Alþýðublaðið - 06.09.1920, Blaðsíða 1
Gefið át af Alþýðuflokkimm.
1920
Mánudaginn 6 september.
203. tölubl.
Sjötta Norðurlandaríkið.
Kyrjálar (Karelen) er orðið sjálfstætt verklýðslýðveldi (sovjet).
Kyrjálar (Karelen) eru nú kall-
aðir eiau nafni landshlutar er liggja
austan við Finnland, en vestan
Hvítahafsins og vatnanna mikiu
Ladoga og Ónega, eða í stuttu
máli sá hluti finska skagans, sem
ekki er Finnland.
Töluvert hefir verið herjað í
Kyrjálum síðustu árin, sátu ame-
rískar og enskar liðssveitir í lacd-
inu, og studdu hersveitir norður-
xússnesku afturhaldsstjórnarinnar,
sem herjaði þessa leið á bolsivíka,
og sóttu í áttina tii Pétursborgar.
Voru hersveitir þessar um eitt
skeið komnar suður undir Ladoga,
áður en bolsivíkar ráku þær til
baka og loks stöktu útlendu her-
sveitunum úr landi, en rússnesku
hersveitirnar snerust með bolsivík-
um. En utu vesturhluta landsins
fóru um tíma hersveitir finsku auð-
valdsstjórnarinnar, er hugðust að
leggja landið undir Fmnland, en
bolsivíkahersveitirnar stöktu einnig
þeim úr Iandi.
Landslýsing.
Á vesturtakmörkum Kyrjála er
Finniand, en nyrst liggja saman
iandamæri Kyrjála og Noregs á
liðl. 100 rasta löngu svæði. Norð-
urtakmörkin eru Norður-íshafið, en
að austan takmarkast landið af
Hvítahafinu og Ónegavatninu^ og
Jiggja landamæria þar á milli úr
instu vík Hvítahafsins I aorðaust-
^rhorn Ónegavatns. Suðurtakmörk
iandsins er hið vatnsmikla fljót
Svir, sem rennur úr Ónega í La-
áógavatn.
Landið er því tiltölulega mjótt
°g langt, eða viðlíka langt frá
**orðri til suðurs eins og frá Langa-
Resi til Skotlands. Mikill hluti
^ndsins eru hálsar og fjöll ekki
og er mjög mikið þar af
3fóðnvötuum eins og í Finnlandi.
Kornrækt, það er talist getur, er
aðeins f syðsta hluta landsins, og
ekki meirá en það að bændur
rækta tæplega handa sjálfum sér,
og kaupa landsmenn korn frá
Rússlandi.
Miklir skógar eru í »Kyrj"
álum, nema nyrðst. Loftslagi
er þannig farið þar, að það er
kalt mjög á vetrin, mikið kaldara
en á íslandi (yfir 10 gráður að
meðaltali), en á sumrin er aftur
töluvert heitara í suðurhluta lands
ins en hér hjá okkur, en í norð
urhlutanum er sumarið svipað
norðlenzka sumrinu okkar.
Fólkið og atvinnnvegirnir.
íbúarnir í Kyrjálum eru um það
bil 250 þúsundir eða tæplega þrisv-
ar sinnum fleiri en íslendingar,
en landið er líka alt um það bil
þrisvar stærra en ísland, svo þétt-
býli er álíka mikið þar og hér.
Stærsta borgin í Kyrjálum er
Petrosavodsk við Ónega-vatn að
vestanverðu, og er hún á stærð
við Reykjavík, en það var Pétur
mikli sem í öndverðu bygði hana
eins og Pétursborg, og heita þær
báðar eftir honum, en hafa vaxið
svona ójafnt. (t Pétursborg eru nú
samkvæmt manntali á þessu vori
liðl. i.ioo.ooo.) Af öðrum borg-
um í Kyrjálum má nefna Olonez,
Kem (við Hvítahaf) og Murmansk
norður við Ishaf, en borgir þessar
eru á stærð við Hafnarfjörð, ísa-
fjörð og Akureyri. Helmingur af
landsmönnum eru rússneskir, en
hinn helmtngurinn eru Kyrjálar,
er tala mál sem er náskylt finsku.
Atvinnuvegir landsmanna eru
mjög líkir atvinnuvegum íslend-
inga. Þeir lifa á landbúnaði, sem
er smábænda-hokur sem hér, og
á fiskiveiðum: drepa síld og þorsk
eins og við, en einnig lax og fleiri
aðrar fisktegundir, sem einnig eru
hér við land.
Soyjet-stjórn stoínsett.
í vor voru haldnir fundir víðs-
vegar um landið, til þess að ræða
framtíðarstjórn þess, og jafnframt,
þar sem landið er svona fáment,
ræða um hvar það ætti að Ieita
bandalags.
Samtals voru haldnir 65 fundir,
og var á 7 þeirra samþykt að leita
bandalags við Noreg, en á hinum
sambands við Rússa, en bandalags
né sameiningar við Finnland var
hvergi óskað. Síðar samþyktu full-
trúar víðsvegar að úr landinu á-
varp til verklýðsstjórnarinnar rúss-
nesku, um að fá hjálp til þess að
koma á skipulegri ráðstjóm (sov-
jet stjórn), þar eð þeir vildu gera
landið að verkalýðsveldi, eins og
Rússland er. Fóru sfðan allmargir
finskir kommúnistaforingjar (bolsi-
víkaforingjar), er dvalið höfðu í
Pétursborg, norður í Kyrjála, til
þess að hjálpa landsmönnum til
þess að koma röð og reglu á i
landinu. Eítirtektarvert er það, að
þeir höfðu ekki með sér hergögn,
heldur prentsmiðju og pappírs-
birgðir.
Sá sem kjörinn hefir verið æðsti
stjórnandi Kyrjála er dr. phil.
Edvard Gylling; hann er Finni (og
að því er Alþbl. bczt veit Sænsk-
Finni). Var hann áður en finska
byltingin varð dósent í hagfræði
við háskólann í Helsingfors, og
þingmaður af hálfu jafnaðarmanna.
Af öðrum í stjórn Kyrjála má
nefna Jaakko Máki, hann er pját-
ursmiður upprunalega, en var fyrir
byltinguna talinn einn af beztu
ræðumönnum Finna. Þriðja má
nefna Mikael Andrjeff af rússnesk-
um bóndaættum. Það sem fyrst
liggur fyrir stjórn Kyrjála, er að
útvega landinu kornmat, en síðan
að nota auðsuppsprettur landsins
sem bezt, til almenningsheilla.
Landið er auðugt að fossaafli, en
það tekur tíma að gera það not-
hæft; sömuleiðis er landið sagt
auðugt af ýmsum málmum. Þau
náttúruauðæfi sem auðveldast er
að koma í verð eru skógarnir, en