Alþýðublaðið - 25.10.1958, Síða 3

Laugardagur 25. október 1958
AlþýSublaðið
3
Atþýí>ub(abib
ÚtgefaBdi: A 1 þ ý 5 u f 1 o k k u r i n n .
Eitstjóri: Helgi Sœmundsson.
Eréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsson
■lýsingastjóri: Emilía Samúelsdóttir.
stjórnarsímar: 14901 og 14902.
iglýsiingasími: 1 4 9 0 0 ‘
fgreiðslusími: 1 4 9 0 0
Aðsetur: Alþýðuhúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgötu 8—10.
:: Landhelgismálið
EINS og fram kom í útvarpsræðu Guðmundar 1. Guð-
mundssonár utanríkisráðherra í fyrrakvöld er mikil ástæða
til að ætla. a;> haldin vérði iniian skamms ný alþjóðleg ráð-
stefria um landhelgina og fiskveiðarnar. íslendingar myndu
að vísu fremur kjósa, að allsherjarþingið sjálft réði þessum
málum t.l lyi ta eftir að Genfarráðstefnan gat ekki komizt
ao niðurstöði: framtíðarlausnar, en hin skoðunin verður
bersýnilega ofan á. Er þá Ijóst, að íslendingar muni einbeita
sér að því að sa?kia og ver-ja málstað sinn á þessari fyrir-
huguðu ráðstefnu, enda verour tij hennar stofnað með sam-
þykki og jafiwel forgöngu ýmissa þeirra ríkja, sem sýnt
bafa okkur sanngirni og drengskap í deilunni við Breta. Og
xniklu máli skiptij- sú frétt, að íslenzki málstaðurinn eigi
sívaxandi fylgi og viðurkenningu að fagna. Ber tvennt tii:
Annars vegar er málstaður okkar góður, og deilan við
Breta hefur styrkt hann en ekki veikt, sanngjarnir menn
og framsýnir fordæma ofríki stórveldis í garð smáríkis, og
óllum verður æ ljósara, að íslendingar stækka landhelgi
sína- af lífsnauðsyn. Hins vegar hefur utanríkisráðherra og
starfsmönnum. utanríkisþjónustunnar orðið mikið ágengt að
kynna íslenzka málstaðinn og færa rök fyrir aðgerðum okk.
ar og afstöðu, Þetta hefur tekizt með þvílíkum árangri, að
Bretar standa einir í andstöðunní við okkur. Og viðleitni
þeirra er vonlaus. Fiskiveiðar. verða ekki stundaðar til
írambúðar á íslandsmiðum í herskipavernd og við aðstæður
brezku veiðiþjófanna.
Þróun landhelgismálsins fer mjög að óskum okkar
fslendinga. Við kröfðumst þess fýrstir allra, að Sam-
einuðu þjóðirnar og stófnanir þeirra semdú alþjóðlégar
reglur um landhelgina. Frá þeirri stéfnu höfuni við aldrei
; hvika, þrátt fyrir harða andstöðu. fslendingar munu á
væntanlegri ráðstefnu fylgja málinu fast eftir og í engu
hvika frá kröfum sínum og ákvörðunum, Fyrirfram er
erfitt um það að seg'ja, hvort hún muni áorka því, sem
Genfarráðstefnan kom ekki í verk. Þó bendir margt til
þess. Framtíðarlausn Iandhelginnar og fiskveiðilögsög-
unnar hefur aldrei verið brýnni en nú, meðal annars
vegna deilu Breta og íslendinga. En hún kemur því að-
eins til sögunnar, að virtur sé réttur og þörf þeirra ríkja,
sem byggja afkomu sxna og efnahag á fiskiveiðunum. ís-
lendingar eru fremstir í þeim flokki. Og Þess vegna höf-
um við forustu um stækkun Iandhelginnar með friðun
fiskimiðanna og varðveizlu fiskistofnsins fyrir augum.
Þar er í niikið ráðizt af smáþjóð. En heimurinn skilur,
að fslendingar urðu að stíga þetta skref. Þann skilning
ber að staðfesta á nýrri alþjóðaráðstefnu fyrst allsherj-
arþingið fæst ekki tii að beita sér fyrir úslitum málsins
öðru vísi en slíkur undirbúningur sé fyrir hendi.
Sókn okkar út á við þurfa íslendingar að fjdgja eftir
rnod einhug heima fyrir. Þess vegna ber að fagna því, að
rnjög lítið hefur box-ið á deilum um aukaatríði varðandi
landhelgismálið upp á síðkastið. Þær hafa þokað fyrir að-
alatriðinu. Almenningur fagnar þeim þroska stjórnmála-
flokkanna og blaðanna. ísland þarfnast fyrst og fremst
samstöðu í þessu máli. Þá er öruggt, að íslenzki málstaður-
inn sigri á alþjóðavettvangi. Eina hugsanlega hættan í dag
éy á heimavígstöðvunum, ef óheppilegar og ástæðulausar
■deilur um aukáatriði koma til sögunnar. Slíkt má aldrei
verða. Þjóðaréiningin um landhelgismálið er fyrir hendi
meðal fólksiris, sém íslarid byggir. Almenningur krefst
þess, að henni verði ekki spillt af einum eða öðrum. Og
fylgi þeirrar kröfu. er nú meira en nokkru sinni. Andspsénis
brezka offíkinu eru íslendingar einhuga og samtaka í bar-
áttunni fyrir góðum málstað sínum í landhelgismálinu.
Vantar ungling til að bera blaðið til áskrifenda
é
Lindargötu.
Talið við afgreiðsluna. — Sími 14-900
1 DAG hefst páfakjör í Róm.
Samkvæmt ævafornum venj-
um fer það fram í Sistínsku
kapellunni, sem skreytt er frá
bærum loftmyndum Michel
Angelos. Þar mætast fimmtíu
og tveir kardínálar hvaðan-
æva úr heiminum til að velja
staðgöngumann Krists á jörðu
og vörð þeirra lykla ,sem Ijúka
upp hliðum himnaríkis. Em-
bætti páfa er elzta og virðu-
legasta staða ,sem dauðlegum
manni er falin. Hann er tákn
tvö þúsund ára erfðavenja og
óumbreytilegra kenninga- en
um leið sálnahirðir fjórðungs
mannkyns og veraldarlegur
prins.
Eftir að kardináiar hafa
gengið í kapelluna mega þeir
ekkert samband hafa við um-
heiminn fyrr en páfi hefur ver
ið kjörinn. Fylgja híyerjúm
kardínála tveir aðstoðarmenn
og auk þess eru þrír læknar
viðstaddir og veikist einhver
má fiýtja þann burt, sem alhr
læknarnir eru sammála um að
flytja þurfl í sjúkrahús.
Atkvæði eru greidd tvisvar,
kvölds og morguns, engum
leyfist að kjósa sjálfan sig og
sá erxétt kjörinn, sem hlýtur
tvo þriðju hluta atkvæða og
einu betur. Atkvæðaseðlum er
brennt með blautum hálmi,
þar til einhver hefur hlotið
kósriingu ,þá eru seðlarnir
brenndir eínir og lyppast þá
hvítur reýkur upp um stromp
iriri á kapellunni og er merki
þess að páfi hafi verið kjör-
inn,
Þegar páfi er rétt kjÖrinn
gengur forseti kardínálasam-
kundunnar til haris og spyr:.
Acceptaisne electioném de te
canonice factam in Summum
Pontificem? (Tekur þú kjöri
til hins háa páfaembættis?).
Þegar þáfi hefur svarað: Acc-
. epto. gengur elzti kardínálinn
út á svalir Pétúrskirkjunnar
og kynnir hinn nýja páfa og
síðan gengur páfi fram á sval-
irnar og lýsir blessun yfir —
, „urbi et orbi“ (Borginni og
heiminum).
Forsjármenn Vatikansins fólu Annebale Gammarelli, af gaiu-
alli klæðskeraætt, að sauma klæðnað tilvonandi páfa. Eru þen
gerð af ekta silki. Þriár páfakápur mismunandí stærð eru ti-I-
búnar, og sézt á myndinni hvar verið er að leggja siðustu höntt
á þær. ,
Enn veit enginn hvern hin-
ir 52 kardínálar velja á stól
Péturs. Samkvæmt lögum
kírkjunnar er sérhver full-
veðja karlmaður kaþólskur
kjórgengur, en síðastliðin 500
ár hefur páfi jafnan verið kos-
inn úr hópi kardínálanna og
frá 1523 hafa eingöngu ítalskir
menn verið páfar. Miklar lík-
’ ur eru til þess að svo verði
einnig að þessu sinni. Líkleg
astir þykja eftirtaldír kárdín-
álar: Lercaro ,erkibiskup í Böl
ogna, Siri, erkibiskup í Genúa,
og yngstur kardínálanna, Ruff
ini ,érkibiskup í Palermo, Ron
calli, patríark í Feneyjum,
Mimmi, embættismaður í páfa
garði, Ottaviani, sérfræðingur
í kirkjurétti, Valeri, fyrrum
nuntio páfa í Frakklandi, og
. loks armenski patríarkinn Gre
gorius Pétur 15. Agagianian,
sem mjög er talað um í sam-
bandj við páfakjörið að þessu
sinni og gamall rómverSkta’-
málsháttur segir að sá sern
fari til páfakjörs páfi komi aft
ur kardínáli. Og allt eins má
búast við þvi að enginn-þeirrar
sem hér hafa verið tilnefndir
verði kosnir ,en hver, sem val
inn verður þá er það víst ao
honum er í hendijr fengiéi
meira andlegt vald og meirt
ábyrgð en nokkrum öðrum eín
stakling mitímans.
VÖRÚSKIPT A JÖFNUBL K-
var hagsfæður í september nm
11,5 millj. kf. Fluttar voru át
vörur fýrir 129.9 ihillj. en íran
voru fluttar vörur fýri 1185
millj. kr.
Staðan til septemberloka er
þá semi hér segi-r: Út liefur vex-
ið flutt fyrir ?58,1 millj. en ixm
fyrir 977.6 millj. Hallinn nem-
ur þá 219.4 millj. kr.
Þorsteíun M. Jónsson: ís-
landssaga-1874—-1944. Ríkis-
útgáfa námsbóka. Rvík 1958.
AÐ undanförnu hefur vantáð
mjög tilfinnanlega kennslubók
handa barnaskólum. í sögu ís-
lands eftir 1874, íi-amhald af
kennsliujbókumi Jónasar ‘Jóns-
sonar. Á þeirri tæp.u öld, sem
liðin er síðan 1874, hefur þó
ísland orðið algerlega nýtt land
í mörgum skilningi. Bylting
hefur orðið í atvinnuháttum,
lífskjörúm fólksins í landinu og
á flestum. sviðum menningar.
Fólkinu frá þjóðhátíðarárinu
mundi finnast það vera kómið á
aðra stjöriiu, ef Það gæti litazt
um á íslandi nútímans.
Það er ekki auðvelt verk að
lýsa í stuttu iriáli þessu tima-
bili umróts og atvinnubylting-
ar í sögu íslendinga svo að að-
gengilegt sé fyrir börn og ung-
Jinga. Slíkt er ekki á annarra
færi en þeírra, sent eru þaul-
'jcunnugir’hinni margþættú sögu
tímabilsins og kunna þar að
greina aðalatriði frá aukaatrið-
um, kjarnann frá hisminu. Og
ti] þess að semja góða kennslu-
bók af þessu tagi þarf einnig
mikla reynslu í kennslustörf-
um. Sennilega hefði verið vand
fundinn hæfári maður til þessa
starfs en Þorsteinn M. Jónsson,
fyrrverandi skólastjóri. Hann
er sögumaður mikill og hafsjór
af fróðiéik og hefur sjálfur tek-
ið virkan þátt í mörgum atburð
um á síðari hluta Þessa tíma-
bils. Hann sat á þingi um skeið
og var í sambandslaganefnd-
inni 1918. Og hann hefur ára-
tugum saman kennt sögu í ung
lingaskóla og þótt frábær kenn.
ari.
Eg er að vísu illa dómbær á
kennslubækur og kennsluað-
ferðir í barna og unglingaskól-
lum. En ekki fæ ég betur séð en
að þessi bók sé mjög glöggt og
greinagott yfirlit um þetta mik-
ilvæga tímabil í sögu íslands.
Frásögnin er látlaus og.einföld,
en þó hvergi þurr..,. Glöggar
mannlýsingar eru dregnar meö
fáum. og einföldum dráttum og
víða nieði ágætúm, t. d. lýsing--
in á Try.ggva Gunnarssyni.. Og
foókin veitir fræðslu um ótrú-
;lega mörg ati’iði í sögu íslenzks
atvinnulífs, stjórnarfars, félagn
mála og .mennirigar. Ég á eríitt
með að trúa öðru en að áhuga •
sömum nemendum þyki vþéssl
bók skemmtileg, og hún ef í líf-
rænum tengslum við það .unv
hverfi, sem. þeir lifa og hrærást
í nú í dag. Hun er í senn sagn
og þjóðfélagsfræði. Eftir í-S-
hafa lært þessa bók, fær nei»-
andinn allt annan og gleggrv
skilning á fjölmörgu í samtíS
sinni og skilur betur samfoand
þess við fortíðina. ;
Bókin er prýdd f jölda mynda
eins og sjálfsagt er um bæk'oi*
af þessu tagi. Með þessari foók
hefur Þo®s4ei-nnv. M. JéhsSon.
bætt úr brýnni þörf og leyst
vandasamt verk vel af hendi.
Ó. s