Morgunblaðið - 13.07.1977, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 13. JULÍ 1977
23
ORKA & TÆKNI
nýja, — bæta vélakostinn og
tækin, — endurbæta og taka
upp nýjustu tækni. Það er okk-
ar hagur. Kröfur okkar eru allt-
af raunsæjar þó við séum harð-
ir á því að fá okkar réttmæta
hlut af gróðanum.
B.aðamaðurinn telur i grein
sinni, að hann hafi vitneskju
um að laun námamanna í Brok-
en Hill séu betri en vfðast ann-
arsstaðar í landinu. Jói segir
frá því að hann hafi verið for-
maður félagsins í 17 ár, en
stofnandi þess hafi verið írinn
Patrick Eguene O’Neill, sem
sameinaði 11 verkalýðsfélög í 1
félag. Starf Patricks hafi alla
tið verið hreinsun á snyrtiklef-
um námanna. Jói sagðist einnig
vinna í námunum, þó við annað
starf.
Þeir röltu um götur bæjarins,
Jói og blaðamaðurinn, og blað-
maðurinn spurði og spurði —
og Jói var ekkert að fara í felur
með ágæti sitt og sinna umbjóð-
enda.
Jói: Auðvitað höfum við dag-
blað — það stærsta í bænum —
allir kaupa það — The Truth —
Sannleikann — skylduáskrift,
þvi allir verða að vita sannleik-
ann. En við verðum líka að fá
auglýsingar i blaðið, annars
gætum við ekki borgað prentur-
unum sómasamlegt kaup. Herr-
arnir í Sidney prenta allt sitt í
þrælaverksmiðjunum • i Hong
Kong og Singapore, því þeir
tima ekki að borga sínum
prenturum.
Og Jói heldur áfram: Fyrir-
tækin hér verða að augiýsa i
blaði verkalýðsins. Eitt sinn
hætti stærsta verzlunin hér —
Woolworth — að auglýsa hjá
okkur, sögðu það vera of dýrt.
Ég smellti bara með fingrunum
— einn — tveir — þrir — og
allir hættu að verzla við Wool-
worth. Yfirforstjórinn i Sidney
kom hingað fljúgandi, við töl-
uðum saman og Woolworth
gerðist stærsti auglýsandinn
okkar. Verzlunin blómstraði,
verzlunarstjórinn var rekinn.
Við tókum hann í vinnu i nám-
unum — og allir eru ánægðir —
svo einfalt er það.
Blaðamaðurinn spyr og Jói
fræðir: Við verndum atvinnu
okkar manna. Það fær enginn
að starfa i okkar félagi, nema
hann hafi verið búsettur í Brok-
en Hill í tiltekinn árafjölda —
undanþágur aðeins veittar í
sérstökum knýjandi tilfellum.
Hér ríkir jafnrétti karla og
kvenna. eeenna. Annað mál er
það, að þegar konur giftast, þá
hiýtur starf þeirra að verða á
heimilinu en ekki tvist og bast í
atvinnu — á því er engin
undanþága.
Svo er það eitt, sem ég vil
minnast á, segir Jói: Hér i
Broken Hill er þurrt land og
litill gróður. Um 100 km. í
burtu var smávegis trjálundur
við lækjarfarveg. Við unnum
lengi að því að útbúa þar úti-
vistarsvæði okkar. Við byggð-
um stiflu i ána. Þar myndaðist
Framhald á bls. 29
Astralía býr yfir miklum auð-
æfum i jörðu, svo sem hráefn-
um til raforkuvinnslu. Þar eru
unnin 70% þeirrar oliu, sem
landið notar og þar eru gnægðir
þeirra orkugjafa, sem heimur-
inn setur nú mest traust á til
frambúðar, — úranium og kol.
Kol eru víða auðunnin, og út-
flutningur þeirra töluverður.
Geysilegt magn kvað þar vera
af úraníum, en sem kunnugt er
er það notað sem eldsneyti i
kjarnorku-raforkuver. Astra-
líumenn hafa þó haldið að sér
höndum um vinnslu og útflutn-
ing þess, sennilega af alþjóða-
stjórnmála ástæðum. í tæknirit-
inu Energy International er þó
skýrt frá þvi að mörg lönd, sem
byggt hafa eða ætla að byggja
kjarnorkuver, sækist mjög eftir
kaupum á þessum verðmæta
orkugjafa. Eru þar tiigreind
löndin Indónesia, Tailand,
Kórea, Filipseyjar, Iran, For-
mósa og borgin Singapore. Auk
þess eru stórveldin Vestur-
þekktu Jóa, og Jói þekkti alla i
þessum 30.000 manna námubæ
— Jói var nefnilega formaður
verkalýðsfélagsins.
— Blaðamaðurinn spurði: Er
það rétt að verkalýðsfélagið
stjórni öllu i þessum bæ?
— Jói: Jú, verkalýðsfélagið
stjórnar hér öllu. Ég er formað-
ur þess og hef umboð til að taka
allar ákvarðanir.
En bæjarstjórnin og yfirvöld
frá ríkinu?, spyr blaðamaður-
inn. \
— Jói: Bæjarfulltrúarnir eru
frá okkur — flestir — og þeir
fá fyrirmæli frá mér. Yfirvöld-
in frá rikinu? Þau hafa ekkert
hér að gera. Þau reyndu einu
sinni. Þóttust vita meira en við
og sendu hingað nokkra flibba-
klædda menn, sem aldrei höfðu
haldið á skiptilykli né séð slikt
verkfæri. Þeir komu ekki aftur,
þessir silkisokkar frá Sidney.
Ég sagði þeim að hypja sig
þangað sem piparinn grær. Satt
bezt að segja veit ég ekki hvað
Silfurbærinn.
Verkalýðs-
foringi
eftir VALGARÐ
THORODDSSEN
Auðæfi Astralfu
Astralía er eina heimsálfan
hér á jörð þar sem aðeins er eitt
riki, Astralía. Flatarmál þess er
drjúgum stærra en allrar
Evrópu að Rússlandi meðtöldu,
en ibúatalan aðeins um 13
milljónir, en Evrópu um 600
milljónir. Annar samanburður:
Á okkar íslenzka landi búa um
2 manneskjur á hverjum fer-
kilómetra, en i Astraliu aðeins
0,8.
Þetta þýðir að mestur hluti
landsins er óbyggður, þótt þar
lifi fjölmargar tegundir dýra og
þakktast þeirra kengúrúin.
Flestir landsmanna búa á
strandlengju milli fjalla og
fjöru i suð-austur hluta álfunn-
ar, og þar eru stærstu borgirn-
ar, Sydney og Melbourne. Á
sinum tima vildi hvorug þeirra
unna hinni þess heiðurs að vera
höfuðborg ríksins, og varð þvi
úr að byggja nýja borg mitt á
milli þeirra, Camberra, og er
hún höfuðborg.
Orlofssvæði námamanna.
Á leið upp úr námunum.
varð af þeim. Ég talaði við þá
og hef ekki séð þá síðan. Þeir
hurfu. Og svo herrarnir frá
Sidney —ég hef ekkert heyrt
frá þeim heldur — þeir vita
sem er, að ef ég stoppa námurn-
ar hér í Broken Hill þá verða
eignir þeirra ekki margra aura
virði.
Þetta sagði Jói, og blaða-
maðurinn þykist vita að Jói
hafi satt að mæla, þvi silfrið i
Broken Hill hafi verulega þýð-
ingu fyrir efnahag landsins.
Auk þess rikir þar ávallt vinnu-
friður — ekkert alvarlegt verk-
fall i 50 ár, — i landi þar sem
viða herja langvarandi vinnu-
deilur og verkföll.
En Jói kann skýringu á öllu.
Við setjumst að samninga-
borðinu — segir hann — vinnu-
veitendur og við. Ég set fram
kröfurnar og vinnuveitendur
samþykkja. Svo einfallt er mál-
ið. — En við böðlumst ekki
bara áfram — við erum ekki
með tóman haus, og okkur dett-
ur ekki i hug að saga sundur
greinina sem við sitjum á — við
hugsum skýrt og kynnum okk-
ur málin frá báðum hliðum.
Það bregður fyrir glettni á
einbeittri ásjónu Jóa. Og hann
heldur áfram:
Þeir kalla mig stundum Hitl-
er og stundum Stalin — þeir
segja að ég eigi heima í Moskvu
— að ég sé einræðisherra. Það
er bara gaman á þessum samn-
ingafundum — lif og fjör.
En við högum okkur ekki
eins og mörg önnur verkalýðs-
félög, segir Jói, við pressum
ekki sitrónuna þangað til hýðið
brestur. Við höfum engan
áhuga á að vinna við fyrirtæki
sem ekkert græðir. Fyrirtækin
þurfa að græða, hafa rekstrar-
afgang, hafa ráð á þvi að endur-
sex
sem segir
Þýskaland og Japan talin á bið-
ilsbuxunum.
í landinu eru rikar námur
gulls, silfurs, blýs, nikkels og
fleiri verðmætra málma, auk
báits til álframleiðslu.
Jói
Inni i landi, auðninni um
1000 km vestur af Sydney, er
eitt námasvæðið mjög auðugt af
silfri, blýi og nikkel. Það nefn-
ist Broken Hill en aðalbærinn
Silver City, eða Silfurbærinn.
Á landakorti, sem ferðaskrif-
stofa ríkisins gefur út, er þessa
svæðis ekki getið vegna
náttúruauðæfanna, heldur
vegna verkalýðsfélags, sem þar
ræður ríkjum, og er áletrun á
sjálfu kortinu um það sérkenni.
Norskur blaðamaður gerði
sér ferð þangað, og fer hér á
eftir stuttur efnislegur útdrátt-
ur úr skrifum hans.
Þegar hann kom til bæjarins,
og vildi fræðast um verkalýðs-
félagið, var honum strax visað á
Joe Keenan, eða Joe, eins og
hann er alltaf nefndur. Allir