Morgunblaðið - 18.12.1977, Page 2

66
MORGUNBLAÐIÐ. SUNNUDAGUR 18. DESEMBER 1977
verstöðvunum og oft komu ti! okkar
gestir, sjómenn og aðrir Iðulega var
teflt, drukkið kaffi og spjallað og hann
sagði sögur Svo vel sagðist honum,
að menn sátu eins og í draumi og
hlustuðu á hann Hann átti líka mikið
athvarf hjá Jóel bróður sínum, sem var
barnakennari Þangað komu margir og
töluðu um bækur og önnur andleg
mál Faðir minn las mikið hverskonar
bókmenntir á vetrum og fylgdist vel
með Hann talaði um Halldór Laxness,
Sigurð Nordal og gagnrýndi bækur,
sem hann las Hann var i bókasafni
Þingeyinga og ég fékk að taka bækur á
hans nafn, eftir að hann var farinn
Hann fylgdist vel með því hvaða bækur
ég hafði tekið meðan hann var » burtu,
og ef ég hafði tekið einhvern róman,
þótti honum það ekki bók fyrir mig
Það átti að vanda til þess sem við
lásum, meðan við vorum börn Eg
man, að manna sagði að ég mætti ekki
lesa Mannamun fyrr en ég væri fermd-
ur, því þar var sagt frá glæpum Held-
ur ekki Alfreð Dreyfus
— Stolt af honum? Okkur þótti
skemmtilegt að hann gaf út bækur, en
v.ð heyrðum aldrei á fólki að það væri
neitt sérstakt Ég held að enginn hafi
veitt því sérstaka athygli eða talið það
markverkt í Þingeyjasýslu voru fleiri
karlar, sem voru taldir standa honum
ofar, svo sem Guðmundur Friðjóns-
son Þeir voru líka stórskáld En hans
verk voru metin seinna
— Föður minum þótti gaman að
hitta skáld og fyrirmenn, og drakk þá í
sig það sem þeir sögðu Hann hafði
yndi af að heyra þá flytja fyrirlestra Ég
held að varla hafi nokkur maður flutt
fyrirlestur í Reykjavík t d að hann ekki
reyndi að fara og hlusta á þá Allar
andlegar listir mat hann mikils Hann
var líka mjög hrifinn af söng Ég man
eftir því þegar Sigurður Skagfieid kom
til Húsavíkur og söng í kirkjunni Þrátt
fyrir þröngan hag keypti hann miða
handa okkur öllum Sigurður Skagfield
var lika Skagfirðingur, sem hann
þekkti Ég man, að hann sagði okkur
frá því áð Sigurður hefði komið til hans
með handrit, sem hann hafði skrifað
þegar hann var á Sauðárkróki Hafði
Sigurður spurt pabba hvort hann ætti
ekki að gerast rithöfundur En pabbi
sagði honum að hann skyldi heldur
læra að syngja og gerast söngvari
Sigurður var þá farinn að syngja líka
Keyptu kú
fyrir skáldalaunin
— Jú, auðvitað var þröngt í búi
Áður en faðir minn fór á vertíð fékk
hann reikning hjá kaupmanninurri,
sem átti að nota í fjarveru hans Væri
hann búinn fyrr, þá voru vandræði
Mamma drýgði tekjurnar eins og hún
gat Hún og Elisabet systir mín spunnu
fyfir bændur og fengu ávísun eða milli-
skrift út í reikning fyrir kaffi og sykri
Ég man eftir því einu sinni, að komið
var undir vor og faðir minn ókominn
Þá spurðu krakkarnir í skólanum mig
hvort ég hefði verið að skæla Ég
neitaði því, en hafði skælt vegna þess
að mig langaði svo í sykurmola með
hafragrautnum í hádegismat hafði ver-
ið sykur- og mjólkurlaus hafragrautur
og rúgbrauðssneið með smjörlíki
Mamma sagðist eiga svo lítinn sykur
að hún yrði að drýgja hann með kaff-
inu Mjólk sáum við nær aldrei fyrr en
eftir að pabbi keypti kúna, en þá vor-
um við orðin uppkomin. Stöku sinnum
var keyptur hálfpottur af mjólk og var
þá bolli á mann Við vöndumst því ekki
á að drekka mjólk í staðinn drukkum
við vatn og kaffi eða grasate Móðir
mín, Sigurlaug Jónasdóttir, var dóttir
Jónasar í Hróarsdal, sem var grasa-
læknir Sagt er frá honum í læknabók-
inni Faðir minn segir í ævisögu sinni
frá því, þegar manna fékk blæðandi
magasár, fór til pabba síns vestur í
Skac^afjörð og kom til baka heil heilsu
Hún var sjálf dálítið fróð um jurtir.
týndi þær og þurrkaði í grasate
— Frá þvi að gamli maðurinn kom
heim á vorin, var nýr fiskur á borðum,
og hann útbjó heimilið með því að
salta niður fisk og við höfðum tros
Móðir mín kom snemma upp 3—4
kindum, sem hún hafði seinni árin.
Hún var alltaf mikið gefin fyrir skepn-
ur, hafði með sér geit, þegar við flutt-
um frá Sauðárkróki Ég man eftir því,
þegar ég var 4—6 ára gamall og við
bjuggum í Jörva, að mamma var að
heyja fyrir geitinni Þá var mótekja fyrir
þorpsbúa í Kaldbak, líklega 3ja km leið
frá Húsavík Þar voru grundir og lét
bóndinn í Kaldbak þar slægjur Eldri
systur minar voru þá farnar að vmna
fyrir sér á sveitaheimilum á sumrin, en
hún fór með yngstu systkinin og kerru
fram eftir, tH að slá handa geitinni, og
flutti heyið heim á kerrunni Svona var
brasið
— Jú, ég man eftir því þegar pabbi
fékk skáldalaunin og keypti kúna Það
hefur sjálfsagt verið þeirra draumur að
Við Ijúkum þessu spjalli við Kristján
Theodórsson með því að spyrja hann
um systkini hans Þau voru sex talsins.
Tvær systurnar dóu úr berklum, eins
og faðir hans segir frá í sjálfsævisögu
sinni Sesselja dó 1931 eftir 10—12
ára legu á Vífilsstöðum og Þorbjörg dó
árið eftir. Hin fjögur eru enn á lifi
Elísabet er ekkja og býr í Reykjavík,
nýlega sjötug að aldri Annar er gift
Sófóníasi Jónssyni og býr í Kópavogi
Kristján býr í Reykjavík og starfar hjá
álverksmiðjunni Og Hjálmar, sem er
yngstur, býr á Húsavik.--- E.Pá.
Uppskurður
á fjárhúshurð
ir, og útbúin sem skurðarborð Þarna
fláði hann brjóstið af, enda um krabba-
mein að ræða Og lifði móðir mín lengi
eftir þetta, dó á niunda ári yfir nirætt
hjá okkur hjónunum árið 1 968
Kristján fór að heiman á vertíð i
Vestmannaeyjum 1929—1930 og
kom ekki heim aftur fyrr en þremur
árum síðar Þá höfðu faðir hans og
móðir slitið hjónabandinu Hún hafði
farið til Siglufjarðar með dóttur sinni
og var komin aftur til Húsavíkur. — Ég
fór þá að búa með móður minni og sá
alltaf fyrir henni eftir það, segir
Kristján Ég vissi ekkert um skilnaðinn
Siðustu árin áður en ég fór til Vest-
mannaeyja, voru þau farin að vera
eitthvað ósammála og kaldastríð á milli
þeirra En þau voru skynsamt fólk og
vildu ekki láta okkur vita neitt um það
Þau urðu samt engir óvinir. Ég man
t d eftir þvi að faðir minn kom til
hennar, þegar hann kom til Húsavíkur,
er hann var að viða að sér efni i
Náttfara og drakk þá hjá henni kaffi
Handfljótasti
maður sem ég hefi séð
Kristján hafði snemma farið að vinna
við fiskaðgerð, eins og títt var um
krakka á Húsavik á þeim tima 8—9
ára gamall byrjaði hann að beita og
stokka upp línuna En 1929 fór hann
að heiman á vetrarvertíð
— Þorbjörg systir min var gift
Theodóri Jónssyni í Vestmannaeyjum,
sem var spekúlant mikill, segir
Kristján Hann var framkvæmdastjóri
hjá Frey-félaginu, sem kom m a upp
þurrkhúsi, sem átti að þurrka fisk fyrir
útvegsbændur Þorbjörg skrifaði móð-
ur minni, sagði, að ef ég kæmi með
pabba. fengi ég atvinnu í þessu þurrk-
húsi Mér fannst ævintýralegt að fá að
fara með pabba á vertíð í Vestmanna-
eyjum Frá lífinu þar hafði hann sagt
okkur Ég man vel eftir ferðinni á Esju
gömlu austur fyrir land. Pabbi vildi
gæta mín vel fyrir heimsins glaumi
Heima höfðum við krakkarnir spilað
upp á eldspýtur lander o fl Um borð
lenti ég í peningaspili, en var heppinn
Var kominn í 20—30 kr. gróða sem
var mikið þá Faðir minn kom að og
vildi að ég. hætti þessu Ég ætlaði að
gera það, en einn vinur hans lofaði að
taka ábyrgð á því að ég hætti þegar ég
væri búinn með gróðann Honum var
um og ó, en féllst á það Þessi maður
lánaði mér svo tvisvar sinnum, svo ég
gæti haldið áfram Ég hafði eitthvað
svolítið af peningum með mér Um
sumarið hafði verið uppgripaafli og ég
Kristján fór með föður sínum á vertíð í Vestmannaeyjum um áramótin 1930. Þessi mynd er tekin af
Vestmannaeyjahöfn á því ári, í tilefni þess að Zepperlin-loftfarið var þar yfir.
geta inhvern tíma eignast kú Það mun
hafa verið 1 ^28
í ævisögu sinni segir Theodór frá
því, er hann leitaði til Jónasar Jóns-
sonar frá Hriflu á leið í verið í Eyjum
um það hvort nokkur von væri fyrir sig
að sækja um styrk skálda og lista-
manna og Jónas sagði, að ekkert gerði
til þó hann sendi menntamálaráði um-
sókn. Á útmánuðum um veturinn var
það tilkynnt í blöðunum, að Theodór
hefði fengið-500 kr styrk og tók hann
á móti þessum peningum í Reykjavík,
þegar hann kom úr verinu Hann skrif-
ar: — Ég hafði orð á því við konuna
áður en ég fór að heiman, að ef ég yrði
fyrir einhverju fjárhagslegu happi,
skyldi ég verja þeim peningum þannig,
aó við gætum fengið okkur kúr Þetta
var eins konar áheit Segir Theodór frá
því að mest af peningunum, skálda-
styrknum og kaupinu eftir vertíðina
hafi farið upp í skuldir Þó tók konan á-
móti peningunum fyrir kúna og lagði
hann til að hún leitaði eftir kýrkaupum
hjá þeim hjónunum Helga bóncla i
Múla og Karolínu Benediktsdóttir Þar
fékk Kún svartskjöldótta bleju snemm-
bæra, Ijómandi fallega kú, er reyndist
vel
— Kýr var auðvitað ákaflega mikils-
virði. þegar hver þurfti að búa að sínu,
segir Kristján Ég man að móðir mín
sótti kúna og Hjálmar bróðir minn,
sem var innan við fermingu. fór með
henm Þau teymdu kúna alla leið frá
Múla, sem er líkiega í 25—30 km
fjarlægð frá Húsavík Þegar þau komu
með kúna teymdu þau hana þrisvar
sinnum réttsælis og þrisvar sinnum
rangsælis kringum bæinn. Það stóð i
sambandi við einhverja þjóðtrú Síðan
útbjó mamma jötu handa kúnni i
kindakofanum
— Vel man ég eftir því þegar brjóst-
ið var tekið af móður minni, segir
Kristján í samtalinu Þá var ég 7—8
ára gamall Pabbi var á Siglufirði Ég
man það af því mér hafði verið komið
fyrir hjá Páli Sigurðssyni simstöðvar-
stjóra, meðan móðir min lá, og hann
lét mig tala við pabba i sima Björn
Jósepsson læknir, sem skar móður
mina upp, tók tvö systkini míri, en
Þorbjörg systir min var þá orðin vinnu-
kona hjá honum. Hann var áræðinn og
fær skurðlæknir Enginn spitali var á
Húsavík, en þegar mikið lá við, var
tekin stofa í húsi sem hét Vallholt og
notuð til þess Ekkert skurðarborð var.
en tekin var fjárhúshurð, að mig minn-
Mynd af Siglufirdi frá 13. ágúst 1905. Þá var Sigluf jörður í hröðum uppgangi vegna sildveida Nordmanna
á sumrum. Þad ár réð Theodór Fridriksson sig í vinnu hjá Heiga Hafliðasyni sem háseti á vélbáti, eins og
hann segir frá í bók sinni, en konan beið med börnin heima í Skagafirði.
hafði unnið fyrir peningum við að
henda fiski frá flatningsmönnunum,
ilosa af vögnunum, breiða fisk, um-
stafla fiski o.fl. Faðir minn var á báti,
sem hét Hagbarður og hafði svo gott
upp, að hann komst úr skuldum sín-
um
— Ég bjó hjá Þorbjörgu systur
minni í Sólbergi En pabbi var annars
staðar Seinna vorum við hjá Helga
Benediktssyni og þá vorum við saman
Við bræðurnir vorum þar báðir En ég
hélt áfram að koma suður.á vertíð
— Faðir minn var alltaf eftirsóttur i
Ivinnu Hann var einhver handfljótasti
Hann brýndi þá svo vel að það var eins
og hann brygði hnífi í vatn. Hann
stöðvaðist aldrei á beini. Handtökin
voru söm og jöfn og svo falleg við
flatninguna að menn horfðu á hann.
Einnig man ég eftir honum við beitn-
inguna Þá var siður að sjómennirnir
beittu linuna að aflokinni sjóferð
Stelpurnar voru stundum að reyna sig
við gamla manninn i beitningunni, en
það þýddi ekkert
— Já, hann þjáðist oft af hand-
doða Það gerði ég líka og átti erfitt
með að sofa Þá varð ég að fá sama
áburð á hendurnar og faðir minn Þetta
kom eftir sérstakt erfiði En öll vinna
var erfið þá
— Faðir minn var fríður maður.
meðalmaður á hæð. en þykkur undir
hönd, sagði Kristján, er hann var beð-
inn um að lýsa Theodóri Friðrikssyni
— Ég hefi sjaldan séð annan eins
brjóstkassa Auk þess var hann hand-
feggjasver og fótsver og virtist því
lægri en hann var í raun Kvikur var
hann i hreyfingum og gekk jafnan svo
hratt að maður hafði varla við honum,
ef maður gekk með honum á götu i
Reykjavik Hann var ákaflega þrifinn
maður og reglusamur Svo vanafastur
var hann, að hann sá ef einhver hafði
snert pennana hans á skrifborðinu
Hann skrifaði venjulega með penna-
stöng og penna framan af, en sjálfblek-
ungi seinustu árin Aldrei man ég eftir
því að vinlykt væri af pabba Hann tók
í nefið Ég man eftir langri pipu með
dúskum, sem hann átti, en ég sá hann
aldrei reykja hana
Gat hætt
að fara í verið
Siðasta hluta ævi sinnar bjó Theodór
Dætur Theodórs Friðrikssonar. Sitjandi eru Anna og Sesselja, Elfsabet
og Þorbjörg standa fyrir aftan þær.
maður, sem ég hefi horft á Á bátum
var hann lagningsmaður góður, en
miklu máli skipti að vera fljótur, svo að
báturinn gæti lagt línuna þar sem hann
vildi Þessir fiskimenn vissu nákvæm-
lega hvar hraunkantar eru á botni, og
vildu geta stjórnað linunni sinni miðað
við þá Næsti bátur forðaðist svo auð-
vitað að leggja yfir hana
— Pabbi var lika eftirsóttur flatn-
ingsmaður. Hann lét alltaf smiða sér
islenzka flatningshnifa úr einhverjum
stálfjörðum og hafði þá ávallt með sér.
Friðriksson i Reykjavík, í suðurstofunni
á loftinu i Þingholtsstræti 28 Þá hafði
hann fengið fastan rithöfundastyrk og
gat farið að helga sig léttari störfum,
að þvi er Kristján sagði, og hætt að
fara á vertið Samt vann hann alltaf
Hann var í nokkur ár pallavörður í
alþingishúsinu og siðar umsjónarmað-
ur á kaffikvöldum i Alþýðuhúsinu, þar
sem hann vann þannig fyrir mat Á
stríðsárunum var hann í Bretavinn-
unni Og þegar bókin í Verum kom út
1942, fékk hann gott fyrir hana að
Kristján heldur.
-— Hann lifði spart gamli maðurinn,
sagði hann Og hann var orðinn gamall
og langþreyttur Á gamlársdag 1947
fékk hann svo heilablóðfall Hjálmar
bróðir minn gisti hjá honum og ég var
hér staddur, á leið á vertíð i Sandgerði
Bróðir minn hafði farið kl 8 í vinnu, en
undir hádegi sá fólkið í húsinu að ekki
var búið að taka blöðin inn og fór að
athuga það Þá lá faðir minn á gólfinu
með litla rænu gat sagt frá því að hann
hafi ætlað fram úr en dottið Hann lá á
Hvrtabandinu meðvitundarlaus og dó
27. april 1948, á 72 afmælisdaginn
sinn