Morgunblaðið - 03.09.1977, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1977

Útgefandi
Framkvsmdastjóri
Ritstjórar
Ritstjórnarfulltrúi
Fréttastjóri
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavtk.
Haraldur Sveinsson.
Matthlas Johannessen.
Styrmir Gunnarsson.
Þorbjörn GuSmundsson.
Bjöm Jóhannsson.
Ámi Garðar Kristinsson.
Afstaða mið-
stjórnar ASÍ
Verkaiýðssamtökin hafa tekið
illa ábendingum Morgunblaðs-
ins um, að áhrif þeirra á launakjör í
landinu séu svo mikil, að þau geti
haft nokkur áhrif á rekstrargrundvöll
frystihúsanna. Miðstjórn Alþýðu-
sambands íslands lítur þessar ábend-
ingar Morgunblaðsins svo alvarleg-
um augum (væntanlega vegna þess,
að hún gerir sér grein fyrir þvi, að
þær muni viða eiga hljómgrunn), að
hún hefur sent frá sér sérstaka álykt-
un, þar sem hún mótmælir „harð-
lega þeim fullyrðingum, sem einstök
*pólitisk málgögn hafa viðhaft i þá
átt, að stöðvun nokkurra frystihúsa
sé sök verkalýðssamtakanna . . .
Hins vegar hefur Alþýðusambandið
komizt að þeirri niðurstöðu, að
ástæðan fyrir rekstrarvanda frysti-
húsa, að svo miklu leyti sem hann sé
raunverulegur, sé vanhæfni stjórn-
enda fyrirtækjanna og rekstrarskil-
yrði, sem stjórnvöld skapa frystiiðn-
aðinum. Sem sagt: Alþýðusamband-
ið telur, að það hafi engin áhrif haft
á rekstrarskilyrði frystihúsanna.
Talið er, að launakostnaður nemi
um fjórðungi af rekstrarútgjöldum
frystiiðnaðarins I landinu, og hrá-
efniskostnaður, þ.e. fiskurinn, sem
frystihúsin kaupa af fiskibátum og
togurum, nemi um helmingi en i
fiskverðinu er innifalið kaup sjó-
manna. Það gefur því auga leið, að
upphæð launa og fiskverð skipta
sköpum um rekstrarafkomu. Tekjur
frystihúsanna er ekki hægt að auka
með nokkru ráði nema með tvennum
hætti, í fyrsta lagi að afurðaverð
hækki á erlendum mörkuðum, sem
það hefur gert i ríkum mæli undan
farin misseri, og i öðru lagi með
gengisbreytingu. En jafnframt er tal-
ið unnt að bæta rekstrarafkomu með
endurskipulagningu, endurnýjun
tækjabúnaðar, og jafnvel bættri nýt-
ingu. Þegar þetta er haft í huga
verður auðvitað Ijóst, að það er
óþarflega mikil hógværð af hálfu Al-
þýðusambands íslands að ætla, að
það hafi engin áhrif á þau rekstrar-
skilyrði sem atvinnuvegum lands-
manna eru búin.
í áratugi hefur það verið megin-
stefna íslenzkra verkalýðssamtaka i
kjarasamningum að ná fram hærri
krónutölu launa, enda þótt verka
lýðsforingjar hafi itrekað lýst ýfir
þvi, að krónutalan ein skipti ekki
öllu máli. Frá þessu eru þó nokkrar
undantekningar, sem ber að virða og
má þar nefna júnísamkomulagið
1964, samkomulagið um byggingar-
framkvæmdir i þágu láglaunafólks
1965 og nokkur fleiri dæmi mætti
nefna. í kjarasamningunum i vor var
það yfirlýst stefna Alþýðusambands-
ins að ná fram verulegri krónutölu-
hækkun launa. Forsendan fyrir þess-
ari stefnu var sú, að þeir erfiðleikar
sem hafa gengið yfir þjóðfélag okkar
á undanförnum árum með lækkandi
verðlagi og öðrum búsifjum hefðu
þrengt svo mjög hag launafólks, að
þann vanda væri ekki unnt að leysa
nema með verulegri hækkun krónu-
tölu launa og voru út af fyrir sig
nokkur rök fyrir þvi. En þá er alltaf
spurning, hvar eigi að draga mörkin.
Morgunblaðið er þeirrar skoðunar,
að forystumenn verkalýðssamtak
anna, sem hafa gifurleg áhrif á þróun
efnahags- og atvinnumála, hafi of
lengi komizt upp með að starfa á
gömlum og úreltum grundvelli, að
þeir hafi of lengi komizt upp með að
þurfa ekki að taka tillit til annarra
sjónarmiða en þeirra einna að
tryggja félagsmönnum sinum sem
mesta krónutöluhækkun launa. Al-
þýðusamband íslands hefur i dag yfir
að ráða hinum hæfustu sérfræðing-
um á sviði efnahags- og atvinnu-
mála, sem njóta trausts langt út fyrir
raðir Alþýðusambandsins. Það verð-
ur að gera þá kröfu til miðstjórnar
Alþýðusambandsins, að hún leitist
við að hafa yfirsýn yfir alla þætti
efnahags- og atvinnumála, þegar
hún tekur ákvarðanir um kröfugerð i
kjarasamningum.
Morgunblaðið lýsti þeirri skoðun
sinni strax við undirskrift kjarasamn-
inganna i júnimánuði sl., að þeir
myndu leiða til stóraukinnar verð-
bólgu í landinu vegna þess, að þeir
væru umfram skynsamleg mörk.
Þetta vita miðstjórnarmenn Alþýðu-
sambandsins mæta vel. Þeir gerðu
sér það fullkomlega Ijóst, þegar þeir
knúðu fram gildandi kjarasamninga,
að þeir myndu leiða til stóraukinnar
verðbólgu og þeir töldu sig hafa
tryggt hagsmuni umbjóðenda sinna i
þvi sambandi með hinum hörðu
verðbótaákvæðum samninganna.
En það væri fullkomið ábyrgðarleysi
af þeirra hálfu, ef þeir hafa ekki velt
þvi fyrir sér, hvort kjarasamningarnir
myndu leiða til stöðvunar atvinnu-
fyrirtækja eins og nú er bersýnilega
hætta á. Þar sem launaliðurinn er
svo stór þáttur i útgjöldum frystihús-
anna er auðvitað alveg Ijóst, að for-
ystumenn Alþýðusambands íslands
og aðrir forystumenn verkalýðssam-
taka, hvaða stjórnmálaflokki sem
þeir tilheyra, geta ekki firrt sig sín-
um hluta ábyrgðar á þvi ástandi, sem
kann að skapast i undirstöðuat-
vinnugreinum landsmanna. Að visu
væri ekki sanngjarnt að leggja alla
sökina á herðar forystumanna verka-
lýðssamtakanna, enda hefur
Morgunblaðið ekki gert það. Þeir
fengu t.d. dyggilegan stuðning frá
nokkrum frystihúsamönnum, sem
höfðu forystu um að sprengja samn-
ingana upp og ættu þess vegna að
geta skilið, að menn eru ekki tilbúnir
til þess að kyngja i einu vetfangi
tveimur mánuðum siðar yfirlýsingum
um, að frystihúsin séu að stöðvast.
Þegar litið er til þeirra röksemda,
sem hér hafa verið settar fram. verð-
ur mönnum væntanlega Ijóst, að það
er timabært orðið, að verkalýðssam-
tökin axli sinn hluta ábyrgðarinnar af
þeim ákvörðunum, sem teknar eru í
kjaramálum og hafa úrslitaáhrif á
þróun efnahags- og atvinnumála.
Það er ástæðulaust fyrir Alþýðusam-
band íslands að bregðast illa við
ábendingum um það. Þvert á móti
ætti Alþýðusambandið að fagna því,
vegna þess að i slikum ábendingum
felst viðurkenning í þvi, að hlutur
Alþýðusambandsins og verkalýðs-
samtakanna í stjórn efnahags- og
atvinnumála hljóti að vera mjög stór
og kannski stærri en hann er i dag,
sem ekki þarf endilega að vera
vegna tregðu stjórnvalda til þess að
viðurkenna þann hlut heldur einmitt
vegna þeirrar neikvæðu afstöðu Al-
þýðusambandsins, sem fram kemur i
þeirri ályktun, sem miðstjórn þess
hefur sent frá sér. Alþýðusambandið
ætti þvert á móti að líta svo é, að á
þvi hvili ekki aðeins sú skylda að
semja um kaup og kjör heldur einnig
að fylgjast með þvi og leggja sitt lóð
á vogarskálamar til þess, að efna-
hags- og atvinnulif þróist á þann
veg, að frambúðarhagsmunir laun-
þega verði tryggðir. Með sliku
ábyrgu samstarfi rikisstjórnar og Al-
þingis, Alþýðusambandsins og sam-
taka vinnuveitenda er unnt að
tryggja jafnvægi i efnahagslifinu. En
ef þessi voldugu félagssamtök telja
sig hafa þá skyldu eina að semja um
krónutölu launa og vera síðan laus
allra mála, leyfir Morgunblaðið sér
að endurtaka það, að i þvi felst
kjarkleysi, sem ekki hæfir verkalýðs-
samtökunum og forystumönnum
þeirra.
VEIÐIÞA TTUfí

JÓN HJARTARSON
I
Dýra- og fuglaveiðar voru allt
fram á okkar daga forréttindi
þeirra manna og þjóðfélags-
hópa sem við mesta velmegun
bjuggu á hverjum tíma.
Konungar og aðalsmenn voru
einhuga um að vernda þennan
veiðirétt, sem þeir álitu sér-
réttindi sinnar stéttar, og létu
aldrei neinar hugmyndir um
mannréttindi eða lífsafkomu
smælingjanna rugla sig í þvi.
Svo ævaforn er uppruni
sportveiða, en þó hugmynda-
lega svipaður viðhorfum veiði-
manna i dag, að á lágmyndum
Egypta og Assiriumanna má sjá
hreinræktaða fuglahunda, sem
voru brúkaðir þá eins og nú til
að gera veiðiskapinn erfiðari og
skemmtilegri, með þvi að reka
fuglinn upp áður en hann var
skotinn eða fálka sleppt á hann.
Um uppruna íþróttarinnar að
veiða lax og silung á stöng er
minna vitað, þó margt bendi til
þess að einnig hann sé gamall,
svo sem hin fyrstu kunnu skrif
sem hafa. varðveitzt um þetta
efni og eru frá 15. öld, en þau
eru einnig undarlega nálæg í
viðhorfum sínum til aðferðar-
innar sem er enn tíðkuð i öllum
meginatriðum og í skáldlegri
rómantik, sem svo mjög ein-
kennir lífsgleði stangaveiði-
manna. Veiðiforréttindi i þeirri
mynd sem var, hafa nú, svo sem
eðlilegt er, færzt til almennings
með vaxandi velmegun. Þó
svipar mörgu til þess sem áður
var, því þeir menn sem eiga allt
sem hugurinn girnist og geta
látið hvaðeina eftir sér og keypt
eftir þörfum sækja i sport-
veiðar öðrum þjóðfélagsþegn-
um fremur. Þessi tilhneyging
bendir til að veiðar séu
raunverulega sönn frístunda-
gæði, sem maðurinn verði
aldrei leiður á, og geti sízt látið
á móti sér. Samt liggur það
ofarlega í huga manna sem lifa
við öryggi allsnægta og kviða
hvorki svengd né klæðaleysi að
veiðar, sem eru aðeins fri-
stundagaman — ekki búskapar-
leg nauðþurft — séu ósamboðn-
ar þeirri virðingu sem okkur
ber að sýna náttúrunni og gjöf-
u'm hennar. — En þessi efa-
semd er blendin, því við sjáum
að veiðiástríðan hrífur jafnt
góða menn sem grimma, og
okkur grunar að sú fölskva-
lausa lifsgleði og opinskái inni-
leiki sem oftast prýðir veiði-
félaga eigi sér rætur djúpt i
afkimum mannssálarinnar. 1
þessum síðasta veiðiþætti
sumarsins langar mig til að
fjalla um þetta mál frá viðu
sjónarhorni.
II
Sá heimur sem við byggjum
er settur saman úr þremur
hlutum eða kröftum. Jörðinni,
sem við fengum til afnota, og
þeim tveim sem við höfum búið
bkkur til; hagsýslu og stjórn-
sýslu. A frumstæðu þróunar-
skeiði mannsins vinna þessir
kraftar án þess að jafnvægi líf-
keðjunnar raskist svo merkjan-
legt sé, jafnvel þó til langs tíma
sé litið, en þeim mun þróaðri
sem þjóðfélög eru hefur áhrifa-
máttur hagsýslunnar og stjórn-
sýslunnar vaxið á kostnað hins
fullkomna og upprunalega sam-
ræmis í náttúrunni. Hin aug-
ljósa ástæða þessa er sú, að
jörðin er ekki takmarkalaus í
gjöfum sinum, þó kostamikil sé,
og orsakafylgni breyttra bú-
skaparhátta og fólksfjölgunar,
nýjar uppgötvanir i tækni og
læknavisindum, sem leiða til
enn meiri fólksfjölgunar og
stórvirkara uppnáms jarðar-
gæða, virðist óstöðvandi sem
eins konar álög. Möguleikinn til
afturhvarfs er ekki til í annarri
mynd en fólksfækkun, en fram-
þróun; grimmilegt kapphlaup
nýrrar tækni og fólksfjölgunar.
Þó þetta virðist svona og um-
bylting siðustu mannsaldra
styðji þá skoðun, færumst við
yfirleitt undan að trúa þvi. Við
nefnum gjarnan slíkar vanga-
veltur svartsýnis- eða tortím-
ingarhjal, bendum á lækkandi
fæðingatölu margra evrópskra
iðnríkja, möguleika nýrra orku-
gjafa og fleiri og fleiri hugsan-
legar eða ímyndaðar leiðir. En
ótta okkar og kviða staðfestum
við þó með vaxandi almennum
áhuga á náttúruvernd og sifeilt
áleitnari spurningum um stöðu
mannsins sjálfs í tækniveröld
nútímans og framtíðarinnar,
því maðurinn hlýtur að vera sá
miðdepill sem allt annað snýst
um. Vistfræðin, eða frekar nátt-
úruverndarfræðin, hagfræðin
og stjórnfræðin eru þess vegna
smám saman að verða að einni
óaðskiljanlegri visindagrein,
sem leitar markmiðum sinum
jafnvægis innbyrðis, — manns-
ins vegna, og framttðar hans
vegna, i stað þess að fullkomn-
ast hver í sína áttina. Hagfræð-
in, sem fjallar um skortinn,
eftirsókn manna eftir búskap-
arlegum eða efnalegum gæðum
og reynir að skilja þarfir
mannsins, hvernig þeim má
fullnægja, breyta eða jafnvel
búa til nýjar þarfir, hefur víkk-
að hugmyndafræði sina til þess
að uppgötva í hverju velferð
mannsins er fólgin og veilíðan
ekki síður en velmegun hans.
Stjórnfræðin hefur á sama hátt
sett sér velferðarmarkmið,
jafnframt öðrum þjóðfélags-
verndarmálum, og vistfræðin,
sem er yngsta fræðigreinin og
sem af skiljanlegum ástæðum
hefur þurft að einbeita litlum
en vaxandi kröftum að náttúru-
vernd, leggur með hverju árinu
sem líður aukna áherzlu á
manninn og þarfir hans fyrir
land eins og þær voru í árdaga.
Hagvöxtur hagsældarinnar
vegna, stjórnmálalegar kvaðir
þjóðaröryggis vegna, eða vernd-
argirðing um land, friðlýsing og
geymsla þess; allar geta þessar
ráðstafanir verið nauðsynlegar
Og réttmætar, jafnvel einar sér,
en aðeins um stundarsakir, því
sé til lengri tíma litið verður að
meta gildi þeirra með öðrum
markmiðum. — Þeim, sem vísa
manninum leið til jafnvægis í
samskiptum hans við jörðina,
með stöðugri framþróun hans
og lifsánægju. Það er svo margt
sem við getum hvorki mælt né
vegið, en er manninum augljós
nauðsyn til sannrar lífsfylling-
ar. Þessa hluti verður að meta
eins og þroski og þörf krefur á
hverjum tima, en vandkvæði
þess dyljast í ólíkri gerð mann-
fólksins, mismunandi uppeldi,
menntun og ytri aðstæðum um-
hverfisins. Lifsgleðin, hinn
undursamlegi munaður að vera
heill á sál og líkama og vænta
hvers morgundags með til-
hlökkun, er „himnariki“ þess-
arar jarðvistar. Athafnir okkar
á sviði stjórnsýslu og hagsýslu
munu því aðeins uppskera lífs-
gleðina fyrir alla menn, að þess-
ar vísindagreinar vinni í fram-
tíðinni sameinaðar með náttúr-
unni og fyrir manninn.
Heimspekingurinn Anaxa-
gooras hélt því fram að maður-
inn hefði orðið skynsamur af
því að hann hafði lært að nota
hendur sínar. Aristoteles sagði
hins vegar að maðurinn hefði
lært að nota hendur sínar af því
að honum voru gefnar miklar
gáfur. Hvor þessara hugmynda
er réttari, eða hvort þær eru
báðar rangar, vitum við ekki
enn þann dag í dag, en sú efa-
semd segir okkur einmitt ljós-
lega hve maðurinn, uppruni
hans og lif er mikil gáta. Þó er
til annað sem er flóknara og
erfiðara að skilja og er ef til vill
ómögulegt að útskýra í sam-
hengi, en það er eðli mannsins,
eða hvatir hans. Þær hafa
myndazt og mótazt í sífellu frá
því hann varð til. Þroskazt eða
horfið, breyzt og runnið saman
við aðrar eðlishvatir. Þegar við
reynum að einangra þær til
þess að ná haldi á einhverju
sem gæti leitt til aukins skiln-
ings á okkur sjálfum, flokkum
við þær stundum í ákveðin
hegðunarmynstur, en áður en
varir lendum við á ný í ógöng-
um hins ókunna og dulda. Hvað
við höfum fengið að erfðum frá
þróunarsögulegum tíma, eða
hvað þær hafa mótazt á þeim
árum sem við höfum sjálfir lif-
að, vitum við ekki, og ekki held-
ur hve margar kynslóðir þarf
til að mynda ósjálfráða, ómeð-
vitaða eðlishvöt. Skilningsleys-
ið verður algjört þegar þetta er
sett í samhengi við jafn ein-
falda og eðlilega spurningu
sem; hvað verður um eðlishvat-
ir sem aldrei fá útrás? Hverfa
þær eða brjótast þær út á ein-
hvern nýjan ókunnan hátt? Við
getum athugað likamshluta
okkar, t.d. höndina, og borið
vöðva og beinabyggingu henn-
ar saman við hendur og fætur
annarra spendýra og skilið
þróunarferil hennar. En hina
andlegu hluti líkamans og hin-
ar erfðu heila og taugastöðvar
getum við ekki krufið á sama
hátt. Við verðum að ímynda
okkur umhverfi mannsins eins
og það var og gizka á hvernig
eðlishvatir hans urðu til og þró-
uðust á óralöngum tíma forsög-
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1977
19
unnar og beita siðan saman-
burðarfræðinni innbyrðis, í von
um að finna ástæður hegðunar-
tilhneyginga nútímamannsins.
Við gefum okkur þær forsend-
ur að frummaðurinn hafi þró-
azt af söfnunarstigi til veiði-
skapar. Lif hans var harðsótt og
sem veiðimaður og kjötæta var
hann sí og æ háður duttlungum
veiðigæfunnar. Hætturnar
leyndust við hvert fótmál.
Flóttinn var hans bezta vörn.
Öttinn og hungrið voru stöðug-
ar fylgjur hans í hundruð þús-
unda ára. Bani og annars bráð
var hann i hringrás náttúru-
valsins. Ofát, leti og heiguls-
háttur voru eðlislægir þættir,
hins nýja tíma á tækniöld, og
maðurinn verður fórnarlamb
lífsfirringar og leitar sér útrás-
ar með auknum hraða, meiri
hávaða og einhæfari hóp-
skemmtunum. Hinn dugmikli
harðsækni og ákafi einstakling-
ur hnígur nú oft í valinn fyrir
aldur fram, úr sjúkdómum
kappseminnar. Sókn hans eftir
efnalegum gæðum er taumlaus,
án þess að hann verði þess var,
því þarfirnar vaxa hraðar en
möguleikinn til að svala þeim
og öryggisleysi hins síbreyti-
lega efnahagslífs, sem dæmir
allar áætlanir rangar, allt verð-
mætamat villu, og hverja ró-
lega hugsun glatað tækifæri,
sem vistfræðilegar aðstæður
þroskuðu með honum til slíkrar
fullkomnunar að hann varð
smám saman herra umhverfis
síns. Svo birtist hann skyndi-
lega úr myrkri forsögunnar og
rökkri ný-steinaldar og eignast
sögu, sem borin saman við hans
fyrra timaskeið er sem sekúnd-
an á úrskffunni.
Hvað hefur þessi þróunartimi
skilið eftir í okkur? Að hvaða
leyti erum við börn okkar tima
eða menn eins og þeir voru
fyrir tíu þúsund árum, hundrað
þúsund árum? Skyldum við
veita Kro-Magnon manninum
nokkra athygli ef við mættum
honum klæddum að nútima
sið? Við þekkjum umhverfi
dagsins i dag. Greinum ytri
hættur þess og möguleika til
lífs, en um okkur sjálfa vitum
við harla litið, eða hvert við
stefnum i raun og veru. Nú-
timamaðurinn hefur myndað
með sér þjóðfélög, misjafnlega
þéttbýl eða þróuð, eins og við
orðum það venjulega, en sem
gjarnan þröngva honum til að
hegða sér á ákveðinn hát’t, jafn-
vel þótt það sé andstætt eðli
hans. Ofát, leti og hugleysi eru
lestir sem honum er stöðugt
uppálagt að varast. Kviðann og
óttann getur hann ekki flúið,
því hvert á hann að fara. Hin
stöðuga og eðlislæga varkárni
frummannsins er orðin streita
Ljósmynd: Rafn Hafnfjörð.
breytir honum í einshuga drátt-
ardýr, öryggisleysið virðist
vaxa með auknu þéttbýli, og
þar sem það fer saman með
slakri stjórn fjármála, er það
mest áberandi.
Við Islendingar könnumst
vel við öll streitueinkennin, en
við höfum ekki viljað viður-
kenna þau sem vandamál lið-
andi stundar, að minnsta kosti
ekki í verki, enn sem komið er.
Þó er hugsanlegt að einmitt
okkur sé hættara en öðrum ná-
lægum þjóðum við streitu,
vegna þess að núna er það í
fyrsta skipti frá upphafi vega
sem íslenzki kynstofninn býr
við raunverulegt þéttbýli. Að
leggja niður rótgróna og æva-
forna lífshætti og stökkva á ein-
um eða tveimur mannsöldrum
inn í nýjar venjur og viðhorf,
hlýtur að hafa í för með sér
álag, sem brýzt út fyrr eða síðar
í einhverri mynd. Slik stökk-
breyting er meiri en hinn róm
aði aðlögunarhæfileiki manns
ins ræður við i einu vetfangi
hvað þá heldur ef það er rétt
sem margan grunar, að þver
móðskufull seigla sé okkur Is
lendingum eðlislægari en fljót
huga aðlögunarhæfni. Að við
höfum tileinkað okkut tækni
nútímans og verið fljótir að
læra af öðrum þróaðri þjóðum
nýjar framleiðslu- og veiðiað-
ferðir sannar hvorki eitt né
neitt um hæfni einstaklingsins
til að þola umskiptin, því slik
innleiðing nýjunga er meira og
minna sjálfvirk eftiröpun eða
ófrávíkjanleg, hraðvaxandi at-
burðarás þróunar. En hvort það
er satt að Islendingar noti
meira af taugalyfjum en nokk-
ur önnur þjóð á norðurhveli
jarðar, eða að þeir séu eyðslu-
samari og skemmtanafiknari en
eðlilegt má teljast, er spurning
sem jafnvel sem spurning er
raunveruleg aðvörun um
óheillavænlega þróun. Sá lífs-
flótti sem tiltækastur er og sem
svo margir grípa til, birtist
mjög oft í ásókn eftir vimugjöf-
um, eða dulbýst eyðslusemi,
aumkunarverðri skemmtana-
fíkn eða iðjuleysi, sem þá er
gjarnan nefnt hvild.
Hin sanna ástæða er sú sem
vandlegast er falin, óyndi
mannsins og ótti við að vera
einn. I hópnum liður honum
bezt. Þar er allt sem hann þekk-
ir og óttast ekki. Hávaði og
hraði. Gleðilaus og slitinn með
rótum frá uppruna sínum, nátt-
úrunni og eðlishvötum, hverfur
hann sem einstaklingur í fjöld-
ann. A hverjum degi hnjótum
við um dæmi þessara tilhneig-
inga. Við sjáum þau í galla-
buxnatisku unglinganna, sem
vilja allir klæðast eins, — og
hvernig hljómlist er notuð, t.d.
á vinnustöðum. Iþróttirnar
draga einnig dám af þvi sama.
Fótboltavöllurinn er hring-
leikahús tugþúsunda áhorf-
enda, en íþróttasvæði 22ja leik-
manna. Við sjáum þetta í
drykkjuvenjum Islendinga,
sem er réttnefnd hópathöfn
eins og hún fer oftast fram, og í
kaupvenjum ýmissa þjóðfélags-
þegna. Tjald- og bílasamkomur
á sumrin eiga litið sameiginlegt
með hugmyndum okkar um
frjálsa útivist i skauti náttúr-
unnar. Jafnvel fylgni kjósenda
við stjórnmálaflokkana, sem
mörgum er afskiptalaus undir-
gefni, eóa skoðanaleysi, sem
bezt sést af því aó stórsigur, eða
tap, ræðst af tveggja til þriggja
hundraðshluta tilfærslu at-
kvæða, er ef til vill einnig rétt-
mætt dæmi. Sönn fyrirmynd
mannsins er hinn sterki, frjáls-
huga einstaklingur. Hinn stað-
fasti maður, sem heldur fram
sannfæringu sinni hvað sem í
skerst. Þessi maður sækir
krafta til sín sjálfs til að vinna
verkin, en biður ekki eftir öðr-
um. Hann þægir ekki hópnum
og skoðar ekki undir hvern
stert, áður en hann þorir að
tala. Verði honum misboðið, rís
hann upp. Ekki eins og veifi-
skatinn heldur sem einstakling-
ur með nafn og vilja. Styrkur
hverrar þjóðar liggur í þvi hve
marga slíka menn hún á.
Náttúran eins og við eigum
hana ennþá utan bæja og vega,
er i fegurð sinni og viðfeðmi
fóstra þess bezta sem einstak-
lingseðlið prýðir. Þess eðlisupp-
lags sem stenzt hópsálarþryst-
ing þjóðfélagsins. Til náttúr-
unnar sækjum við afl og þroska
hins afskipta, vanmetna ein-
staklingshyggjumanns. Þreyta
hins siendurtekna og vana-
bundna erils daglegra anna
hverfur eins og dögg fyrir sólu i
óbyggðum. Veiðiskapur er þess
vegna, eins og raunar hvers
konar útivist i náttúrunni,
nauðsynlegur manninum og
þjóðfélaginu, sem engin hag-
fræði má ganga i berhögg við,
engin stjórnfræði má hefta og
engin vistfræði má glata sjón-
um af.
Lífið er skemmtilegt.
J.Hj.
MJÓLKURJURT
Euphorbia polychroma
Aldrei gleymi ég því þegar
ég sá MJÓLKURJURTINA í
fyrsta sinni. Ég var að fara til
vinnu fram hjá skrúðgarðin-
um við skólann Vea Ring í
Noregi þar sem ég stundaði
garðyrkjunám.
Grasflöturinn varvarla orð-
inn grænn en í einu horni
hans stóð hún ein sér eins og
hálfkúla í laginu með þessum
lýsandi gulgræna lit sem er
svo einkennandi fyrir þessa
ætt og mest áberandi á
mjólkurjurtinni. Ég gaf henni
gætur fram eftir sumrinu.
Lengi lýsti af henni, en svo
dökknaði hún og endaði með
því að verða gulbrún.
Svo liðu 1 5—20 ár að ég
sá hana hvergi en þá loks
kom ég auga á hana í garði
hjá kunningja minum á Akur-
eyri og var ekki í rónni fyrr en
ég fékk græðling af henni,
sem var velkomið.
Síðan hef ég átt hana og er
hún ein af mínum uppá-
haldsplöntum. Ekki er hægt
að segja að hún sé mjög
harðger Hún þarf helzt vetr-
arskýli enda frost oft hart á
vorin hér norðanlands.
Bezt er að fjölga mjólkur-
jurtinni með græðlingum og
koma henni fljótt fyrir þar
sem hún á að standa fram-
vegis, því flutning þolir hún
illa eftir að hún fer að
stækka. Hún er um 40 sm. á
hæð og annað eins að um-
máli.
Nokkrar Euphorbia-
tegundir eru hér í ræktun t.d.
E. palustris sem er um 80
sm. á hæð og þarf stuðning.
• Hún blómgast ekki fyrr en i
júlí/ág
Og svo er það SEDRUS-
MJÓLKIN (E. syparissias)
sem er mjög falleg og blómg-
ast lengi sumars. En hún er
æði frek og satt að segja
óhafandi nema í íláti þvi hún
skríður um allar jarðir og
rótarrenglurnar leita bæði
langt og djúpt. En sé hún
látin í ílát sem ekki er mjög
litið, t.d. hálftunnu, steinrör
eða plastpoka undan áburði
eða þvi um líkt, getur hún
myndað þétta toppa sem eru
til mikillar prýði allt sumarið,
því hún er -blaðfögur og likist
nokkuð furugreinum. Bezt er
að klippa ekki ofan af öllum
þessum tegundum fyrr en
snemma á vorin.
H.P.Fornhaga.
Blómstrandi MJÓLKURJURT er eins og hálfkúla I laginu —
Æskulýðssamvera í Skál-
holti 9. — 11. september
HELGINA 9,—11. soptember
gengst Æskulýðsstarf þjóð-
kirkjunnar fyrir samveru í Skál-
holti sem ætluð er unglingum 16
ára og eldri og er þar um að ræða
eins konar námskeið fyrir þá sem
hafa starfað að æskulýðsmálum
eða hafa áhuga á þeim innan
kirkjunnar. Hefur Æskulýðsstarf
þjóðkirkjunnar ritað prestum í
Skálholtsstifti bréf þar sem þeim
er gefinn kostur á að senda
unglinga úr sóknum sínum til
þessa námskeiðs og um miðjan
október verður efnt til sams
konar námskeiðs er haldið verður
að Löngumýri í Skagafirði.
Námskeiðið fer i stuttu máli
þannig fram að á föstudagskvöld
er komið í Skálholt og verður
dvalið í húsakynnum sumar-
búðanna. Dagskráin er sniðin
með það fyrir augum að þeir sem
vilja sinna æskulýðsstarfi á
vegum kirkjunnar hafi sem mest
gagn af og af efnum sem tekin
verða til meðferðar má nefna
mikilvægi og gildi æskulýðsstarfs
á vegum kirkjunnar, bibliulestur
og umræður, kynntar hugmyndir
sem Æskulýðsstarfið hefur um
efni til æskulýðsstarfs og kynnt
hjálpargögn. Þá munu starfa
ólikir hópar á námskeiðinu er
fengin verða ýmis verkefni t.d. að
útbúa samveru með aðstoð segul-
bands og plötuspilara, og annast
myndasýningu um ákveðið efni
sem unnin verður úr úrklippum
úr blöðum o.fl.
Sem fyrr segir er það Æsku-
lýðsstarf þjóðkirkjunnar sem
gengst fyrir námskeiðinu og
munu æskulýðsfulltrúar
kirkjunnar verða aðalkennarar
námskeiðsins. Þvi lýkur siðan
með messu í Skálholtskirkju kl.
17 sunnudaginn 11. september.