Morgunblaðið - 07.10.1979, Blaðsíða 6

38
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. OKTÓBER 1979
I grein minni, „Aítur til Finnlands eftir 32 ár, sem
birtist í Morgunblaðinu 1. júlí s.l., sagði ég frá
aðdraganda þess, að við Sigfús Halldórsson, tónskáld,
fórum til Finnlands árið 1947 og svo aftur nú í sumar.
Ég skýrði hreinskilnislega frá því, að það hefði verið
ósköp fallegt ævintýri, sem hefði haft það í för með sér,
að mér var formlega boðið til stúdentahátíðar í
Helsingfors í apríl 1947. Sigfús Halldórsson, sem þá
vann við leiktjaldanám í Stokkhólmi, gerði mér svo þá
ánægju að slást í förina.
Sveinn
Ásgeirsson:
Sælu-
vika í
Helsingfors
Margt breytist á skemmri tíma
en 32 árum, þótt okkur fyndist
báðum, að við hefðum tiltölulega
lítið breytzt. Við kviðum engu,
heldur hlökkuðum til, þegar við
lögðum upp frá Stokkhólmi í
glæsilegu farþegaskipi kl. 6 síð-
degis á fögrum júnídegi áleiðis til
Helsingfors, en þangað er komið
um kl. 7 að morgni. Við vorum
reyndar þrjú núna, því að með í
förinni var kona Sigfúsar, Stein-
unn Jónsdóttir. Nú á tímum bíla
og flugvéla verður þessi gamli
ferðamáti eins og skemmtilegt
ævintýri, enda höfðum við ákveðið
að fara báðar leiðir milli Stokk-
hólms og Helsingfors á skipi. Við
höfðum undirbúið ferðina vel og
vissum, að við myndum að
minnsta kosti hitta einhverja
gamla vini og kunningja, en þó
hlaut að sjálfsögðu margt að vera
í óvissu. Það var því að sumu leyti
táknrænt, að við komum til Hels-
ingfors í slíkri blindþoku, að varla
sást út fyrir borðstokkinn. En
eftir að við stigum á land, greidd-
ist fljótt úr þeirri þoku, Og sólin og
gamlir vinir og kunningjar brostu
við okkur alla þá viku, sem í hönd
fór.
Minningar frá 1947
Þegar við komum til Helsing-
fors í apríl 1947, var þar kalt og
vetrarlegt, enda kemur vorið ekki
svo snemma þangað. En minning-
arnar frá þeim tíma eru sólskins-
bjartar, svo einstaklega var okkur
vel tekið og vel um okkur séð.
Viðmót fólks var eins og þar í
landi væri allt í himnalagi, en þó
vissum við auðvitað betur. Vöru-
skortur var enn mikill, aðeins tæp
tvö ár liðin frá stríðslokum og
þjóðin hafði orðið að færa miklar
fórnir. Framtíðin var í mikilli
óvissu, þótt menn létu ekki á
neinum kvíða bera, en það var
talandi tákn, að Rússar höfðu
herstöð rétt við Helsingfors, á
Porkkala, nesi 25 km suðvestur af
borginni, og þaðan fóru þeir ekki
fyrr en 9 árum síðar, 1956. Og á
þessum erfiðu tímum, sem til
dæmis Dönum og Norðmönnum
þóttu nógu strangir eftir hernám
Þjóðverja, þurftu Finnar að kepp-
ast við að framleiða vörur handa
Rússum fyrir ekki neitt, það er
sem stríðsskaðabætur, og verðlag
á þeim vörum var miðað við
verðlagið fyrir stríð! Og Finnar
stóðu við allar sínar skuldbinding-
ar.
Flestir þeirra stúdenta, sem við
kynntumst, höfðu gegnt herþjón-
ustu á striðsárunum og ekki að-
eins karlmennirnir, heldur og
margar konurnar líka á sinn hátt,
því að þær unnu að margs konar
störfum fyrir herinn sem sjálf-
boðaliðar í samtökum, sem nefnd-
ust Lotta Svárd og voru stofnuð
1918. Þær voru kallaðar „lottur",
og meðal þeirra var einnig á
síðustu stríðsárunum hún, sú sem
stóð á bak við boðið til Finnlands
1947.
Nýtt Finnlands-
ævintýri
Við Sigfús vorum þá rúman
hálfan mánuð í Helsingfors og þá
mest í miðborginni, svo að okkur
fannst sjálfsagt að búa þar ein-
hvers staðar núna. Hið fyrra sinni
var okkur útveguð lítil íbúð á
ágætum stað í borginni, eftir að
sjálfum hátíðahöldunum var lok-
ið, svo að við gætum verið sem
lengst, enda þurftum við ekkert að
borga, og var það eitt af mörgu,
sem gerði okkur undrandi og
ánægða. En nú þegar við kæmum
aftur eftir 32 ár, ætluðum við
aldeilis að búa vel, þótt við yrðum
heldur skemur fyrir bragðið, og
pöntuðum herbergi á hinu ágæta
hóteli Hesperiana við Manner-
heimveg. En það reyndist mun
gestkvæmara í Helsingfors í júní
1979, heldur en í apríl 1947, svo að
vegna margvíslegra ráðstefna var
hótelið sem og flest önnur í
borginni yfirfullt þessa daga, en
okkur var útvegað annað í staðinn
Frú Hetemaki-
Olander, ein hinna
52 kvenna, sem sæti
eiga í finnska þing-
inu. Hún er vara-
formaður Hægri-
flokksins, sem vann
mikinn kosningasig-
ur í sumar.
alllangt frá miðborginni. Við tók-
um því til að geta haldið áætlun og
treystum þeim, sem við leituðum
fyrst til. Og það var meira lán en
okkur gat dreymt um.
Þetta var Tapiola Garden Hotel,
og með komu okkar þangað má
segja, að annað Finnlandsævin-
týri okkar hafi hafizt. Þetta
reyndist lítil paradís. Við höfðum
það á tilfinningunni, að við værum
órafjarri borgarlífi og skarkala
þess, en vorum þó ekki nema 9
kílómetra frá miðborginni. Það
tók 15 mínútur að fara þá leið í
strætisvagni, en 10 mín í leigubíl.
Eins og milli Sunnutorgs og Lækj-
artorgs. Þetta var sú snjallasta
lausn, sem við höfðum kynnzt, á
því vandamáli að búa friðsamlega
og njóta náttúrunnar í stórri borg.
Og brátt komumst við að raun um
það, að þetta hverfi hefði einmitt
verið skipulagt með það fyrir
augum að leysa vandamál á sviði
borgarskipulags og húsbygginga.
í fögru umhverfi
Við tókum okkur langa göngu
um nágrennið strax fyrsta
morguninn og komum fljótt að
stóru líkani af þessu hverfi öllu.
Tapiola er sjálfstæður borgar-
hluti, sem skipulagður var í heild
sinni frá upphafi, og hófust bygg-
ingarframkvæmdir þar snemma á
sjötta áratugnum. Fjölmörgum
arkitektum var þar gefið tækifæri
til að spreyta sig og fengu að sýna
í verki lausnir sínar. Borgin var og
er kölluð sýnishorna- og tilrauna-
borg, og af þeirri reynslu, sem þar
fengist, áttu menn síðan að draga
almennar ályktanir varðandi
íbúðahúsabyggingar. Meðal þeirra
arkitekta, sem þarna eiga hlut að
máli, er Alvar Aalto, sem teiknaði
Norræna húsið í Reykjavík. Frá
hans hendi eru þarna sjö hæða
hús með fjórum og fimm íbúðum á
hverri hæð, og voru húsin byggð á
árunum 1962—64. Tapiola Garden
Hotel er svo í hjarta þessa sér-
stæða borgarhluta, og í nágrenni
þess er stórverzlun og fjöldi smá-
verzlana og þjónustufyrirtækja.
Þar er og fjölbreytilegur útimark-
aður, sem gaman var að spranga
um. Hótelið er mjög hæfilegrar
stærðar, aðeins þrjár hæðir með
82 herbergjum. Aarne Ervi,
prófessor. á heiðurinn að teikn-
ingu þess og skipulagi umhverfis-
ins. Fyrir framan hótelið er stór
tjörn með gosbrunni og talsverðu
fuglalífi, og þarna eru úti- og
innisundlaugar, en allt er þetta
eins og í fegursta skemmtigarði.
Og þó að okkur byðist svo hótel í
miðborginni tveimur dögum eftir
komu okkar, datt okkur ekki í hug
að fara frá Tapiola, úr því að við
máttum vera áfram þessa sjö
daga, sem urðu fyrir okkur sann-
kölluð sæluvika í bókstaflegri
merkingu þess orðs.
Finnsk tryggð engri
annarri lík
Eins og áður er sagt, tók það
ekki nema kortér fyrir okkur að
komast í miðborgina á fornar
slóðir, og vissulega vorum við þar
oft á ferð. Við nutum þess að
ganga um götur þessarar fögru
borgar, sem er um svo margt
sérstæð meðal höfuðborga á
Norðurlöndum. Við vorum alveg
eins léttir í spori og þegar við
vorum þarna 32 árum yngri. Hér
verður borginni ekki lýst nánar,
en fjöldann allan af byggingum og
söfnum skoðuðum við og það er
hlutverk teikninga Sigfúsar að
sýna nokkuð af því, sem augu
okkar dvöldu við.
Við vissum auðvitað af öllum
þessum húsum og áttum ekki von
á neinum breytingum á þeim, en
það var ekki síður gaman að skoða
þetta allt aftur en í fyrsta sinn.
Meiri óvissa var um mannfólkið.
Það kann að þykja undarlegt að
hafa búizt við að hitta eitthvað af
kunningjum eftir 32 ár, en það var
ekki einber barnaskapur af okkar
hálfu. Sigfús hafði að vísu ekki
komið til Finnlands nema þetta
eina skipti 1947, en ég hafði komið
þangað einu sinni áður, í nóvem-
ber 1945, og nokkrum sinnum
síðar, en þó voru liðin a.m.k. 15 ár,
síðan ég kom þangað síðast. En
reynsla okkar af finnskri tryggð
er slík, að hún sé engri annarri lík.
Árum saman fóru kort og kveðjur
á milli Sigfúsar og vinanna frá
1947, sem hann þó hitti aldrei
aftur til að endurnýja vinskapinn,
og það er ekki ýkja langt áiðan
hann fékk kveðjur þaðan síðast.
Samband mitt við Finnland var
mun meira, en þó minna en við hin
Norðurlöndin og samt á ég þar
fleiri vini en í nokkru öðru landi,
þótt verulega hafi reynt á endingu
sambandanna með tímanum. Það
var því með sérstöku hugarfari,
sem við Sigfús héldum til Finn-
lands.
„Hún“ hafði lítið breytzt
Þeim sem lásu fyrstu grein
mína um Finnlandsferð okkar,
leikur ef til vill forvitni á að vita,
hvort við höfum hitt hana aftur,
þá sem stóð á bak við boðið til
Finnlands 1947. Því er til að svara,
að hún bauð okkur til dýrðlegrar
veizlu í hinu glæsilega húsi sínu,
og þar voru saman komnir gamlir
vinir, sem náðst hafa til. Ýmsa
vantaði þó, sem ella hefðu komið,
þar sem þeir voru ekki í bænum,
enda komið hásumar. En þetta var
mikill fagnaðarfundur. Síðan ók
hún okkur í skoðunarferðir um
borgina. Ég sagði í greininni, að
hún hefði verið „ung og fögur,
gáfuð og viljasterk". Hún er nú 32
árum eldri, en hin atriðin hafa
ekki mikið breytzt. Við Sigfús
treystum sannarlega gömul vin-
áttubönd í Finnlandi, en við ger-
um okkur ljóst, að til að fullkomna
þá endurnýjun þyrftum við að
fara aftur sem fyrst og dvelja aðra
viku í Tapiola.
Ég rifjaði það upp fyrir henni í
veizlunni, að hún hefði algerlega
staðið á bak við það 1947, að ég
hefði haft blaðaviðtal við þáver-
andi forseta finnska ríkisþingsins,
K.A. Fagerholm, og ekki aðeins á
bak við það, heldur komið með
mér til hans á skrifstofu hans í
Áfengiseinkasölunni, sem hann
var þá forstjóri fyrir. Ég var þá
aðeins 21 árs gamall stúdent með
blaðamannakort frá Alþýðublað-
inu, en hún réðst ekki á garðinn,
þar sem hann var lægstur, og
fullyrti, að Fagerholm ætti mikla