Morgunblaðið - 29.05.1979, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 29. MAÍ 1979
13
Glías Kristjánsson
Ekki heldur virðist vera lát á
bútastefnunni, sem er stórhættu-
leg til frambúðar, því að viðhaldið
verður ætíð bútakennt eftir það.
Sem dæmi um þetta lagði Vega-
gerðin olíumöl á 17 búta í
SV-horni landsins árið 1978,
meðaltalslengd á bút var 2177 m.
Stærsta verkið var Suðurlands-
vegur í Holtum, eða 6900 m lang-
ur, en blanda varð olíumöl mið-
svæðis á Suðurlandi, í Núpanámu
í Ölfusi, vegna annarra fram-
kvæmda þar, en það hafði mikinn
aukakostnað í för með sér í akstri,
sem eftirfarandi dæmi sýnir um
kostnað vegna aukaaksturs.
Puntar til athugunar
Færsla á blöndunarstöð tekur
ca. 2—3 vikur.
Stöðin framleiðir 80 t pr. klst
eða 75 klst að framleiða 6000 tonn.
Stopp ekki reiknuð með.
Af þessu má ráða, að mikið
hagræði er að taka stóra kafla
fyrir í einu, svo ekki þurfi að færa
hverja blöndunarstöð meira en
tvisvar á sumri og efnisnámur séu
eins nálægt og hægt er. Einnig má
bæta við að ekki er raunhæft að
flytja blöndunarstöð að Rauðalæk
í sumar fyrir 4,5 km.
Nýbyggingar ætti að stöðva að
miklum hluta (4,0 millj. í ár), en
nota féð í slitlög, því það hefur
sýnt sig að nýbygging á malarvegi
með meiriháttar umferð, 400—700
bílar pr. dag, endist ekki óskemmd
meira en 3 ár.
Ekki er hægt að nota sams
konar mulning undir bundið slit-
lag og í malaryfirborð.
I malaryfirborði þarf
mulningurinn að innihalda það
mikið af fínefnum til að hafa
samloðun, að efnið er orðið frost-
hættulegt, sem gerir það að verk-
um, að bundið slitlag brotnar upp
og skemmist í þíðu. Dæmi um það
er Vesturlandsvegurinn ofan Tíða-
skarðs, en þar var búið að fram-
leiða efni í malarslitlag þegar
þingið ákvað að leggja á olíumöl.
Því fór sem fór, efnið hélt í sér
raka vegna of mikils fínefna-
innihalds (en malarvegir verða að
halda í sér raka til að brotna ekki
upp í þurrkum) og olíumölin stór-
skemmdist af þeim sökum.
Þess vegna ætti að nota
tækifærið og leggja bundið slitlag
á þá vegarkafla sem komnir eru að
stærra viðhaldi, eða með öðrum
orðum, að keyra þurfi á þá ca. 15
cm af unnu efni. Þá er hægt að
velja hentugt efni undir slitlag og
ná fullri arðsemi.
Skýringin á því hve treglega
gengur að fá þingið til að breyta
um stefnu í vegamálum er vissu-
lega efni í aðra blaðagrein, en að
hluta er skýringarinnar að leyta í
því að á eftir stríðsárunum, þegar
uppbygging atvinnumála var í
fullum gangi á Sv-horninu, var fé
til vegagerðar í raun eina byggða-
sjóðsféð fyrir landsbyggðina. Upp
úr því hefur skapast nokkurs
konar staðnaður vegagerðar-
iðnaður, sem menn úti á landi
vilja halda í, en það verður best
gert með því að gera ekkert
varanlegt, svo hægt sé að vinna
sama verkið ár eftir ár á sama
svæði.
Sem dæmi um þessa augljósu
hagsmuni má nefna, að í skýrslu
samgönguráðherra segir að u.þ.b.
400 vörubifreiðastjórar hafi unnið
fyrir vegagerðina árið 1978 og það
hlýtur að þýða 4(j0 bíla líka, og ef
reiknað er með að allir þessir bílar
hafi verið að vinna í einu í
dagvinnu t.d. þann 1. sept. 1978, þá
kostar þessi floti 2.358.800 kr. á
tímann.
Það er því augljóst, að lands-
byggðarþingmenn verða fyrir
miklum þrýstingi til að verja
þessa og ámóta hagsmuni.
Það verður því varla búist við,
að breyting verði á þessu fyrr en
að breyting á kjördæmaskipan á
sér stað, en það er líka mikið í húfi
fyrir marga að svo verði ekki. Því
má búast við á ársskýrsla
samsönguráðherra verð áfram
óbreytt á milli ára, en eftirfarandi
kafli úr skýrslunni -er nokkurs
konar samnefnari fyrir allan
framkvæmdakafla hennar. Fjár-
veiting er þó vel yfir meðallag:
75 Sauðárkróksbraut:
03 Varmahlíð-Sauðárkrókur:
Fjárveiting var 30,0 m.kr. Endur-
byggður var 2,0 km langur kafli
frá Ytra-Skörðugili út undir
Glaumbæ.
Austur Eylendi:
Fjárveiting var 40.0 m. kr.
Vinnulán skv. 2.3.0.2 var 4,8 m. kr.
(Lánsheimild var 15,0 m. kr.).
Greidd var skuld frá fyrra ári að
upphæð 3,4 m. kr. Ekið var slitlagi
í 7,2 km langan kafla frá
Siglufjarðarvegi að Garðási og
undirbyggður 2,0 km langur kafli
um Utanverðunes.
Landar mínir.
Stjórnmálamennirnir virðast ekki
koma auga á neitt annað til að
minnka hinn óviðráðanlega
viðhaldskostnað, en hækka gjöld
til bifreiðarekstrar.
Snúum því vörn í sókn og
krefjumst breyttrar stefnu í vega-
málum.
Kostnaðarmismunur SV 201-28 Akstur á olíumöl
Núpar: 40 km x 2 x 32 kr. pr. t km x 6000 t kr. 15.360.000
Krosshóll: 4,5 km x 2 x 32 kr. pr. t km x 6000 t kr. 1.728.000
Mismunur kr. 13.632.000 Tilboðsverð eru gjarnan 0,75% af
taxta kr. 10.224.000
afturgenginn. En hvað segja
íslenzkir kennarar um fróðleik
sem þennan?
Eg minntist hér að framan á að
svo gæti farið að þýðingarmið-
stöðin yrði til að spilla fyrir
íslenzkum rithöfundum crlendis.
Útgefendur cru farnir að reikna
með styrk þaðan. en hann er
einkum notaður í því skyni að
lækka útsöluverð bókanna, eftir
því sem útgefandi minn í
Kaupmannahöfn hefur tjáð mér.
Afleiðingin getur því orðið sú að
margir íslenzkir höfundar fái ekki
bækur sínar gefnar út á Norður-
löndum, þar sem pólitískir for-
dómar íslenzku fulltrúanna
standa í vegi fyrir að styrkur verði
veittur. — Þetta ber ekki að skilja
svo að þýðingarmiðstöðin hafi
ekki styrkt ýmsar góðar bækur,
enda væri annað með fádæmum.
Hitt er aftur á móti víst að
hlutdrægni af annarlegum ástæð-
um er alls staðar til skaða.
Því hefur stundum verið fleygt
að þýðingarmiðstöðin hafi haft
frumkvæði að því að útbreiða
íslenzkar bækur erlendis, en þetta
er algerlega rangt. Fyrir og um
aldamótin og síðar voru bækur
íslenzkra höfunda þýddar á þýzku
og önnur mál, svo sem tékknesku
auk Norðurlandamálanna. Ýmsar
þeirra komu út í hinu heimskunna
ritsafni Reclams Universum að
höfundum lifandi og fyrsta
erlenda Ijóðaantologian kom út á
þýzku árið 1905. Þýðendur voru
úrvalsmenn og létu engin önnur
sjónarmið ráða en bókmenntaleg.
Þetta leiðir hugann að þeirri
meðferð sem Poul P.M. Pedersn
hefur sætt hjá þýðingarmiðstöð-
inni eins og glöggt kemur fram í
skýrslunum.
Það skal tekið fram að hér eru
ekki taldir með þeir rithöfundar
sem sjálfir hafa samið verk sín á
erlendum málum.
Hver sem kynnir sér skýrslur
þýðingarmiðstöðvarinnar hlýtur
að undrast þann mun sem gerður
er á þeim höfundum sem hlotið
hafa náð í augum sjóðsstjórnar-
innar. I reglugerð sjóðsins 2. gr.
ségir svo:
„Stöttens störrelse vil som
hovedregel svare til oversættelses-
honoraret. Der kan dog ved særlig
investeringskrævende, vanskeligt
ellert langsomt afsættelige
udgivelser gives en stötte
herudove. Dette sidstnævnte
gælder især for udgivelser i de
mindre sprogomráder."
Þegar ég gerði athugasemd við
grein eftir Svein Skorra í vetur
var mér ekki nógu kunnugt um
upphæð þýðingarlauna. Nú veit ég
að þau eru 650 dkr. á örk. Þegar
bók mín, Valtýr á grænni treyju,
kom út haustið 1977 í eigin
þýðingu (ísl. frumútg. 1951), en
hún er 15 arkir þéttprentaðar,
fékk útgefandinn 2000 dkr. í
þýðingarstyrk og geta þá allir séð
réttlætið og sanngirnina hjá
stofnun þessari. Þetta er lægsta
styrkveiting miðað við stærð bók-
ar sem þýðingarmiðstöðin hefur
veitt síðan hún var sett á laggirn-
ar. Ég verð að viðurkenna að þetta
urðu mér vonbrigði, taldi mig ekki
hafa unnið til slíkrar afgreiðslu.
En það er smáræði miðað við þá
móðgun sem útgefandanum var
sýnd, en útgáfa Chr. Erichsens er
eitt af elztu og virtustu útgáfufyr-
irtækjum í Kaupmannahöfn. Ég
sé ekki betur en að slík afgreiðsla
sé það sem á Norðurlöndum er
nefnt „sabotage", og ég ætla að
íslenzkir salónkommúnistar geti
skilið það orð.
Ég fer svo ekki fleiri orðum um
þetta mál að sinni. En það er brýn
nauðsyn að frændur okkar á
Norðurlöndum fái nákvæmar
upplýsingar um starfsemi
þýðingarsjóðsins, enda mun þeim
verða komið á framfæri í skandi-
navískum blöðum áður en langt
líður. Þetta er svo þýðingarmikið
mál að á því getur oltið hvort
íslendingar eiga yfirleitt að taka
þátt í þessari starfsemi áfram. Ef
við berum ekki gæfu til að velja
fulltrúa sem eru algerlega óháðir
pólitík eða „ismum" er augljóst
mál að við verðum að losa okkur
úr þessum félagsskap sem fyrst,
þótt það sé leiðinlegt þar sem
þýðingarmiðstöðin var stofnuð
fyrir tilstilli tveggja íslenzkra
rithöfunda sem mátu hugsjónina
meira en eigin hag.
North West Orient Airlines sýn-
ir lítinn áhuga á
„ÞETTA bandarfska (lugfélag hef-
ur ekki sýnt neinn áhuga á þvf að
halda uppi áætlunarferðum hingað
til lands,“ sagði Birgir Guðjónsson
deildarstjóri f samgönguráðuneyt-
inu f samtali við Mbl.
Eins og menn rekur eflaust minni
til ákvað Carter Bandaríkjaforseti
fyrir nokkrum misserum að tilnefna
flugfélagið North West Orient
Airlines til íslandsflugs í stað Pan
Am fiugfélagsins. Þegar tilnefning
er komin þarf viðkomandi flugfélag
að staðfesta það við flugmálayfir-
völd í Bandaríkjunum að það ætli að
hefja flug á þeirri flugleið sem
Islandsfluginu
tilnefningin tekur til. Formlega þarf
svo flugið að hljóta samþykki flug-
málayfirvalda þess lands, sem flogið
er til.
Birgir sagði að samkvæmt því
sem samgönguráðuneytið bezt vissi
hefði North West Orient Airlines
ekki staðfest við bandarísk yfirvöld
að það ætlaði að hefja íslandsflug
og yrði því vafalaust einhver bið á
því að það hæfist. Benti þetta til
þess að flugfélagið hefði engan
sérstakan áhuga á því að halda uppi
áætlunarferðum milli íslands,
Bandaríkjanna og Evrópu.
Dr. Magni Guðmundsson:
Á sl. ári sendi svokölluð Verð-
bólgunefnd frá sér bók með
ofangreindu nafni. Hefi ég ekki
séð hennar getið í rituðu máli, en
mun.nú reyna að bæta ögn úr því
tómlæti.
Greinar mínar í Morgunblað-
inu eru hlutlausar í þeim skiln-
ingi, að þær beinast ekki gegn
neinum flokki eða einstaklingi
og draga ekki heldur taum neins
sérstaks aðila. Málefnin ein ráða
skrifum mínum. Það er styrkur
Morgunblaðsins — lýðræðis í
landinu — að kynna fleiri en eitt
sjónarmið.
Ýmsan fróðleik er að finna í
„Verðbólguvandanum“. Ekki er
tekið fram, hver sé höfundur
ritsins, en Þjóðhagsstofnun virð-
ist leggja mest af mörkum. Þar
með telst urmull hagskýrslna í
töfluformi. Að þeim er mikill
fengur, og vinnsla þeirra er
lofsvert framtak. Töflur Þjóð-
Magni Guðmundsson.
99
Verðbólgu-
vandinn”
hagsstofnunar réttlæta bókina,
þótt hún hefði ekkert annað sér
til agætis. Hins- vegar eru töfl-
urnar ekki allar fullgerðar.
Sumar ná aftur til ársins 1914,
en aðrar yfir fáein ár aðeins. Það
gerir samræmda hagkönnun erf-
iða, og ber nauðsyn til að bæta
úr þessu. Umfram allt þurfa
flestar skýrslnanna að taka til
áranna 1958—1978, svo að það
athyglisverða tímabil megi
rannsaka til hlítar.
Reyndar er bókin öll hálf
unnið verk. Tekizt hefir að safna
allmiklu hráefni, en ekki að
vinna úr því að neinu ráði. Það
stafar liklega af ónógum tíma,
sem Verðbólgunefnd hafði til
umráða. En ekki er neitt því til
fyrirstöðu að halda verkinu
áfram og byggjLa á þeim grunni,
sem fyrir er.
Höfundar virðast gera sér
grein fyrir orsökum verðbólgu á
Islandi. Þess vegna kemur á
óvart, þegar lesinn er kafli um
ályktanir og úrbætur í efna-
hagsmálum, að ekki er snúizt
gegn vandanum sjálfum og lögð
á ráð um að taka fyrir rætur
meinsins. Þess í stað er leikin
gömul grammófónplata um
„gengislækkunarleið“ eða
„niðurfærsluleið". Gefin eru ótal
„dærni" og tilbrigði, sem minna
helst atköku-uppskriftir hús-
mæðra. Fýsilegast er talið að
draga úr launahækkunum með
endurskoðun kjarasamninga. Þó
er vitað, að kaupkröfur hljótast
af verðbólgu, og engin von er til
þess, að þeim linni, meðan þensl-
an atvöru- og vinnumarkaðinum
helzt óbreytt. Ástæðan fyrir
afstöðu höfunda kann að ver sú,
að þeir einblína á dægurmálin.
Énda þótt höfundum „Verð-
bólguvandans" sé ljóst, að at-
vinnuvegirnir standi höllum fæti
og beri ekki hærri kaupgreiðslur,
hyggja þeir fyrirtæki geta þolað
aukinn lánakostnað. Þannig er
lagt til á hæpnum forsendum, að
vextir séu hækkaðir. Þeirri póli-
tík hefir verið framfylgt — og
verður skv. efnahagsmálafrum-
varpinu nýja. Vinstri stjórn tel-
ur eðlilegt að skerða vísitölu á
laun, sem eru lægri hér en
erlendis, en hækka hins vegar
verðbótaþátt bankavaxta, þó að
vextir séu allt að þrisvar sinnum
hærri á Islandi en í viðskipta-
löndum okkar.
Hverjar eru þá hinar raun-
verulegu orsakir verðbólgunnar
hér á landi?
Þær má allar lesa af síðum
þeirrar bókar, sem til umræðu
er, þó að höfundar hafi annað-
hvort misst sjónar á þeim eða
kosið að láta þær liggja í þagn-
argildi. Hinar helztu skulu nú
upp taldar:
(1) Ríkisbúið hefir árum sam-
an verið rekið með halla, og
ríkissjóður safnar stöðugt skuld-
um hjá Seðlabankanum, sem
jafnframt hefir samið um erlend
lán fyrir ríkissjóð. (Tafla á bls.
72 í „Verðbólguvandanum".)
(2) Peningaframboðið hefir
verið aukið með miklum hraða.
(Tafla 51 á bls. 237.)
(3) Við lántökur rikis hjá
miðbanka vaxa innstæður við-
skiptabankanna og reiðufjár-
forði þeirra, er skapar grundvöll
allsherjar lánaþenslu.
(4) HLutdeild opinberrar
fjárfestingar í heildar-fjárfest-
ingu hefir aukist úr liðl. 1/4 á
árunum 1950—1954 í liðl. 1/3 á
árunum 1970—1977, og þetta
gerðist á tímabili, er heildar
fjárfesting fór fram úr sparnaði.
(Tafla 31 á bls. 209, sjá ennfr.
Töflu á bls. 75).
(5) Sala vísitölu-bundinna
ríkisskuldabréfa af hálfu Seðla-
bankans hefir ekki verið þáttur í
venjulegum verðbréfaviðskipt-
um miðbanka á opnum markaði í
því skyni að stjórna fjármagni í
umferð, heldur til þess ætluð að
afla fjár í serstakar fram-
kvæmda-áætlanir ríkisins.
(6) Lögskylt reiðufé viðskipta-
bankanna, sem geyma á í Seðla-
banka, svonefnd bindiskylda,
sem er allt að fimm sinnum
hærri en algengast er, hefir
verið að fullu endurlánað af
Seðlabanka til að fjármagna
birgðir afurða o.fl. Með þessum
hætti er Seðlabankinn rekinn
sem hver önnur innlánsstofnun.
Miðstýring peninga, í viðtekinni
merkingu þeirra orða, er ekki
fyrir hendi á íslandi.
Seðlabankalögum frá 1961 er
ekki framfylgt.
Meðan ofangreindum atriðum,
hverju um sig og öllum sameig
inlega, er ekki kippt í lag, mun
verðbólga halda áfram í okkar
landi ásamt sínum fylgikvillum,
sem eru m.a. steítarígur, hags-
munarekstrar og ófriður
vinnumarkaðinum. Brýnasta
verkefnið er að rétta halla
fjárlögum og koma bankamálum
í heilþrigt horf. Ríkisstjórn, sem
lætur slíkt undir höfuð leggjast
dæmir sjálfa sig úr leik. Engrar
viðreisnar er von, meðan hún
sækir allt sitt vit til ráðgjafa, er
stjórnað hafa hrunadansi verð-
bólgunnar um nærfellt tveggja
áratuga skeið.