metunum
en skyldan við þá látnu. En nú
þegar handritið hefur fallið f
hendur öryggislögreglunni á ég
ekki annarra kosta völ en að
koma bókinni fyrir sjónir al-
mennings."
Þá hefst eins konar formáli
eftir höfundinn, þar sem hann
segir m.a.: „Með dreifðri legu
sinni myndaði eyjaklasi þessi
skellur og skurði í land sem
undir hann heyrði. Hann fleyg
aði borgir þess og sveif yfir
vötnum þess, þrátt fyrir það
höfðu sumir enga hugmynd um
hann, aðrir aðeins óljóst veður
af honum, en einungis þeir sem
dvalið höfðu á eyjunum vissu
full skil.
En svo sem eyjarnar hefðu
rænt þá máli, geymdu þeir
þagnarinnar.
Við óvænt straumhvörf i sögu
vorri kom sitthvað, en sáralítið
þó, af sögu eyjaklasa þessa,
fram í ljós dagsins. En þá er
blakað við þvi undir yfirskins-
sáttvísi þeim sömu höndum,
sem fyrr meir skrúfuðu járnin
á okkur: „Ekki ýfa gömul
sár...“ „Sá, sem erfir gamla
skuld, skal missa auga sitt.“
Þetta máltæki er lengra: „Og
sá, sem gleymir, skal missa
hitt!“
Tugum renna árin og skola
endanlega burt örum og áverk-
um hins liðna. Sumar eyjanna
hafa á þessum tíma hrunið og
sokkið og íshafsöldur gleymsk-
unnar gjálpa yfir þeim. Ein-
hverntima á öld framtíðarinnar
mun eyjaklasi þessi ásamt
veðrum sfnum og velktum bein-
um koma mönnum fyrir sjónir
eins og lygileg fornaldar-
ófreskja — triton, greyptur f
klakablokk.
Ekki ætla ég mér þá dirfsku
að skrifa sögu Eyjaklasans, til
þess vantar mig öll gögn. En
fær nokkur maður fangstaðar á
þeim nokkrum tíma? Þeir —
þessir, sem ekki vilja rifja upp,
hafa þegar haft (og munu hafa
enn um sinn), góðan tíma til
þess að gera öll gögn að dufti og
ösku.
Mín 11 ára dvöl þar fékk mér
einskis kinnroða, og ekki
heldur neinnar martraðar.
heldur miklu fremur ástar á
þessari afskræmdu veröld.
Vonandi tekst mér því núna
þegar straumar hafa snúizt svo,
að mér hefur verið trúað fyrir
fjölda síðbúinna frásagna og
bréfa, að sækja saman úr beina-
brotum og holdtægjum ein-
Alexander Solsenitsyn
hverja skiljanlega mynd af
þessari lífseigu ófreskju forn-
aldarinnar."
Og þá kemur tileinkun sem
hljóðar svo:
„Tileinkað: Öllum þeim sem
brast lífdaga til frásagnar þess-
arar og fyrirgefi þeir mér að ég
sá ekki allt, man ekki allt. gat
mér ekki alls til.“
Síðan er stuttur kafli þess
efnis, að samantekt bókarinnar
hefði verið einum manni ofætl-
að, minnzt er þeirra fjölda
manna, sem veittu höfundi
upplýsingar og efni í bókina.
Framhald á bls. 18