Morgunblaðið - 17.10.1976, Page 16

16
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. OKTÓBER 1976
VOPN
Atómsprengjur
í heimahúsum
Börn í blóðbaðinu
THOMAS Polden heitir niu ára gamall drengur I Ballygomartin á Norðut
írlandi. Um daginn sá hann tvo menn skotna og stórslasaða fyrir utan
bakdyrnar heima hjá sér. Þar voru að verki hermdaverkamenn úr Varnarsam-
tökunum í Ulster. Nokkru eftir þetta atvik kom Thomas til móður sinnar; var
hann ákaflega hugsi. Hann hafði komizt að þeirri niðurstöðu, að móðir hans
ætti að fá sér byssu til að verja hendur sínar. Skálmöldinni I Norður írlandi
ætlar seint að linna. Og börnunum, sem alizt hafa upp við sifelld vígaferli á
götum og í heimahúsum, þykir fátt eðlilegra, en mæður þeirra hefðu byssu í
eldhúsinu til vonar og vara.
Faðir Thomas er brezkur hermaður
og bjó Thomas i sex mánuði i herstöð í
Englandi. Honum féll illa þar Ein-
hverju sinni kom hann inn í verzlun
stöðvarinnar og bað um sælgæti Af-
greiðslumaðurinn brást hinn versti við
og kallaði drenginn „skitugan litin írsk-
an gris' Þessu hefur Thomas ekki
gleymt enn Vaknar hann oft á nóttum
grátandi og biður þess hástöfum, að
hann verði ekki sendur til Englands
Það verður varla úr þessu, þvi að
foreldrar hans eru i þann veginn að
skilja að skiptum og er móður hans
jafnilla við England og föður hans við
Norður-írland
Ég hitti þau mæðgm i sumardvalar-
búðum kirkjunnar i Corrymeela, og
móðir Thomasar sagði mér undan og
ofan af högum þeirra og einkum
Thomasi Hún kvaðst eiga fullt i fangi
með drenginn Hann skrópar úr skóla,
er nærri ólæs og óskrifandi, hnuplar í
sifellu, strýkur oft að heiman og vaknar
oftar en ekki hágrátandi á nóttunni
Þannig hefur lifið leikið hann, þótt ekki
sé það orðið langt
Móðir Thomasar, Josephine Polden,
er 26 ára gömul Þau mæðginin búa
nú með móður Josephine, en auk
þeirra er þriggja ára gömul systir
Thomasar Fyrir skömmu fluttu þau úr
fátækrahverfinu Shankill. þar sem
Thomas ólst upp, i nýlegt hús við
hliðina á vinkrá, sem Varnarsamtökin í
Ulster reka Það er sama hvert menn
flytja á þessum slóðum, striðið er hvar-
vetna nálægt.
Thomas hefur ekki enn komizt í kast
við lögregluna, og má það heita furðu-
legt, svo illa sem drengurinn er leikinn.
Móðir hans kvaðst hafa farið með
hann til læknis fyrir skömmu Læknir-
inn sagðist ekki sjá annað, en Thomas
væri heilbrigður að öllu leyti Frú Pold-
en sagði lækninum þá frá tillögu
Thomasar um byssuna En læknirinn
kvað hann mundu vaxa upp úr þess
konar hugmyndum Slíkur hugsunar-
háttur barna þykir ekkert tiltökumál i
Norðti-írlandi.
Sadie Coates heitir önnur kona, sem
ég hitti í Corrymeela. Hún var það með
þrjú börn sin, þriggja, fimm og sex ára
gömul Þau búa nú í Neðra-Shankill,
en hyggjast flytja til Englands eins
fljótt og auðið verður
Fyrir þremur árum bjuggu þau i
Crosby Street rétt við mörkin milli
Shankill, sem er hverfi mótmælenda,
og Falls, hverfi kaþólskra Einn daginn
kom bensínsprengja fljúgandi inn um
glugga á ibúð fjölskyldunnar og sprakk
þar Enginn meiddist svo að sjáanlegt
væri En elzta barnið, Roy, virðist hafa
hlotið varanleqt tjón á geðsmunum
KONUNGLEG, brezk mengunarnefnd gaf á dögunum út
skýrslu um störf sín og eru þar váleg tíðindi. Fullyrðir
nefndin, að hermdarverkamenn geti sem hægast smíðað
kjarnorkusprengjur til eigin nota, ef þeir komist yfir
plútóníum.
Nefndin heldur því fram, að lítt
lærðir menn geti nú orðið smlðað
frumstæða sprengju ekki stærri
en svo, að hún kæmist fyrir I
litlum bll og væri auðvelt að
flytja hana hvert á land sem
þyrfti. Slík sprengja yrði að vfsu
ekki jafnöflug og þær, sem
kjarnorkuveldin sprengja að
jafnaði, en þó gæti sprengimátt-
urinn numið nokkrum tonnum af
TNT og mun flestum finnast það
kappnóg. Svona vítisvél gæti
valdið stórtjóni á mönnum og
mannvirkjum. Banvæn geislun
yrði af henni á nokkur hundruð
fermetra svæði og geislavirk efni
mundu dreifast mun víðar.
Hugsanlegt er, að tækist að smlða
stærri sprengju, jafnvel svo
öfluga, að sprengimátturinn
næmi 100 tonnum af TNT. Þetta
er þó talið heldur ólíklegt og iæt-
ur nefndin svo um mælt I skýrslu
sinni, að til þess þyrfti ekki að-
eans lærdóm og nákvæmni heldur
einnig talsverða heppni.
En margir hermdarverkamenn
mundu vafalaust gera sér smá-
sprengjur að góðu fyrst um sinn.
Það er þvl dálítið ískyggilegt, sem
fram kemur I skýrslu nefndar-
innar, að kjarnorkustöðva er ekki
alls staðar nógu vel gætt. Kom
nefndin I nokkrar slfkar I Bret-
BRÉSNEF sendi alúðarkveðjur
blaðamennskan ætti að vera „hreint
og göfugt" starf alls staðar.
Svo sem til þess að hnykkja á
þessum háleitu óskum kaus þingið
tvo heiðursmenn varaforseta og
aðalritara sambandsins. Sá fyrri varð
Viktor Afanasyev. hinn nýi aðalrit-
stjóri Prövdu. málgagns sovézka
kommúnistaflokksins, en hinn Jiri
Kubka. gamall og dyggur liðsmaður í
tékkneska kommúnistaflokknum.
Alþjóðasambandi blaðamanna er
mjög hugað að afla sér álits I Asfu-
löndum. Afrfku og Suður Amerfku og
finnur sambandið til ákafrar
samkenndar með mönnum þar. Aftur
á móti er sambandið ekki jafnhrifið
af fjölmiðlunum á Vesturlöndum. Var
mikið rætt um þau efni á þinginu og
allir á einu máli um það, að vest-
Eftir þetta var hann afar taugaveiklaður
og árásargjarn Hann fór lika að fá
flogaveikiköst svo öflug. að móðir hans
gat ekki hamið hann ein, en varð að fá
mannhjálp til þess Er hún þó engin
veimiltíta Roy gekk til geðlæknis i
nærri þrjú ár og fer enn i skoðun í
heilsugæzlustöð einu sinni i viku
hverri.
Þegar Roy fór fyrst i skóla fyrir
skömmu kynnti hann sig með því að
ráðast á kennarana, er þeir komu ná-
lægt honum
Roy er þó ekki alls varnað Hann er
framtakssamur drengur og áræðinn og
fer oft könnunarferðir yfir „friðarlfn-
una" milli mótmælenda og kaþólskra í
einni ferðinni kynntist hann kaþólskum
dreng á liku reki og eru þeir nú orðnir
miklir vinir Á annar reiðhjól en hinn
fótstiginn bíl og skiptast þeir á farkost-
unum. Einn daginn kom Roy af fundi
vinar sins og tilkynnti móður sinni
hátíðlega, að „kaþólikkarnir mundu
aldrei ráðast á okkur. Þeir eru vinir
okkar"
VEROLD
FJÖLMIÐLARHHHBHHHBHHHHl
Fram þjáðir
(blaða)menn í
þúsund löndum ...
ALÞJÓÐASAMBAND blaðamanna
heitir félagsskapur. Félagar þess eru
flestir frá kommunistarikjunum, þótt
sambandið heiti þessu nafni. En það
var að halda upp á þrftugsafmælið
sitt um daginn. Við það tækifæri
hétu þingfulltrúar þvf einum rómi að
hafa hugsjónir sambandsins ætfð í
heiðri og berjast framvegis sem
hingað til fyrir þvf að „framsæknar
lýðræðisreglur" yrðu haldnar f
fjölmiðlum. Þá var samþykkt ályktun
til stuðnings „framsækinni, lýð-
ræðislegri blaðamennsku" og sfðast
en ekki sízt var lýst yfir þvf að
rænir fjölmiðlar væru spilltir,
auðhringar réðu þeim og útsendarar
heimsvaldasinna væru þar f hverju
skoti. En markmið þessara kauða
væri að spilla þjóðunum í þriðja
heiminum og halda nútfma nýlendu-
stefnu við lýði.
Hins vegar kom aldrei fram f ollum
þeim tölum, sem fluttar voru á
þinginu, að neitt væri athugavert við
fjölmiðla f kommúnistarfkjunum.
Varð ekki annað merkt en þeir væru
algerlega frjálsir og óháðir; m.a.s.
stóðu fjölmargir upp og áréttuðu svo
það færi áreiðanlega ekki á milli
mála, að fjölmiðlar f sóslalfskum
rfkum væru „gagnheiðarlegir" og
„friðelskandi". Ritstjóri Prövdu var
einn, sem vottaði þetta. Hann
kvaðst hafa 60.000 sovézka blaða-
menn á bak við sig og mælti hann
fyrir munn þeirra allra. Vildi hann
aðeins minna f fáum orðum á fram-
lag þeirra til „friðar og öryggis" f
heiminum. Um Ifkt leyti barst á
þingið heillaóska- og hvatningar-
skeyti. Var það frá Leonfd Brésnef.
Kvað hann Alþjóðasambandið hafa
sýnt það svo að ekki yrði um villzt að
það kynni að „uppfræða almenning
hreinskilnislega og sannleikanum
samkvæmt" f anda frelsisins og eftir
reglum þess. Ætti þessi viður-
kenning að taka af allan vafa. En
loks barst svo vinarkveðja úr mið-
austurvegi; hún var frá Assad, for-
seta Sýrlands. Kvað Assad Sýr-
lendinga meta það mikils, að
Alþjóðasambandið hefði jafnan verið
hliðhollt þeim, er berðust gegn
„kynþáttastefnu zíonista".
Það er hálfleiðinlegt að þurfa að
nefna það f greinarendann, að þing
Alþjóðasambandsins var haldið f
Helsinki — f óþökk allra finnskra
stjórnmálaflokka annarra en
kommúnista.
- HELLA PICK
NORÐUR ÍRLAND
ÞANN 30. desember árið
1936 slökktu 7000 verka-
menn á öllum vélum I einni
verksmiðju General Motors I
Flint i Michígan og lögðu
niður vinnu Það varð mark-
verðasta verkfall í sögu
bandariskrar verkalýðshreyf-
ingar. Þetta gerðist undir lok
kreppunnar miklu.
Það var engin furða þótt
verkamönnunum þætti
mælirinn orðinn fullur. Hætt
er við þvi. að kjörin, sem þeir
bjuggu við, þættu bág nú á
dögum. Þeir fengu engin
laun. ef þeir veiktust. enga
styrki ef þeir urðu atvinnu-
lausir. Fridaga fengu þeir
ekki greidda. Ef framleiðsla
stöðvaðist um sinn var
ekkert borgað út á meðan.
Og þeir. sem kvörtuðu, voru
bara leiddir út að glugga og
þeim bent á atvinnuleysingja.
sem himdu þar i hópum og
bitust um hvert starf, sem
losnaði. Þar kom, að verka-
menn i biliðnaði stofnuðu
stéttarfélag. En það hlaut
hvorki viðurkenningu iðnrek
Konan,
sem
stóð við
hlið karl-
mannanna
enda né yfirvalda. Þá sió f
orrustu, sem stóð f 44 sólar-
hringa Varð hún svo hörð, að
yfirvöldin sendu þjóðvarð-
liðið á vettvang vopnað vél-
byssum. En viðureigninni
lauk með sigri verkamanna.
Hér verður sagt frá konu
einni, sem átti mikinn þátt f
þessum sigri. Hún heitir
Genora Johnson. Hún var 23
ára, þegar verkfallið mikla
varð. Hún var verkamanns-
kona, heldur Iftil fyrir mann
að sjá og berklaveik en hafði
snemma látið að sér kveða.
16 ára gömul tók hún þátt f
stofnun fyrstu flokksdeildar
Sósfalistaflokksins f Flint.
Genora var fædd og uppal-
in í Flint og ætt hennar hafði
búið þar lengi. Þegar Genora
fór að skipta sér af verkfall-
inu í General Motorsverk-
smiðjunum hættu foreldrar
hennar og systkini að heilsa
henni á götu. Genora, maður
hennar og börn bjuggu f húsi
föður hennar; var það stórt
hús og leigði karl fjölda
manna húsnæði. Þegar frétt-
ist um „kommúnistann",
dóttur hans, neituðu banka-
stjórar að skipta við hann
meðan hann skyti skjólshúsi
yfir hana. Reyndi faðir
hennar hvað eftir annað að
flæma hana f burtu. Borgar-
yfirvöld reyndu Ifka að
þrengja að henni, og jafnvel
snerist kirkjan gegn henni.
En Genora lét ekki hugfall-
ast. Hún var þess fullviss, að
málstaður sinn væri góður.
„Verkamenn voru svo hart
keyrðir, að margir lentu f
geðveikrahælum. Kornabörn
dóu f stórum stíl úr hungri.
Ég gat ekki staðið hjá þessu
aðgerðarlaus, enda þótt flest-
ir virtust geta það. Þetta var
hryllilegt ástand."
Hún bauð verkfallsmönn
um nú liðveizlu sfna. En við
borð lá, að hún yrði að beita
brögðum til að þeir tækju við
henni. Áttu þeir ekki þvf að
venjast, að konur stæðu f
stórræðum. Þeir buðu henni
fyrst að afhýða kartöflur f
eldhúsi bækistöðvanna, þar
sem þeir höfðu búið um sig.
Hún þakkaði gott boð en
spurði, hvort ekki væri völ á
einhverju merkilegra. Hún
var þá látin klippa fréttir út
úr dagblöðum. En svo komst
hún að þvf, að úrklippurnar
komust ekki óskertar til for-
sprakka verkfallsins, heldur
þótti einhverjum ástæða til
að laga þær áður. Nennti hún
þá ekki að klippa lengur en
afréð að taka til eigin bragða
Hún fór að mála skilti og
skipuleggja mótmælagöngur;
varð verkfallið strax frægt
um allt land, er Genora sendi
börn f mótmælagöngu með
skilti, máluð vfgorðum.
Skömmu sfðar stofnaði
hún Varalið kvenna, svo
nefnt, til hjálpar verkfalls-
mönnum. Varaliðið fór um og
aflaði stuðningsmanna,
skýrði verkfallið fyrir fólki og
stóðu vörð fyrir utan verk-
smiðjuna til hvatningar verk-
fallsmönnum, sem höfðu bú-
ið um sig inni f verksmiðju-
húsunum.
Eitt kvöldið sló f bardaga.
Það varð fyrir utan
Chevroletverksmiðju eina.
Þetta var f janúar og jökul-
kalt f veðri. Verkfallsmenn
voru við verksmiðjuna, þeir
voru óvopnaðir. Logreglan
kom aðvffandi vopnuð tára-
gassprengjum, eldsprengjum
og skotvopnum ýmisskonar.
Réðst hún á verkamennina.
Forsprakkar verkfallsins voru
VANGASVIPUR
r. ✓ s