Morgunblaðið - 07.10.1979, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 7. OKTÓBER 1979
51
Þegar Satan
Kerlingar tvær gamlar hittust
einu sinni og tóku tal meö sér.
Mæiti þá önnur kerlingin viö
hina: „Þú ert, blessuð mín, oröin
ógnar gömul.“ „Já, komin er ég
til ára sem þú getur vitað af því
aö ég man eftir Abraham.“ „Þá
er ég þó miklu eldri,“ mælti hin,
„því ég man eftir Satan og meir
aö segja aö ég átti viö hann
þegar hann var í ruggu. Átti ég
var í ruggu
þá marga vökunótt því hann var
hinn mesti óspektargrís, og ætti
ég hönk upp í bakið á honum
karlinum fyrir fyrirhöfn mína á
honum. Mér þætti ekki ólíklegt,
aö hann kynni aö muna mér þaö
og tel ég þaö víst, aö hann mundi
skjóta skjólshúsi yfir mig þegar
ég yrði svo á vegi stödd, aö ég
fengi hvergi inni annars staðar.“
Úr Fit jaannál
i -4 nAA Vetur góður, snjósamur þá út á leiö.
AnnO I / h Voriö mj°9 Þurrkasamt fram til vitus-
A | l/V/ messu, kom varla daggardropi úr skýj-
um. ... Á þessum vetri voru oft jarðskjálftar... En sá stóri
hræöilegi skeöi þann 20. Aprilis... í þeim jaröskjálfta hrundu
niöur í Ölfusi 24 lögbýli og aö auki hjáleigur margar. En þessir
bæir niðurhrundu gersamlega: Staöurinn Arnarbæli allur, einnig
Vorsabær, Kröggólfsstaöir, Þurá önnur og Kotferja í Flóa. í
Kaldaöarnesi varö og stór skaöi, dóu kýr í fjósi. Þar féll svo til, aö
tveir kvenmenn vöktu yfir kálfsjúkri kú; sátu þær í básunum undir
kverkinni á tveimur kúm, hverjar kýr báöar drápust, en
kvensniftirnar báöar komust heilar af.
„Gættu smíðar þinnar,
ég mun ferðar minnar”
TTr Þóröar saga hreöu hefst meö frásögn af drápi Sigurðar konungs
slefu Gunnhildarsonar, sem leiddi til þess, að Þóröur fór til íslands
Þórðar ásamt bræörum sínum og systur. Segir sagan síöan frá athöfnum
.. og afreksverkum Þóröar hér á landi og einkum viðskiptum hans viö
SOgU Miöfjarðar-Skeggja og frændur hans. Hér segir frá því er Þórður
, » bjargar lífi Eiös, sonar Miöfjaröar-Skeggja, en sá atburöur hafði
nreou mikil áhrif á framvindu sögunnar.
Þórður barg lífi þeirra Eiðs Skeggjasonar
Þóröur var umsýslumaöur mik-
ill og hinn mesti þjóðsmiöur. Um
veturinn reisti Þóröur ferju niður
við Miðfjarðarós og var þar löng-
um um dagana. Ætlaöi hann, aö
ferjan skyldi ganga til Stranda aö
vori til fangs. Leið svo fram til
jóla.
Og er kom að jólum, sendi
Skeggi mann til Þorkels á Sanda
og bauö honum til jólaveislu og
húsfreyju hans, baö hann og, að
sveinninn Eiöur skyldi fara með
þeim. Hann var þá ungur og þó
nokkuö á legg kominn. Síöan
bjuggust þau heiman frá Söndum
aöfangadag fyrir jól og meö þeim
sveinninn Eiöur. Svo var veöri
fariö, aö geröi á þey meö regni,
en Miðfjaröará ófær, og tók aö
leysa ána köflum hiö efra, en viö
fjöröinn var fært meö skip.
Og er Þorkell setti fram skipiö,
kallar Þórður á hann og mælti:
„Ófær er áin, maöur," segir hann.
Þorkell svarar: „Gættu smíöar
þinnar, ég mun feröar minnar.“
Réð Þorkell nú til árinnar. Voru
þau þrjú á skipinu. Og er þau
komu á megin árinnar, leysti sem
óöast ána og fórst þeim seint.
Rak þau nú eftir ánni fyrir ísinum
og straumi og eigi létti fyrr en
hvolfdi skipinu. Höföu þau kaffar-
ar og hélt viö drukknan. En meö
því aö þeim var iengra lífs auðiö
kom Þorkell þeim á kjöl. Rak nú
skipiö til sjávar og gegnt því, sem
Þóröur var aö smíðinni og
Steingrímur, bróöir hans, hjá hon-
um. Þá kallaði Þorkell á hann
Þórö til bjargar þeim.
Þóröur segir: „Ég mun gæta
smíöar minnar, en þú feröar
þinnar.“
Steingrímur mælti: „Ger vel,
bróöir minn, og hjálpa mönnun-
um, því aö nú liggur líf þeirra viö,
og sýn mennt þína.“
Þóröur kastar þá hinum yztu
klæöum. Síöan kastar hann sér til
sunds og leggst út til skipsins, og
varö hann aö brjóta ísinn og
hrinda frá sér ýmsa vega. Og er
hann kom aö bátnum, tók hann
fyrst sveininn Eið og lagði í millum
herða sér, hnýtti þar aö utan einu
snæri og leggst til lands meö
hann og baö Steingrím, bróður
sinn, hjálpa við sveininum, svo
honum ornaöi, því aö honum var
kalt oröið. Síöan leitar hann út til
skipsins og tók konu Þorkels, og
var hún mjög dösuð, og flutti
hann hana til lands. Hið þriöja
sinn leggst hann til skipsins og
flytur Þorkel til lands, og var hann
aö bana kominn af kulda.
Steingrímur spuröi: „Hví fluttir
þú sveininn fyrst?“
Þóröur segir: „Því flutti ég Eið
fyrstan, aö mér segir svo hugur
um, aö mér veröi aö þessum
hinum unga manni mikiö gagn og
hann muni gefa mér líf. En því
flutti ég Þorkel síðast, að mér
þótti hann mest mega viö kuldan-
um, enda þótti mér að honum
minnstur skaöi.“
Sföan tók Þorkell klæöaskipti
en hann hresstist og kona hans.
Eftir þaö fara þau hjón tii
Reykja, en Þóröur bauö Eiði heim
með sér til Óss. Eiður kveöst þaö
gjarna vilja þiggja og var þar
langan tíma.
En nú er að segja frá því, aö
Þorkell kemur til Reykja og sagöi
farir sínar ekki sléttar. Skeggi
kvað hann mikla óhamingjuför
farið hafa — „en látiö son minn
eftir hjá þeim manni, sem mestur
ofsamaöur er" — kveðst svo
hugur um segja, að þar mundi
koma, aö mikið væri gefandi til,
aö Eiöur heföi þar aldrei komiö til
Þóröar.
En er jólin liöu, fór Þorkell heim
og kom um leiö til Óss og baö Eiö
meö sér fara.
Eiður svarar: „Eigi mun ég meö
þér fara. Skaltu eigi oftar setja
mér fjörráð.“
„Eigi vildi ég þér heldur bana
ráða en sjálfum mér," segir Þor-
kell. Fór Þorkell heim og er hann
úr sögunni.
„A litlum
stad lúrir þad”
Einu sinni fyrir mörgum árum bar svo viö, aö ungbarn
hvarf á Torfastöðum í Svartárdal. Var þess leitaö lengi dags
og fram á nótt, en til einskis. Fékk bónda þaö mikils harms
og lagðist hann í rúm sitt þreyttur af leitinni. Sofnaöi hann þá
skjótt, en jafn skjótt og hann var sofnaður þótti honum sem
kveðið væri á gluggann yfir sér:
Á litlum staö lúrir þaö
lambiö þetta,
upp á fönn, eina spönn
fyrir ofan kletta.
Hrökk hann skyndilega upp og gekk þangaö er klettarnir
voru. Fann hann þá barnið sofandi á harðfenni spottakorn
fyrir ofan klettana og sakaði það alls ekki.
r
Islenzkir málshættir
Búa verður sem á bæ er títt.
Öfund fylgir orðstír góðum.
Þögn eykur þungan móð.
Vondir menn drekka um síðir dreggjar sínar.
Von er vakandi manns draumur.
Ekkert fyrnist fljótar en velgjörðir.
Stóriós í Miöfiröi, býli Þórðar hreöu.
Ljósm. Þ. Jósepsson.
einn
adsleikja?”
Einu sinni var bóndi á bæ; hann var auöugur aö fé og
starfsmaður mikill. Hann átti dóttur eina barna; hún var
gjafvaxta oröin er þessi saga gjöröist. Efnileg var hún og vel aö
sér og starfskona svo mikil aö menn undruöust hvaö miklu hún
gat afkastaö. Þaö vissu menn aö hún haföi eitt sinn heitiö því aö eiga
engan mann nema þann sem hún heföi ekki viö aö raka eftir í túni.
Einu sinni kemur förukarl til bónda í byrjun túnasláttar og falar
kaupavinnu. Bónda lízt ekki vel á manninn, en lætur þó til leiöast aö taka
hann einn eöa tvo daga fyrst og reyna hann. Fara menn nú að hátta um
kvöldiö því liöiö var á dag þegar maðurinn kom og er förumaöurinn
látinn sofa hjá lúkugati. Sofa menn nú af um nóttina og um morguninn
fara allir á fætur til sláttar. Nú líöur fram aö dagmálum og vaknar ekki
förumaöur. Búrdyr voru undir loftinu nálægt rúmi því sem hann svaf í.
Þegar búiö er aö mjalta skellir húsfreyja búrhuröinni svo fast aö
förumaður rumskar. Fer hann fram af þessu aö klæöa sig, en er þó mjög
lengi að því, og um hádegi kemur hann út og signir sig, dregur orf með
læri allóliölegt og spyr bónda hvar hann eigi aö bera niður. Honum er
vísað á völl í túninu sem Vítisvöllur var kailaöur; er nú ekki laust viö að
sláttumenn hendi spaug að kaupamanni. Fer hann nú aö slá. Menn taka
eftir því aö fljótt stækkar bletturinn svo alla undrar því jörö þótti ætíð
óþjál í Vítisvelli.
Um miðmundabil fer bóndadóttir aö raka hjá kaupamanni, og gengur
seint á Ijána. Hún fer nú úr utanyfirfötum og keppist viö sem hún orkar,
en hefur ekki við að heldur. Um nónbil hleypur hún heim, sækir fulla
grautarfötu og fer til kaupamanns og kastar átta spónum í slægjuna hjá
fötunni. Þá mælti kaupamaöur: „Á einn aö sleikja?" Bóndadóttir svarar:
„Svei þér nú; þetta varstu meiri mér." Var svo sagt aö kaupamaöur hefði
átta púka sér til hjálpar viö sláttinn, en bóndadóttir sjö og aö hún hafi
aldrei séö þann áttunda. Er svo mælt aö síöan færi kaupamaður úr
lörfum sínum og hafi hann innan undir veriö skrautbúinn maöur og hinn
ásjálegasti. Bar hann bónorö sitt upp viö bóndadóttur og fékk hennar,
og bjuggu þau síöan á bæ þessum eftir fööur hennar. Og endar svo saga
þessi.