Morgunblaðið - 13.04.1977, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. APRÍL 1977
fttttgiti Útgefandi nlilftfrifr hf. Árvakur, ReykjavFk.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthfas Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn GuSmundsson.
Fréttastjóri Bjöm Jóhannsson.
Auglýsingasjóri Ámi Garðar Kristinsson.
Ritstjóm og afgreiSsla ASalstræti 6. slmi 10100.
Auglýsingar ASalstrœti 6, sfmi 22480
Áskriftargjald 1100.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 60.00 kr. eintakið.
Ógnvekjandi
verðbólgutölur
Fá ríki veraldar búa við einhæfara atvinnulíf eða eru
háðari milliríkjaviðskiptum en lýðveldið ísland Þegar af
þessum sökum höfum við sérstöðu meðal Vestur-Evrópuríkja,
sem gerir samanburð í þróun efnahagsmála erfiðari. Engu að
síður komu samanburðartölur OECD um verðbólguþróun í aðild-
arríkjum þess eins og reiðarslag yfir flesta hugsandi íslendinga.
Samanburðurinn nær til tímabilsins frá því í febrúar 1976 til
jafnlengdar 1977. Á þessum tíma er vöxtur verðbólgu ekki
aðeins langhæstur hér á landi, heldur og margfaldur við það, sem
er í flestum okkar nágranna- og viðskiptalöndum. Aðeins eitt
land, Ítalía, nálgast okkur á verðbólgusviðinu, með um 22%
meðalvöxt á ári, en er engu að síður mun betur á vegi statt.
Miðað við þau lönd, sem sæmilega eru á vegi stödd í verðlagsþró-
un, er verðbólguvöxtur hér tvö til þrefaldur. Verðbólguvöxtur
mun hafa verið minnstur í Sviss, aðeins eitt prósent.
Verðbólguvöxtur varð hér mestur í endaðan feril vinstri stjórnar-
innar, en þá komst hann í um 54%. Á 12 árum svokallaðrar
viðreisnarstjórnar, varð verðbólguvöxtur að meðaltali á ári á bilinu
milli 10—15%, eða svipaður því, sem nú er í flestum okkar
nágrannaríkjum. Kollsteypa vinstri stjórnar áranna varð hins
vegar kveikjan að óðaverðbólgunni, sem gert hefur kaupgildi
gjaldmiðils okkar svo lítið, sem raun ber vitni um. Hjöðnun
verðbólgu hin siðari árin hefur verið mjög hæg, en þó hefur
miðað í rétta átt. Talið var að verðbólguvöxtur hefði verið rúmlega
30% á árinu 1976, miðað við 54% 1974. Sé hins vegar miðað
við tímabilið frá því í febrúar 1 976 til febrúar 1 977, er vöxturinn
35% eftir samanburðarskýrslum OECDaðdæma.
Þessi verðbólguvöxtur hlýtur að koma illa við alla hugsandi
menn, ekki sízt sem undanfari kjarasamninga, sem enn gætu
aukið á verðbólgubálið, ef miðað er við fyrri reynslu, og réttir
lærdómar verða ekki af henni dregnir. Verðlagsþróun hefur að
vísu verið eilítið hagstæðari, það sem af er árinu 1 977, en á því
liðna. Hækkanir, sem þegar eru komnar fram, eða eru áætlaðar
fram í maimánuð nk., benda til 25% verðbólguvaxtar á ársgrund-
velli, ef ekkert annað kemur til. En framundan eru erfiðir
kjarasamningar.
Verðbólgan hefur verið helzta meinsemd islenzks efnahagslifs
um árabil. Hún hefur rýrt gjaldmiðil okkar og kaupmátt launa
Hún hefur eytt sparifé þjóðarinnar og hvetur ekki til nauðsynlegr-
ar sparifjármyndunar í þjóðfélaginu. Áframhald slíkrar óðaverð-
bólgu, sem hér hefur ríkt, stefnir rekstraröryggi atvinnuvega
okkar í hættu, sem fyrr en síðar getur komið fram í hliðstæðum
samdrætti og atvinnuleysi og nú ríkir víða um lönd. Verðbólga
tryggir ekki atvinnu, eins og sumir virðast halda, eftir að hún er
komin yfir ákveðið hættumark, eins og þegar er hér á landi.
Morgunblaðið hefur margítrekað, að kjör lífeyrisþega og þeirra
lægst launuðu í þjóðfélaginu þurfi að bæta, innan þess ramma,
sem núverandi efnahagsaðstæður frekast leyfa. Tiltækt svigrúm á
þessu sviði þarf að koma þessum aðilum fyrst og fremst til góða
Það má ekki endurtaka sig, sem oft hefur gerzt, að hlutfallslegar
hækkanir sigli upp alla launastiga í þjóðfélaginu-, þannig að
launabil breikki og verðbólgan skilji þá verst settu enn verr setta
eftir. í þessu efni þarf að læra af tiltækri reynslu.
Kjör má og bæta með öðrum hætti en beinum launahækkun-
um. Það getur gerzt á sviði skattamála (minnkun samneyzlu),
verðlagsmála (niðurgreiðslum á nauðsynjavörum eða lækkun tolla
eða söluskatts) eða tryggingamála (hækkun lífeyris eða tekju-
tryggingar). Slíkar aðgerðir gera þó allar ráð fyrir: lækkuðum
tekjum ríkisins og/eða hækkuðum félagslegum útgjöldum, sem
óhjákvæmilega þýða minni ríkisumsvif, bæði í rekstri og fram-
kvæmdum. Það er ekki hægt bæði að halda og sleppa i þeim
efnum. Það verða menn að gera sér Ijóst. En aðsteðjandi
efnahagsvandi réttlætir fyllilega, að dregið verði úr ríkisumsvif-
um, ef verða mætti til þess að ná betri tökum á vanda
efnahagslífsins, verðbólgunnar og kjaramálanna í þjóðfélaginu.
Við stöndum í dag á örlagarikum tímamótum í efnahagsmálum
okkar. Annaðhvort verður reist rönd við áframhaldandi óðaverð-
bólgu með tiltækum aðhaldsaðgerðum og óhjákvæmilegu sam-
starfi samtaka launafólks, vinnuveitenda og ríkisvalds — eða
kollsteypurnar halda áfram með ófyrirsjáanlegum afleiðingum
Árangur næst naumast fyrir frumkvæði rikisvaldsins eins. Svo
mikið ættum við að hafa lært af dýrkeyptri reynslu liðinna ára.
Aðeins samátak launafólks, vinr uveitenda og ríkisvalds getur
leyst vandan.n, öllum í hag, þjóðarheild og einstaklingum. Hin
ógnvekjandi OECD-skýrsla um verðbólguna á íslandi ætti að vekja
okkur til viðnáms og varnar
skák — skák — skák — skák — skák — skák — skák — skák — skák;
Bragðdauf jafntefli
eftir MARGEIR
PÉTURSSON
Hvítt: Vlastimil Hort
Svart: Boris Spassky
Enski leikurinn
1. c4 — c5
2. Rf3 — Rc6
3. g3 — g6
4. Bg2 — Bg7
5. Rc3 — d6
Að leika strax 5... Rh6 væri
ónákvæmt vegna 6. h4! og hvítur
hefur sterk sóknarfæri. T.d. 6. ..
d6, 7. d3 — Bg4, 8. hð — Bxh5?, 9.
Bxh6 — Bxh6, 10. g4 og hvitur
vinnur lið.
6. 0-0 — Rh6
Hugmyndin að baki þessa leiks
er að ná taki á d4 reitnum með því
að leika síðar Rf5
7. a3 -0-0
8. Hbl — Hb8
Færir hrókinn úr skotlínu hvíta
biskupsins á g2
9. b4 — Rf5
10. e3 — Bd7
11. De2 — e6
12. Hdl — b6
Svartur teflir gætilega og lætur
hvitan um að ákveða hvenær
sprengt verður upp á miðborðinu
13. b5
Hvitur tekur þá ákvörðun að
minnka spennuna á drottningar-
væng. Hugsanlegur möguleiki var
peðsfórnin 13. Bb2 — cxb4, 14.
axb4 — Rxb4, 15. d4, en þannig
gæti hvítur reynt að notfæra sér
virkari stöðu sína. Hort heldur
fast í þá venju sína að taka aldrei
áhættu og hver láir honum það?
— Ra5
14. Bb2 — Bc8
Svartur hyggst mæta skálinu
biskupsins á g2 með þvi :ð stað-
setja sinn hvítreita biskup á b7
15. d3
Eftir 15. d4 — Dc7 hefur hvítur
einungis gert peðið á c4 að veik-
um hlekk í stöðu sinni.
— Bb7
16. Dc2 De7
17. Re2
Siðastu leikir Hort hafa verið
dæmigerðir fyrir taflmennsku
hans i einviginu. Hann hefur eng-
in stór áform á prjónunum, en
biður eftir því að andstæðingur-
inn missi þolinmæðina.
— Bxb2
18. Dxb2 — Hbd8
19. Rf4 — Hfe8
20. h4 — d5
Eftir langan undirbúning legg-
ur Spassky loks til atlögu á mið-
borðinu.
21. cxd5 —exd5
22. Hel
22. h5 væri slæmur afleikur
vegna 22... g5, 23. Re2 — Rxe3!
24. fxe3 — Dxe3 + , 25. Kfl — d4
og hvitur stendur uppi með tapað
tafl.
— Rg7
23. Dc3 — h6
24. d4 — c4
Svartur varð að loka taflinu, þvi
að eftir 24... Rc4 verða peð hans
á miðborðinu ákjósanlegur skot-
spónn hvítu mannanna.
25. Db4 — Df6
Eftir 25... Dxb4, 26. acb4 (!)
Rb3, 27. Re5 væri staða svarts
vart teflandi vegna hótananna 27.
Rxc4 og 28. Rc6
26. Re5 — Re6
27. Re2 — h5
28. Hbdl — Kg7
Svartur biður aðeins átekta,
enda staðan of lokuð til að nokkuð
fáist að gert. 28... Rc5 væri t.d.
slæmur afleikur vegna 29. dxc5 —
Dxe5, 30. c6 og veikleiki svarts á
d5 verður senn óbærilegur.
29. Dbl — De7
30. Db4 — f6
Svörtum er nú farið að leiðast
þófið og stuggar því við riddaran-
um. Staðan er reyndar svo lokuð
að veikingin á g6 reynist ekki
afdrifarík.
31. Rf3 — Rb3
32. Rc3 — Rc7
33. Rd2 — Ra5
Eftir 33. . . Rxd2, 34. Hcd2 hefði
hvitur síðar möguleika á hinni
óþægilegu framrás a4 — a5
34. Dxe7
34. e4 skapar aðeins hvitum
sjálfum veikleika eftir 34. .. dxe4,
35. Rdxe4 — Rd5,
— Hxe7
35. Bh3
35. e4 — Hde8, væri að sjálf-
sögðu svörtum í hag
— Bc8
36. Bxc8 — IIxc8
37. f3 — Hd7
38. Kf2 — Kf7
39. a4 — Rc6
40. Hbl — HcdS
Vart þarf að hafa mörg orð
um siðari úrslitaskák þeirra
Spasskys og Horts. Spassky sem
hafði hvítt fékk heldur rýmra
tafl, en eins og svo oft áður
varðist Hort vel og eftir að hon-
um tókst að knýja fram stór-
felld uppskipti virtist jafnteflið
blasa við. Spassky var þó ekki á
þvi að láta deigan síga svo fljótt
og reyndi að notfæra sér tvípeð
andstæðingsins á d-línunni.
Skákin fór siðan í bið, en eftir
17 tilgangslitla leiki sættist
Spassky loks á jafntefli.
Hvftt: Boris Spassky
Svart: Vlastimil Hort
Rússnesk vörn
1. e4 — e5, 2. Rf3 — Rf6, 3. D4
— Rxe4, 4. Bd3 — d5, 5. Rxe5
— Be7, 6. Rd2 — Rxd2, 7. Bxd2
— Rc6, 8. Rxc6 — bxc6, 9. 0-0
— 0-0, 10. Dh5 — g6, 11. Dh6 —
Hb8, 12 b3 — Bf6, 13, c3 —
He8, 14. Hfel — Hxel, 15. Hxel
Be6, 16. Df4 — Be7, 17. Dg3 —
Bd6, 18. Bf4 — Bxf4, 19. Dxf4
— Dd6, 20. Df6 — Bd7, 21.
Dxd6 — cxd6, 22. He7 — Hd8,
23. Kfl — Kg7, 24. Ke2 — Kf6,
25 He3 — He8, 26. Hxe8 —
Bxe8
Framhald á bls. 32.
eru menn-
að hugsa?
Hvað
irnir
— ÉG SKIL nú ekki alveg þessa
taflmennsku hjá mönnunum. Þeir
semja jafntefli í ótefldum skák-
um og rembast síðan með stein-
dauð jafntefli I
bið. Þannig
mæltist Ólafi
Magnússyni
skákskýranda
þegar hann var
að skýra 14. ein-
vigisskák tafl-
meistaranna og
jafntefliskónganna Spassky sog
Horts fyrir áhorfendum í Mennta-
skólanum við Hamrahlíð á annan
í páskum.
Ólafur hitti þarna naglann
sannarlega á höfuðið. Það botn-
uðu fáir í því hvers vegna menn-
irnir voru að setja þessa skák i
bið. Spassky hafði hvítt og lék
kóngspeðinu fram um tvo reiti.
Hort hugsaði sig um nokkra stund
en lék siðan kóngspeði sinu fram
einnig. Leikirnir komu hver af
öðrum og upp kom svokölluð
Petrov-vörn en sérfræðingar voru
sammála um að Spassky tefldi
hvassasta afbrigðið í þessari
stöðu. Fremur var fátt um áhorf-
endur þegar skákin hófst klukkan
hálffimm i rúmgóðum sal
Menntaskólans við Hamrahlið og
þeim fjölgaði litið þegar á leið.
Áhorfendur voru um tvö hundruð
þegar mest var á mánudaginn og
svipaður fjöldi var þegar kapp-
arnir mættust í 13. skákinni á
laugardaginn var. Það er greini-
legt að áhuginn á einviginu hefur
dofnað meðal almennings og er
það kannski engin furða eins og
einvígið hefur þróazt. Hvorugur
þorir að taka af skarið, báðir tefla
þeir varfærnislega og skákir
þeirra verða fyrir bragðið bar-
áttulitlar og alveg litlausar.
Sérfræðingar sögðu um skákina
á annan páskadag að ekki hefði
verið annað að gera en semja
jafntefli strax eftir 12. leik. En
Spassky kaus aó halda áfram þæf-
ingnum og i bið fór skákin eftir 40
leiki. Báðir höfðu jafnmarga
menn á borðinu en Hort hafði
tvípeð. Kannski hefur Spassky
séð einhverja möguleika í þvi?
Taflmennskan var ekki til að dást
að, það var helzt að menn dáðust
að því hve lengi skákskýrendurn-
ir, og þá einkum Ólafur Magnús-
son, gátu haldið það út að skýra
þessa viðburðasnauðu skák.
Á laugardaginn mættust Hort
og Spassky í fyrri skákinni I auka-
einviginu. Hort hafði hvítt og upp
kom enski leikurinn. Skákmenn-
irnir fóru hægt I sakirnar og Hort
náði ekki að nýta sér betri stöðu í
byrjun þannig að hann næði af-
gerandi sóknarfærum. Hort
komst í timahrak og varð að leika
10 leiki á 5 minútum. Fjöldi
manna var enn á borðinu og menn
áttu nú von á þvi að skákin væri I
bið svo að kapparnir gætu athug-
að þá möguleika, sem fyrir hendi
væru. En ekki var þvi að heilsa,
þeir tókust þá bara I hendur og
sömdu jafntefli. Engin furða að
hrykki upp úr einum áhorfenda:
Hvað eru mennirnir að hugsa?
eftir
Sigtrygg
Sigtryggs-
son