Alþýðublaðið - 03.09.1920, Blaðsíða 2

2
Aígreiðsla
bkðsins er í A'þýðuhúsinu við
lagólfsstræti og Hverfisgötu.
Síml 988.
Auglýsingum sé skilað þangað
sða f Gutenherg í síðasta lagi kl.
10, þann dag, sem þær eiga að
koma í blaðið.
Hvöt.
Það hefir lengi við brunnið, að
alþýðan hafi orðið fyrir því ámæii
írá mótstöðumönnum sínum, að
hún væri ófélagslynd, sem mun
að nokkru leyti satt vera. T. d.
munu víst nokkuð margir verka-
menn vera, sem ekki eru í verka-
mannafélögum, og þeir sem í þeim
eru sækja þau illa.
Með því að eg býst við að al
þýðan vilji ekki bera þetta ámæli
á baki sér iengur, þá er það
áskorun mín til hennar að hún
hefjist nú þegar handa, ©g geri
sitt ítrasta til að stofna ný verka-
mannafélög og hlúa að þeim uppi-
standandi; því víða mun vera á-
bótavant með þau.
Eins ættu þau verkamannafélög,
sem enn eiga ógengið í .Alþýðu-
samband íslands", nú þegar að
framkvæma það að gerast félagar
sambandsins, og taka þátt í þingi
þess, sem sett verður í Rvík 12.
nóv. n. k.
Einnig ættu verkamenn þeir
sem eigi kaupa .Alþbl." nú þegar
að gerast kaupendur þess; því
þeir vita það fullvei, að með falli
eða illu fjárhagsástantíi blaðsins
verður alþýða íslands fyrir miklu
tjóni á margvíslegan hátt.
í öllum löndum hins mentaða
heims er sterk frelsishreyfing með-
al alþýðunnar, en hér á íslandi er
hún enn á fremur iágu stigi,
En hvers vegna erum vér ís
lendingar á eftir öðrum þjóðum?
Hvers vegna hefjumst vér ekki
handa með sterkari böndum á milli
verkamannafélaganna ?
Er það ennfremur bein áskorun
mfn til allra verkamanna og verka-
m.félaga, að þeir og fau athugi
framanritaðar línur, og með end-
urnýjuðum áhuga hrindi þessu í
framkvæmd.
V. S V.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
JKerkasta nppgitvott
vtsiaðanna.
Efnafræðisgrundvelli
nútímans raskað.
Frumefnunum má skifta.
Eitt gram efnis ígildi 3000
smálesta af kolum.
Draumur miðaldanna um
gullgerð rætist.
Socialdemokraten hefir átt við-
tal við prófessor Niels Bohr, og
setjum vér hér útdrátt úr því,
ásamt ummælum ýmsra merkra
vísindamanna.
— Verk Bretans Rutherfords,
sem hlaut Nobelsverðlaunin fyrir
efaafræði 1908' myndar nýtt tíma-
bil. Hann hefir sannað það, að í
vfsum föllum er hægt, með því að
láta geisla frá geislaefnum (radio-
aktive Stoffer) leika um hinn pósi-
tiva kjarna atómanna, að kljúfa
þau í minni hluta, sem mynda af
njlju nýja kjarna. / fyrsta skifti
stendur madur augliti til auglitis
við framkvæmd þess, sem gull-
gerðarmenn miðaldanna brulu
heilann um, nefnilega, að hægt
er af handahófi að breyta einu
frumefni í annað. Ennþá. er þó
ekki um gullgerð að ræða, og
vafalaust verður uppgötvunin ekki
þýðingarmest í þá átt, að skapa
gjaldmiðil, heldur miklu fremur
hefir hún stórkostlega þýðingu
fyrir orkuframleiðslu. Ef það hepn-
ast, að ummynda frumefni í stór-
um stíl, eru líkur til að leysa megi
úr læðingi hinn mikla kingikraft,
er felst í atomunum.
Þegar gufuskip nota kol, leysist
orkan við það úr læðingi, að kol-
in og súrefnið, sem notuð eru,
innikalda meiri orku en kolsýran,
sem myndast við brunann; en sú
orka, sem þannig losnar, er aðeins
hverfandi hluti (minna en 1 milj-
ónasti) af þeirri orku, sem felst í
kolunum og súrefninu.
Að hægt er að segja þetta
með vissu, stafar af hinu skarp-
skygnislega og ágæta starfi og
sönnunum þýzka eðlisfræðingsins
Einstein. Auk þess má draga
þessa ályktun af því, hve mikla
orku geislaefnin gefa frá sér við
hinar ýmsu breytingar.
Samkvæmt nýjstu rannsóknum,
sem Englendingarnir Thomson og
Rutherford eiga mestan þátt L
samanstanda atomin af heilu ssól-
kerfi« úr öreindum (elektronum),
sem hreyfast um pósitfvan kjarna.
En þýzki vísindamaðurim^ prófes-
sor Planck hefir sannað, að það
lögmál, sem hér á við, er mj©g
frábrugðið Iögmálum þeim, er
gilda um hreyfiugar stjarnanna í
sólkerfunum.
Þannig fer útgeislun atomaefn-
anna ekki fram á sama hátt og
útsending rafsegulbylgja þeirra, er
notaðar eru við þráðlaus skeyti,
heldur eins og í sprettum. Úígeisl-
unin er að kalla má afleiðing af
nokkurskonar sprenging í atom-
unum. Margt fieira merkilegt hefir
komið fram, sem gerbreitt hefir
hugmynd manna um eðlisfræðina
og sem gert hefir skiljanlegt það
sem áður var hulið. Hefir yfir höf-
uð nýtt líf færst í eðlisfræðis og
efnafræðisrannsóknir við þessar
uppgötvanir.
D.anska rfkið hefir í sumar látið
reisa stórt hús, sem aðallega verð-
ur notað tii efnafræðis- og eðlis-
fræðisrannsókna og verður pró-
fessor Bohr forstjóri þess. Segir
hann, að fyrst og fremst verðí
unnið að þvf, að fullkomna upp-
götvun sir Rutherfords.
Prófessor Einstein segir um upp-
götvun þessa, að nftt frumafl sé
fundið. Það sé mjög sennilegt, að
geisileg orka, sem er falin í efn-
unum, verði leyst úr læðing, og
maunkynið geti hagnýtt sér hana.
Ef til vill ráðum vér bráðlega yfir
nýjum ótæmandi orkulindum.
Prófessor dr. Haber, sem hlotið
hefir Nobelsverðlaun, starfsmaður
við efnafræðisstofnunina í D rhlen,
er alveg á sama máli og bætir þvf
við, að dagar kolanna séu brátt
taldir og muni í staðinn kom»
tímabil vóldugri oskulinda.
Annar prófessor, sem hlotið hefir
Nobelsverðlauo, Planck, sem á
nokkurn þátt í þeim árangri sem
þegar er fenginn, segir að það,
sem álitið var ómögulegt sé nú
vei fært.
Prófessor, dr. Marckwead kveð-
ur ekkert því til fyrirstöðu, fræði-
lega, að senda gufuskip yfir At-
lantshaf með eitt kg. af biki sem
aflgjafa. Að eins þarf að finna
aðferð til þess að lcoma þessu f
framkvæd. Það er mögulegt að
gera guli úr blýi, og þá misstr
gullið gildi sitt.