Morgunblaðið - 03.07.1979, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 3. JÚLÍ1979
Þórður Friðjónsson, hagfræðingur Félags ísl. iðnrekenda;
í yfirgripsmikilli og um margt
ágætri grein Árna Benediktsson-
ar, „Staða og stefna í fiskiðnaði",
sem birtist í Tímanum 1. júní s.l.,
er fjallað um þróun nýtingar í
fiskiðnaði, fiskfriðun, samanburð
iðnaðar og sjávarútvegs og að
lokum kjaradeilur. Sama umræðu-
efni tekur Árni fyrir í útvarpinu
19. júní s.l. og aftur í Tímanum 27.
júní. í umfjöllun Árna er að finna
ýmsar aðfinnslur í garð iðnaðar-
ins og gagnrýnir hann sérstaklega
þann málflutning fulltrúa
iðnaðarins, sem lýtur að saman-
burði á milli sjávarútvegs og
iðnaðar. Nokkurs misskilnings
virðist gæta um ýmis atriði við-
víkjandi þessu máli og er ætlunin
að freista þess að leiðrétta hann
hér.
Á þessum áratug hafa orðið
tvær grundvallarbreytingar á ís-
lensku hagkerfi, sem báðar eru
þess valdandi, að möguleikar ís-
lendinga til aukinnar hagsældar
hafa stórlega aukist, ef rétt verður
haldið á málum og framsýni og
samhug skortir ekki. Hér er átt
við, að íslendingar hafa gerst
virkir þátttakendur í fríverslunar-
samtökum, með þeim afleiðingum
að tollar og höft á utanríkisvið-
skiptum heyra nú senn sögunni til
hvað snertir viðskipti með
iðnaðarvörur og mikinn hluta
sjávarafurða og í annan stað
höfum við öðlast yfirráð yfir 200
mílna fiskveiðilögsögu. í kjölfar
þessara breytinga hafa opnast
nýir möguleikar til að bæta lífs-
kjör hér á landi verulega, en til
þess að svo megi verða er nauð-
synlegt að breyta um stefnu í
ýmsum mikilvægum þáttum efna-
hagsmálanna og aðlaga hana að
breyttum ytri aðstæðum, þannig
að aukin tækifæri nýtist til fulln-
ustu. Grundvallarforsenda þess að
farsælum breytingum verði komið
á, er sú að allir þeir sem hags-
muna hafa að gæta í þessu efni,
ræði opinskátt og fordómalaust
um þessi mál. Af þessum sökum
ber að fagna þeirri umræðu sem
Árni hefur komið af stað.
Það er einkum tvennt, sem Árna
finnst aðfinnsluvert í málflutningi
iðnrekenda. Hér er annars vegar
um stefnu iðnrekenda í gengis-
málum að ræða, sem byggir á
þeirri staðreynd að gengisákvarð-
anir eru nær alfarið miðaðar við
þarfir sjávarútvegs og af þeim
endurspeglast misvægi í rekstrar-
búnaði iðnaðar og sjávarútvegs í
genginu iðnaðinum í óhag. Hins
vegar virðist auðlindaskattur eða
sala veiðileyfa vera mikill þyrnir í
augum Árna, þó sýna megi fram á
að slikar aðgerðir eru í reynd
nauðsynleg forsenda arðbærs og
öflugs sjávarútvegs. Hvað þessa
þætti snertir koma verulega vill-
andi og rangar upplýsingar fram í
grein Árna, sem nauðsynlegt er að
leiðrétta í þeirri von að á eftir
fylgi málefnalegri umræða um
þessi mál.
Afkomusveiflur í
sjávarútvegi og
gengisskráningu
Málflutningur iðnrekenda um
gengismálin hefur einkum verið af
tvennum toga spunninn, sem
nauðsynlegt er að gera skýran
greinarmun á. I fyrsta lagi hafa
tíðar og miklar afkomusveiflur í
sjávarútvegi endurvarpast í geng-
isskráningunni, þar sem jöfnunar-
sjóðir sjávarútvegsins hafa ekki
verið notaðir í samræmi við það
hlutverk sem þeim var ætlað.
Þetta hefur valdið því, að iðnaður-
inn hefur ekki náð þeirri fótfestu,
sem er úflutningsfyrirtækjum í
iðnaði nauðsynleg jafnt sem fyrir-
tækjum í samkeppni við innfluttar
iðnaðarvörur á heimamarkaði. Af
þessum sökum hafa iðnrekendur
lagt þunga áherslu á að verðjöfn-
unarsjóðum í sjávarútvegi verði
beitt á þann hátt, að þeir hafi
raunveruleg áhrif til sveiflujöfn-
unar, en þar hefur mikill mis-
brestur verið á. Stefna iðnrekenda
hvað þennan þátt snertir kemur
skýrt fram í stefnuskrá Félags
íslenskra iðnrekenda og ætti ekki
að vera þörf á neinum misskiln-
ingi þar um. í Ijósi þessa eru
fullyrðingar Árna um aðfinnslur
iðnrekenda um Verðjöfnunarsjóð
fiskiðnaðarins algerlega úr lausu
lofti gripnar, en hann segir m.a.
eftirfarandi á einum stað í grein
sinni í Tímanum 1. júní:
„Síðan Verðjöfnunarsjóður fisk-
iðnaðarins var stofnaður hefur
hnútukasti iðnaðarins í hans garð
ekki linnt. Þegar greitt hefur verið
í sjóðinn hefur það verið slæmt.
Þegar inneign hefur verið í sjóðn-
um hefur það verið aldeilis djöful-
legt. En verst af öllu hefur þó
verið þegar greitt hefur verið úr
sjóðnum, þá hefur gengið verið
falsað á máli iðnaðarins."
Þessar fullyrðingar sýna
einungis, að Árni hefur alls ekki
kynnt sér málflutning iðnrekenda
— eða getur Árni nefnt dæmi um
það að fulltrúar iðnaðarins hafa
gagnrýnt inneign eða greðslur í
Verðjöfnunarsjóð fiskiðnaðarins.
Nei, sennilega verður Árni að róa
á önnur mið en til iðnrekenda til
að finna þá gagnrýni. Iðnrekendur
hafa hins vegar þráfaldlega gagn-
rýnt ábyrgðir ríkissjóðs á tómum
verðjöfnunarsjóði. Á s.l. sumri
átti sér stað gott dæmi um slíka
misbeitingu, en þá mátti iðnaður-
inn búa við 11% lægra gengi en
sjávarútvegur í þrjá mánuði.
Mismunandi starfs-
skilyrði iðnaðar
og sjávarútvegs
Annar meginstofn í gengis-
málaumræðu iðnrekenda felst í
mismunandi aðbúnaði sjávarút-
vegs og iðnaðar. Þar sem gengis-
skráningin og afkoma í sjávarút-
vegi er eins nátengd og raun ber
vitni hljóta hagstæðari starfsskil-
yrði í sjávarútvegi en í iðnaði
óhjákvæmilega að skekkja gengið
gagnvart iðnfyrirtækjum. Því
verður ekki mótmælt, að undan-
þága frá launaskatti og ívilnun í
aðstöðugjaldi eru ótvíræð hlunn-
indi fyrir þá sem þess njóta.
Ennfremur fer ekki á milli mála,
að skattfríðindi einstakra starfs-
hópa verða að teljast fríðindi í
harðri samkeppni um vinnuafl.
Þessu til viðbótar hafa lánskjör og
aðgangur að fjármagni verið
iðnaðinum mjög í óhag, þó mis-
munun í lánskjörum hafi stórlega
minnkað á síðustu árum. í stefnu-
skrá Félags íslenskra iðnrekenda
kemur afstaða iðnrekenda í þessu
efni skýrt fram. Þar er lögð þung
áhersla á að mismunun milli
sjávarútvegs og iðnaðar verði
afnumin að fullu. Margir hafa
tekið undir þessi sjónarmið og vil
ég í því sambandi vitna í dr.
Jóhannes Nordal, en hann segir í
Morgunblaðinu 2. júní s.l.: ... „að
rétt sé að jafna metin milli
iðnaðar og sjávarútvegs með því
að gera kerfisbundið átak til þess
að afnema hvers konar mismunun,
sem enn á sér stað milli þessara
atvinnuvega, hvort sem er í
skattamálum, opinberri fyrir-
greiðslu, lánskjörum eða aðgangi
að fjármagni...“
Um þann þátt í gengismálaum-
ræðu iðnrekenda, sem lýtur að
mismunandi starfsskilyrðum sjáv-
arútvegs og iðnaðar, hefur Árni
m.a. eftirfarandi að segja:
„Endurmat gengisskráningar
hlýtur óhjákvæmilega að byggja á
heildarniðurstöðu útflutningsat-
vinnuveganna. Ýmsar smærri út-
flutningsgreinar hljóta því jafnan
að búa við gengisskráningu sem
þeim finnst ekki rétt. Slíkt mis-
ræmi kemur einnig fram innan
sjávarútvegsins."
Iðnaðurog
sjávarútvegur
Anna Fríða Bernódusdóttir forstöðukona Laufásborgar:
Nýstárleg aðferðReykjavíkurborgar
við r áðningu forstöðukonu Laufásborgar
Forkastanleg vinnubrögð dagvist-
unarnefndar og félagsmálaráðs
Næstkomandi fimmtudag kem-
ur til umræðu í borgarstjórn
Reykjavíkur mál, sem í fljótu
bragði virðist ekki stórt í sniðum,
en er í reynd prófmál um stöðu
starfsmanna borgarinnar og á
hvern hátt borgin kýs að meta
framlag starfsmanna, sem unnið
hafa í hennar þjónustu. Mál þetta
snýst um ráðningu forstöðukonu
barnaheimilisins Laufásborgar.
Þar sem sá starfsmaður, sem að
mínu áliti er brotið mjög svo
ómaklega á, er staddur erlendis
um þessar mundir, og þar sem ég
hef verið nánasti samverkamaður
hennar, get ég ekki undan því
vikist að gera örlitla grein fyrir
því opinberlega. Vona ég að upp-
lýsingar mínar um allan aðdrag-
anda málsins geti auðveldað borg-
arstjórn Reykjavíkur að taka eðl-
ilega og sanngjarna afstöðu, þegar
máíið kemur til kasta hennar, nú
á fimmtudaginn næsta.
Ég vil byrja i stuttu máli á að
gera grein fyrir því hvert hefur
verið stjórnunarfyrirkomulag
Laufásborgar frá 1. október 1976
til þessa dags. Þá var tekið upp
það fyrirkomulag að stjórnun
heimilisins var sameiginlega í
höndum fóstra, sem við það störf-
uðu. Gekk sú stjórnun áfallalaust
og var ekki að henni fundið af
yfirvöldum. Síðari hluta árs 1977
urðu allir aðilar hins vegar sam-
mála um, að líklegt væri að það
stjórnunarfyrirkomulag myndi
ekki gefast eins vel framvegis, þar
sem að allmikið los varð á starfs-
mannahaldi er hluti fóstranna fór
í barneignafrí um líkt leyti og ein
fóstra hélt til framhaldsnáms
erlendis. Eftir nokkra skoðun varð
niðurstaðan sú, að rétt væri að
ráða forstöðukonur að Laufás-
borg. Fór framkvæmdastjóri
Sumargjafar þess á leit við mig
undirritaða og Dröfn Ólafsdóttur,
að önnur okkar eða báðar tækj-
umst forstöðu heimilisins á hend-
ur. Töldum við að bezt gæti farið
á, að við önnuðumst þessa stjórn
sameiginlega og varð það úr. í
nóvember 1977 vorum við síðan
ráðnar til að gegna stöðu forstöðu-
konu hemilisins að hálfum hluta
hvor og tók ráðningin gildi 1.
janúar 1978, en um sömu áramót
tók Reykjavíkurborg formlega við
rekstri dagvistunarstofnanna
Sumargjafar, sem borgin hafði um
langa hríð að mestu séð um
fjárhagslegan rekstur á.*
Þegar sú formlega yfirtaka átti
sér stað létu borgarfulítrúar allra
flokka þess getið að réttarstaða
starfsfólks Sumargjafar ætti að
sjálfsögðu ekki að breytast til hins
verra fyrir þessa formbreytingu
og viðtekinn og sjálfsagður skiln-
ingur var sá að gerningar, sem
forráðamenn Sumargjafar höfðu
gert inn á við og út á við héldu
sínu fulla gildi.
Dröfn Ólafsdóttir fékk leyfi frá
störfum frá og með miðjum apríl
s.l. og til miðs ágústmánaðar. Ég
mun hins vegar láta af mínu starfi
vegna barnsburðarleyfis um líkt
leyti.
Nú fyrir nokkru kemst dagvist-
unarnefnd borgarinnar eða öllu
heldur formaður hennar að þeirri
niðurstöðu að ófært sé að starf
forstöðukonu hefur ekki verið
auglýst. Virðist þá gleymt, að þær
sem nú gegna því starfi tóku við
því fyrir beiðni forráðamanna
Sumargjafar og voru ráðnar til
starfans fyrirvaralaust og án
tímatakmörkunar og hafa rekið
heimilið án aðfinnsla yfirvalda og
í góðri sátt við starfsmenn þess
eins og bréf þeirra til dagvistunar-
nefndar bera með sér. Þessi
ákvörðun kom að augljósum
ástæðum ekkert illa við mig, þar
sem ég myndi hvort eð er hætta
störfum fljótlega eins og fyrr
sagði. Qagnvart Dröfn horfir mál-
ið öðruvísi við. Hún hefur átt
mikinn þátt í að skapa þann góða
starfsanda sem á heimilinu er og
átti ekki að þurfa að gera ráð fyrir
að stjórnmálamenn tækju á sig
slíkan krók, sem nú hefur sýnt sig
til að koma henni úr starfi sínu og
setja annan í staðinn. Henni var
reyndar gefið til kynna að auglýs-
ing á þessu starfi nú eftir dúk og
disk, væri einvörðungu gerð til að
uppfylla formskilyrði. En það hef-
ur svo sannarlega sýnt sig að
annað hékk á spýtunni.
Umsóknir Drafnar og Elínar
Torfadóttur voru lagðar fyrir
dagvistunarnefnd Reykjavíkur-
borgar 26. júní s.l. Þar sem að tvo
aðalmenn vantaði og varamenn
voru mættir í þeirra stað og þar
sem fulltrúi Sumargjafar hafði
ekki getað mætt á fundinn var
beðið um að afgreiðslu yrði frest-
að, en því var synjað. Var þá
gengið til atkvæða og hlaut Dröfn
2 atkvæði og Elín 2 atkvæði.
Tveimur dögum síðar er málið
lagt fyrir Félagsmálaráð Reykja-
víkur. Þar sem fram hefur komið í
bókun dagvistunarnefndar bréf
frá starfsfólki Laufásborgar og
eins þar sem ráðsmenn höfðu
aðeins haft umsóknir undir hönd-
um í um hálfan sólarhring óskaði
einn ráðsmanna eftir því að af-
greiðslu málsins væri frestað. Var
sú beiðni borin undir atkvæði og
felld með atkvæðum meirihlutans
gegn atkvæðum minnihlutans. Er
mér tjáð, að það sé nánast óþekkt
að slíkur frestur sé ekki veittur,
enda ómögulegt að sjá hvers
vegna í ósköpunum svo óskaplega
lá á.
Ég sagði í upphafi, að kannski
virtist utanaðkomandi aðilum að
hér væri um lítið mál að ræða. En
ég hygg að, þegar menn kynna sér
það nánar, þá sjái þeir að hér er
meira í húfi, en dæmafá fram-
koma borgarinnar, sem vinnuveit-
anda í garð góðs starfsmanns. Ég
tel mikinn vafa leika á að heimilt
hafi verið að auglýsa, sem lausa,
stöðu, sem þá þegar var gegnt af
starfsmönnum, sem ráðnir höfðu
verið ótímabundið og fyrirvara-
laust. Ef litið er á auglýsingu
starfsins sem uppsögn um leið til
þeirra sem starfinu gegna, þá er