Alþýðublaðið - 28.11.1958, Blaðsíða 5

Framhald á vinsælu safni
essa borg
Vilhjólmur S. Vilhjálms-
son: Við, sem byggðum
þessa borg, 3. bindi. End-
urminningar átta Reykvík
inga. Prentsmiðjan Oddi.
Bókaútgáfan Setberg s.f.,
1958.
segir frá mönnum, sem flestir
kannast við af nokkurri af-
spurn, en þó ekki meira en svo,
að flesta fýsir að vita meira um
þá. En upplýsingarnar, sem
við fáum af lestri viðtalsþátta
Vilhjálms eru mjög haldgóðar
sem ekki eru sízt máttug við að
byggja borgina. Þó efnin væru
lítil, þegar hún og bóndi henn-
ar fluttu til borgarinnar urðu
þau samt megnug þess að vinna
sér stöðu meðal þeirra, sem
fremst voru í sókn alþýðufólks
ÞETTA er þriðja bindi af
ævisagnaþáttum Vilhjálms S.
Vilhjálmssonar. Þeir eru orðn-
ir 25 að tölu í þremur bindum.
Þeir eru allir ritaðir í formi
blaðaviðtala. Eru því nútíma-
legir að allri gerð og uppsetn-
ingu og blær þeirra ferskur og
minnir mjög á greinar í blöð-
um, sem skemmtilegastar eru.
Þetta form Vilhjálms er að
mörgu leyti mjög snjallt og hef
ur honum reynzt það mjög hald
gott í þessu riti sínu og hvergi
slaknað á þeim þræði, er upp-
haflega var spunninn. Safnið
hefur orðið mjög vinsælt. Hann
segir í formála þessa bindis, að
safninu sé með því lokið. Ég
harma það að vísu, því ég held
að hann gæti enn ritað marga
þætti af mönnum í borginni,
sem mikill fengur yrði að og
gaman yrð[ að lesa og nema
af fróðleik.
Höfuðeinkenni þátta Vil-
hjálms eru þau, hve hann er
skyggn á sögumenn og glögg-
ur að finna hjá hverjum og
einum efnivið, er frásagnar er
verður. Það hlýtur að liggja
mikil vinna að baki þáttanna,
gera þá svo úr garði, að þeir
eru hvorttveggja í senn fróð-
legir og skemmtilegir. En þetta
tekst Vilhjálmi mjög vel.
Mannlýsingar hans eru mjög
snjailar og sannar. Ég tel mig
geta dæmt talsvert um þetta,
því að ég hef haft kynni af
sumu því fólki, sem hann rit-
ar um. Hann ritar inngangsorð
að flestum þáttunum, þar sem
hann rekur það, sem honum
þykir helzt til skýringa við að-
alefnið. Þar eru mannlýsing-
arnar. Eru þær ábyggilega til
orðnar af kynnum hans við
sögumennina, en í sumum til-
fellum hefur hann kynnst þeim
áður en hann fór að nema af
þeim sögur. Mér hefur oft þótt
skorta á í líkivm þáttum í blöð-
um, að mannlýsingar séu nógu
skýrar, nógu litríkar og sann-
ar. En þetta leysir Vilhjálmur
Þetta er fólkið sem Vilhjálmur segir frá
Gríska STEF sfyiir land- ]
/r
héigismálsfað Islendinga
Talið efst frá vinstri: Jónas frá Grjótheimi, Grímur Þorkels-
son, Guðmundur Bjarnason. Næsta röð: Jóhanna Egilsdóttir,
Guðjón Jónsson, Garðar Gíslason, Neðsí: Kristinn Brynjólfs-
son og Halldór Jónasson.
og það verður enginn vonsvik-
inn, er gengur á vit þeirra.
Ég sagði í fyrra í ritdómi um
2. bindi þessa ritsafns, að Vil-
hjálmur væri í rg.un réttri, að
undirbyggja nýjá '^agnaritun
með þáttum sínum. Það er ekki
ofmælt. Hann gerir þetta ekki
síður í þessu bindi, því ef til
vill eru þættir þess snjallastir
þátta hans. Þar má til dæmis
nefna þáttinn af Jóhönnu Eg-
ilsdóttur, Kristni Brynjólfs-
syni og Jónasi í Grjótheimi.
Þessir þættir allir sýna mikla
ritleikni og vönduð skil á því,
er hann fær af söguefni hjá
sögumönnunum. En auðvitað
er það persónulegt mat hvers
og eins, hvað honum þykir bezt.
Mér finnst, að Vilhjálmi tak-
kona í félagi stéttarsystra
sinna. Hún varð ötull baráttu-
Framhald á 10. síðu.
MEÐAL þeirra svarbréfa,
sem ísleiizka STEFi berast enn
stöðugt frá sambandsfélögum
sínum og réttindafræðingum
þeirra víðs vegar um heim, er
nýkomið bréf frá gríska STEFi
og einna merkilegast.
Þar segir: „Vér fengum bréf
yðar með mjög eftirtektarverðu
riti um fiskveiðilögsögu ís-
lands.
Land vort hefur ætíð verið
brautryðjandi fyrir frelsi og
réttlæti og hefur síðan í forn-
öld staðið 'í baráttu við miklu
voldugri og auðugri þjóðir tii
að verja þessi tvö siðferðilegu
verðmæti.
Sem stendur' eigum við enn
í stríði við England til þess að
frelsa Kýpur.
Vér getum því betur en aðr-
ir skilið rétt yðar til þess að
ákveða landhelgi íslands án í-
hlutunar annarra aðila.
Þess vegna höfðum vér sér-
stakan áhuga á að kvnna ritið,
sem þér senduð oss, og lögðum
oss fram til að útvega því meiri
útbreiðslu.
Oss tókst þannig m. a. að fá
birta forystugrein um þetta mál
í blaðinu ,,Estia“ 25. október s.
1., en það blað er gefið út hér
í Aþenu.
Blaðið er eitt áhrifamesta og
alvarlegasta dagblað Grikk-
lands, og þótt það nái ekki til
mikils fjölda fólks, þá er það
lesið af úrvali þjóðarinnar og
hefur mikil diplomatisk og jóli-
tísk áhrif.
Vér erum sérstaklega ham-
ingjusamir fvrir það að geta
orðið íslandi að nokkru liði
eins og á stendur, því að auk
Kýpur-málsins hefur laiid vort
hvað eftir annað, bæði í fortí^
og nútíð, orðið fyrir biturri
reynslu einkum af brezkri fúl-
mennsku (perfiditv), en jafn-
framt almennt frá hendi stór-
veldanna, sem aldrei hika vi«S
að fórna öllum siðferðileguna
verðmætum og öllum löglegum.
kröfum smáþjóðanna fyrir sína
eigin sérhagsmuni, hversu ó-
réttmætir sem þeir kynnu ac>
vera.
Vér viljum bæta því við, ati
vér dáumst að yðar litlu hetju-
þjóð, sem aldrei hefur látið hjá
líða að vera Grikklandi til að-
stoðar við að verja réttan maí-
stað Kýpur-eyjar hvenær seirt
færi hefur gefizt.“
Framangreind forystugreirt
hins gríska blaðs fylgdi bréfimc
sem úrklipþa og verður þýdct
á íslenzku til birtingar innan.
skamms.
H a n n es
á h o r n i n u
vel af hendi. Eg held, að mann-, ist mjög vel að bregða upp
mvndum af því fólki, er hann
velur sér til að rita eftir. Mann
lýsingarnar eru eitt af snilld-
argreinum íslenzkrar sagnar-
ritunar og bókmennta að fornu.
Það er því mjög vel, að rithöf-
undar sinna þeim og endur-
nýji þær í nýjum fræðum. Mér
finnst, að Vilhjálmi takist það
mjög vel í bók sinni um borg-
arsmiðina.
lýsingar hans sumar séu með
þeim snjöllustu er ritaðar hafa
verið á íslenzka tungu.
Þættir Vilhjálms eru yfir-
lætislausir við fyrstu kynni.
Þeir eru ritaðir á látlausu al-
þýðlegu máli, tilgerðarlausu.
Fróðleikur þeirra er oft ofinn
í vef frásagnarinnar eins og á
stundum að tilviljun ein ráði,
hvenær sögumaðurinn segi frá
honum. Þetta er mjög íslenzkt
og vel til fallið í alþýðlegum
frásögnum. Það minnir stund-
um á hina fyrri sagnaritara
okkar. Fróðleikur þáttanna og
aldarháttalýsingar þeirra munu
ábyggilega verða mikilsmetnar
í framtíðinni. Fræðimenn
munu á komandi árum finna
þar heimildir að ýmsu, er þeir
leita eftir, en okkur þykja lít-
ils virði við augnablikslestur.
Þeir eru því heimildarrit meiri
en við komurn auga á.
Ég veit, að lesendur Við,
sem byggðum þessa borg eru
sammála mér um það, að að-
alkostur bókarinnar er sá, hvað
hún er skemmtileg til lestrar
og hugþekk að allri gerð. Hún
Fyrsti þáttur þessa bindis er
um Jóhönnu Egilsdóttur. Hann
ber nafnið: Fórnarlund fyrir
öllu. Nafnið er sannnefni í
fyllsta máta. Vilhjálmi tekst
mjög vel í þessum þætti að
rekja baráttusögu, hetjulega
baráttu alþýðukonunnar og al-
þýðufjölskyldunnar, sem berst
frá allsleysi til bjargálna. Metn
aður og dugur hennar lýsir sér
í hvívetna, hvort heldur er við
óbrotin störf við sjó eða í sveit
— og ekki sízt á vettvangi al-
þýðusamtakanna og annarra fé-
laga er hún tekur þátt í. Jó-
hanna óx af hverju starfi.
Henni tókst að afla sér þekk-
★ A að gera verkalýðsfé-
félögin að mútuþegum?
★ A að afsala rétti verka-
lýðsins fyrir miiljóna-
niútur í einkasjóði.
iV Verið er að búa verka-
lýðssamtökum óafmá-
anlega smán.
VERKAFÓLK á aS ráða sam-
tökum sínum. Verkalýðsfélag á
ekki að verða voldug stofnun
fyrir ofan félaga sina eða til hlið
ar við þá. Stjórnir verkalýðsfé-
laga í samningum við atvinnu-
rekendur, hverjir svo sem þeir
eru, eiga að halda fram og berj-
ast fyrir rétíi félagsmannanna,
hvað kaup og kjör snertir, en
ekki sérmál félags síns sem
slíks. Stjórn verkalýðsfélags,
sem afsalar sér í hendur atvinnu
rekenda rétti, sem meðlimirnir
eiga, gegn því að hljóta umbun
til handa félaginu sjálfu gerir
félagið að mútuþega.
ÉG TRÚÐI ekki fregninni —
fyrst þegar ég heyrSi hana. Ég
hélt ekki að íslenzk verkalýðs-
hreyfing væri, þrátt fyrir allt,
komin svona langt afskeiðis. En
ég hef fengið staðfestingu á því,
að fregnin er sönn. Viðurkennd
ir fulltrúar verltalýðsfélaga hafa
farið fram á það að fá stórfé í
ingar íil þess, að verða íorustu- eigin sjóði félaganna fyrir
það, að fallast á að láta af hendi
rétt, sem verkalýðurinn á sam-
kvæmt guðs og manna lögum.
SAGAN er á þessa leið: — í
samningum við atvinnurekend-
ur í vor og sumar hreyfðu komm
únistar þeirri kröfu við atvinnu
rekendur, að þeir greiddu f
menningarsjóði verkalýðsfélag-
anna ákveðin hundraðshluta af
kaupi verkamanna. Ætluðu þeir
með þessu að fá fram auka-
kröfu eftir að búið væri að ná
því, sem hægt væri að ná handa
umbjóðendum sínum. Þessu neit
uðu atvinnurekendur. Út af
fyrir sig var þessi krafa ekki
fráleit, enda var hún borin fram
í samningaviðræðum — og að
því er virtist ekki með það fyrir
augum, að slá af kröfunum fyr-
ir hönd verkamannanna sjálfra.
UNDANFARIÐ hafa staðið
viðræður miiil fulltrúa verka-
lýðshreyfingarinnar og forsætis
ráðherra og leitað hefur verið
eftir möguleikum á því að
stöðva hina hörmulegu og
geigvæniegu dýrtíðarskrúfu. —
Virðist öllum vera orðin ljós
nauðsynin á því, að stöðvun sé
framkvæmd nú þegar, en það
verður aldrei gert nema fyrir at
beina verkafólksins. Það hefur
æ og alla tíð orðið hlutskipti
þess að bjarga þegar í óefni er
komið og verkafólki mun vera
orðið ljóst, að því stærri verður
fórn þess sem skrúfan magn-
HELSINFORS, 27. nóv.
(NTB-FNB). Nú virðist
ekki lengur hægt að koma
í veg fyrir nýja stjórnaí-
kreppu í Finnlandi, eftir
að bændaflokkurinn sam-
þykkti á þingflokksfuncH
i kvöld að, leyfa fimm
ráðhéírrum síiiúm í stjórr*
Fagerholms að segja af
sér. Af opinberunt yfít-
lýsíngum sést, að flokk-
urinn telur, að stjórr*
Fagerholms eigi að fara
frá og þörf sé fyrir al-
gjörlega nýja stjórn.
Simanumer:
Ég hef fengið nýtt síma-
númer.
Nr: 19391
Ég bið kunningja mína. að
skrifa númerið strax í síma-
skrácia sér til minnis.
ast og það dregst
stigu við hruninu.
að stemnir..
í ÞESSUM viðræðum mun
hafa komið fram vilji til að
stöðva nú eða eftir mánuð, —
og er það út af fyrir sig rétt og
sjálfsagt, hver svo sem fer meö
stjórnartauma og hvað svo sena
stjórnmálum líður, því að hér
er verið að ræða um vernduix
hagsmuna allrar þjóðarinnar, —
allra stétta hennar. — En um
leið og látjhn hefur verið í Ijó-.i
vilji til að semja um þetta, hafn
þau fáheyrðu tíðindi gerst, a6
úr vissri átt hefur verið spurst
fýrir um það, hvort til mála
gæti komið, að ríkissjóður
greiddi eitt prósent af verkalaun
um beint í sjóði verkalýðsfélag-
anna.
ÞAÐ er um leið tekið fram,.
að féð, sem mun nema mörgum.
miljónum króna, eigi að nota til
menningarstarfsemji félaganna.
En það skiptir ekki máli. Það,
sem raáli skiptir er þetta: E:ií
verkalýðsfélög bera fram slika
kröfu, og er þau taka við fé
af hendi ríkisvaldsins til einka-
sjóða sinna um leið og stjórnir
þeiira eða" fulitrúar>á, -Alþýðu-
sambandsþingi afsala rétti um-
bjóðenda sinna, þá eru þeir
gera félögin að mútuþegum. —
Framhald á 10. síóu.
Alþýðublaðið — 28. nóv. 1958