Morgunblaðið - 17.09.1977, Síða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 17. SEPTEMBER 1977
Alcopley
Það má með sanni sc*Kja, að
skammt hafi verið milli mikilla
viöburða i listaheimi höfuð-
borgarinnar að undanförnu.
Sýningu á verkum Roberts
Jaeobsens í Listasafni íslands
ekki lokið þegar yfirlitssýning
á verkunt Aleopleys er opnuö á
Kjarvalsstiiðum, og þar einnig
nýlokið einni merkustu sýn-
ingu á verkum Jóhannesar
Kjarvals. Það er ekki oft að svo
mikið fjör er i myndlistinni hér
hjá okkur, og sjaldan höfum við
getað státað af tveimur heims-
frægum iistamönnum með sýn-
ingar samtimis hér í Reykjavík,
nema ef verið hefur listahátíð.
en eins og aliir vita verðum við
að bíða slikra hátíðahalda til
næsta árs.
Aleopley er ekki eingiingu
þekktur listamaður víða um
veröld. Hann er ekki siður
þekktur sem visindamaður á
sviði læknisfræðinnar, og á
þeim vettvangi liggur eftir
hann mjiig merkt starf. Það er
því ótrúlegt, hverjum árangri
hann hefur náð á sviði mynd-
listar og visinda. Það liggur við,
að maður freistist til að segja
um hann, að annað hvort þess-
ara starfa sé unnið í frístund-
um, en hvort skal telja aðal-
starf læt ég ósagt hér; afkiistin
og árangurinn eru afbragð á
hvoru tveggja sviðinu. Þessi
sýriing á myndlistarverkum Al-
eopleys er til dæmis ekkert
smásmíði. Það eru yfir þrjú-
hundruð verk á þessari sýningu
og þau unnin með ýmsum
hætti: Málverk, teikningar,
vatnslitir, steinprent og bækur.
Af þessu má sjá, að Alcopley er
ekki við eina fjölina felldur í
myndgerð sinni, og þessi verk
spanna tímabilið frá 1944 til
1977. Þetta mun vera veiga-
mesta sýning sem haldin hefur
verið á verkum þessa lista-
manns, og er það ekki lítill
heiður fyrir Kjarvalsstaði að fá
tækifæri sem þetta. Því má líka
skjóta hér inn, að Reykjavíkur-
borg má vera stolt af því að
geta hýst slíka sýningu, og ef
Kjarvalsstaðir sanna ekki til-
verurétt sinn með þessari sýn-
ingu, þá veit ég ekki hvað. Eg
hélt þvi fram hér á árunum, að
ekki væri hægt að tala um
Reykjavík sem höfuðborg full-
valda ríkis meðan ekki væri
samastaður fyrir myndlist af
því tagi, sem sómdi sæmilegri
miðlungssýningu, hvað þá af-
burðalist. Eg held, að sumum
hafi þótt þetta ósanngjarn
hroki af minni hálfu og jafnvel
heimtufrekja. Hvað um það,
tímarnir breytast og mennirnir
með. Nú er Reykjaík sannar-
lega höfuðstaður íslands.
Þetta er yfirlitssýning á verk-
um Alcopleys, sem er banda-
rískur rikisþegn, en samt svo
tengdur íslandi að það liggur
næst mér að tala um hann sem
einn af okkar listamönnum.
Hann hefur haft samband við
islenzka myndlist um það lang-
an tíma að óhætt er að fullyrða
að hann hafi haft þar nokkur
áhrif, og ég er viss um að þessi
sýning á Kjarvalsstöðum á eftir
að marka spor bæði hjá lista-
mönnum og almenningi hér-
lendis. Alcopley er mjög sér-
Flying Token, blek á chiffon, 1963.
Myndllst
eftir VALTÝ
PÉTURSSON
stæöur i myndgerð sinni og hef-
ur sterk persónuleg einkenni,
þannig að verk hans verða ekki
tekin fyrir annarra neins staðar
i veröldinni. Vinnubrögð hans
eru snögg og yfirveguð og hvert
smáatriði hnitmiðað í hrynj-
andi línu og forms. Hann bygg-
ir yfirleitt verk sín á einíaldari
hátt, en afar rökrétt og traust
íhugun er að baki verka hans,
hvort heldur um er að ræða
stranga byggingu myndflatar
eða snöggar hreyfingar forms,
sem oft dansa á sérstæðan hátt
innan hios afmarkaða sviðs.
Stundum hefur verið talað um
myndletur í sambandi við verk
Alcopleys, og það er ekki fjarri
sanni. Hvort honum líkar betur
eða verr, verður ekki framhjá
því gengið að verk hans frá
vissu timabili bera mjög sterk-
an keim af táknum Austur-
landaþjóða (Japönsk kallio-
grafia?). Þarna hefur Alcopley
fundiö sérstakt svið, sem hæfir
honum sérlega vel, til að tjá
hrynjandi línu og punkta sem
verka á mann eins og fúga í
hljómlist. Eínnig notar hann
einstaka tákn er hann setur í
myndflöt með þeim afleiðing-
um að áhrifin verða á stundum
allt að þvi fígúratif. Ekki skal
ég segja hvernig Alcopley likar
þessi athugasemd mín, því að
sannast sagna er hann dæmi-
gerður abstraktmálari og ein-
mitt í því liggur styrkleiki
hans. Það eru að vísu nokkrar
fígúratífar myndir á þessari
sýningu, en ég held að það væri
ekki ósanngjarnt að segja um
þær að það væri aðeins byrjun-
in á Alcopley sem málara, en
seinni verkin væru það sem
sýndi hinn verulega árangur af
óþrjótandi vinnu og elju hans
við myndlist. Eitt langar mig til
að fullyröa hér; ég held ég hafi
aldrei hitt mann með eins
brennandi áhuga á myndlist og
Alcopley hefur. Sem dæmi um
starfsorku og elju Alcopleys get
ég ekki stillt mig um að hafa
eftir einum sameiginlegum
kunningja okkar eftirfarandi:
„Það er ekki mikil hvild i þvi að
hitta Alcopley og ætla sér að
slappa svolitið af og rabba um
eitthvert léttmeti. Maðurinn er
bókstaflega alltaf að krefjast
svara við spurningum, og mað-
ur veit aldrei hvort heldur það
eru vísindin eða listin sem eru
að brjótast í kolli hans“. Ég hef
þetta hér eftir, til að gefa að-
eins lýsingu á þessum merka og
frábæra vísinda- og listamanni.
Það má margt um jfessa sýn-
ingu á Kjarvalsstöðum segja,
en ef fara ætti að gera verkun-
um, sem þar getur að líta, veru-
leg skil, held ég að þessi um-
sögn yrði nokkuð fyrirferðar-
mikil. Því bregð ég á það ráð, að
fara fljótt yfir sögu, en nefna
aðeins nokkur verk sem mér
finnst bera af. Margar af
smæstu teikningum og vants-
litamyndunum á þessari sýn-
ingu eru frábær listaverk sem
krefjast þess að vera vel skoð-
uð. Þá finnst mér hin stóra
mynd, er Alcopley hefur gert il
minningar um konu sina, Ninu
Tryggvadóttur fNo. 108), sterk
og dálítið óvenjuleg frá hendi
Alcopleys. Eg er ekki frá þvi að
lesa megi úr þvi verki trega og
sorg. Jafnvel einstæöingshátt
þess, er einn stendur eftir i
hinu veraldlega tómi. Önnur
verk, sem ég tel með því besta
er á þessari sýningu verður
fundið, eru: No. 146, 61, 113,
145, 120 og no. 93, sem er sér-
lega auðkennandi fyrir hvernig
Alcopley byggir upp verk sín.
Enn fremur no. 108, sem ég hef
þegar minnzt á, og einnig má af
eldri verkunt nefna No. 16, sem
sýnir að listamaðurinn hefur
haft næmt auga fyrir Matisse
og Polloek er ekki langt i burtu
i verki eins og no. 48. Þessi tvö
seinustu dæmi sanna hvernig
listamaðurinn hefur orðið til,
og það er hér eins og fyrri dag-
inn, að enginn verður óbarinn
biskup. Það er vinna og aftur
Framhald á bls. 31