Tíminn - 14.07.1965, Qupperneq 5

MEÐVIKUDAGUR 14. júlí 1965
Útgefandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Frarakvæmdastjóri: Kristján Benediktsson. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Aug-
lýsingastj.: Steingrimur Gíslason. Ritstj.skrifstofur i Eddu-
húsinu, símar 18300—18305. Skrifstofur, Bankastræti 7. Af-
greiðslusími 12323. Auglýsingasími 19523. Aðrar skrifstofur,
sími 18300. Áskriftargjald kr. 90.00 á mán. innanlands. — í
lausasölu kr. 5.00 eint. — Prentsmiðjan EDDA h.f.
Greiðsluhallinn
Það setti marga hljóða, þegar fjármálaráðherrann
upplýsti það, að greiðsluhalli hefði orðið á ríkisbúskapn-
um á síðastliðnu ári. Menn bjuggust sannarlega ekki
við því, að halli yrði á ríkissjóði í öðru eins árferði og
uppgripum og voru á árinu 1964. Að vísu höfðu ráðherr-
ar íað að þessu einstaka sinnum, en enginn hafði lagt
á það trúnað.
Það var yfirlýst stefna núverandi ríkisstjórnar frá
byrjun að hafa greiðsluafgang hjá ríkissjóði og 1962 og
1963 námu greiðsluafgangarnir hundruðum milljóna,
sem safnað var að nokkru í sjóði til frystingar. En nú
hefur þetta stefnuatriði ríkisstjórnarinnar farið sömu
leiðina og hin öll, — síðustu slitrurnar af stefnuyfir'
lýsingunni farnar veg allrar veraldar. Eyðslan og sukkið í
ríkisbákninu hefur gengið enn lengra en allar álögurn-
ar, sem voru þó ferlegri á árinu 1964 en nokkru sinni
fyrr — og þarf víst ekki að minna menn á skattskrána
frá í júlí í fyrra. Ekki eru það verklegar framkvæmdir,
sem gleypa fúlgurnar, því að minni og minni hluti af
heildarútgjöldum ríkissjóðs hefur farið til þeirra. Það er
von, að menn séu hættir að skilja aha hagsýsluna hjá
núverandi ríkisstjórn. -
Það er Ijöst, að fjárlög þessa árs eru miðuð við að
ná verulegum greiðsluafgangi og 20% niðurskurður
verklegra framkvæmda og bráðabirgðalögin um stöðvun
skólabygginga áttu að vera pottþéttar aukatryggingar
til að ná því markmiði. Eftir þessa niðurstöðu ársins 1964
í mestu uppgripum og góðæri og við ferlegustu álögur,
sem um getur, skal ekkert fullyrt um það, hvernig ríkis-
stjórninni mun takast þetta, því að eyðslan, sukkið og
óhófið fer vaxandi með hverjum degi sem líður. Ekki
bólar samt á því, að ríkisstjórnin fari að innheimta þá
milljónatugi, sem óinnheimtir eru enn af stóreignaskatt-
inum og engar viðhlítandi ráðstafanir eru enn gerðar
til þess að tryggja betri skil á söluskattinum.
„Vinnufriður“ Mbl.
Eftir samningana við verkalýðsfélögin hælir Morgun-
blaðið stjórn sinni af því að vinufriður hafi nú
haldizt árum saman, og séu menn þessu harla fegnir,
enda þreyttir á sífelldum verkföllum „'fyrr á árum“.
Ýmsum sýnist, að litlu verði Vöggur feginn, fyrst
ríkisstjórnin gerir sig harðánægða með „vinnufriðinn“,
sem ríkt hefur síðustu 2-3 árin. Líklega er stjórnin bú-
in að gleyma „vinnufriðnum", sem ríkti nóvemberdag-
ana 1963, þegar hún varð að kaupa sér líf með því að
taka aftur kúgunarfrumvarpið sitt margfræga, en varla
búin að gleyma vinnufriðnum, er lýsti sér í því, þegar
síldarflotinn lagðist í höfn í mótmælaskyni við síldar-
sfkattinn á dögunum. Og ríkisstjórnin kallar síðasta mán-
uðinn vafalaust einstakan vinnufriðarmánuð, þegar sífellt
var beitt skæruhernaði, skyndiverkföllum og yfirvinnu-
banni.
Sannleikurinn er sá, að síðustu árin hefur ríkt full-
komin og áður óþekkt upplausn á vinnumarkaðnum og
stjórnin aukið þá upplausn eftir mætti Oft og einatt
má segja að engir taxtar hafi verið í gildi. Og er ekki
heldur snemmt fyrir ríkisstjórnina að hafa mjög sterk
orð um sæluríki sitt og vinnufrið, meðan ósamið er við
svo sem 30 launþegafélög.
TÍMINN
Er leið hægri stjórna í Frakk-
iandi nú vörðuð fram á veg?
Defferre
HVERS er nú næst að vænta
í frönskum stjómmálum, úr
því að Defferre mistókst ger-
samlega að koma fram uppá-
stungu sinni um bandalag sós-
íalista, radikala og kristilegra
demókrata? Þessi umleitun
hans var fyrsta tilraunin til að
svara ögrun de Gaulles á hend
ur gömlu flokkunum. Defferre
reyndi að sameina þá flokka,
sem telja sig umbótaflokka, og
mynda fjöldahreyfingu, sem
gæti vakið nýjar vonir hjá
nútímakjósendum í Frakklandi.
En tilraunin strandaði á veru
leika-skeri gömlu flokkaskipun
arinnar, áður en úr henni tæk
ist að gera nokkuð annað en
ný, hreystileg orð. Sjálfur
komst Defferre með sóma frá
baráttu sinni. En misheppnun
tilraunarinnar sýnir, að hversu
miklar breytingar, sem kunna
að hafa orðið í Frakklandi á
ýmsan hátt, þá þarf meira en
góða og einlæga trú til þess
að flytja fjöll pólitískrar hefð
ar með þjóðinni.
Fyrsta afleiðingin af því, að
Defferre molaði sín leirker
mélinu smærra, verður væntan
lega öruggara vald de Gaulle
hershöfðingja í borgaraeldhús
inu en nokkru sinni áður.
Fyrsta viðbragð vinstri sinn-
aðra umbótamanna verður
sennilega að svipast um eftir
nýjum frambjóðanda, sem get-
ur áunnið sér fylgi kommúnista
í forsetakosningunum í des-
1 ember, án þess að gefa þeim
allt of mikið í aðra hönd. Með
því móti kynni stjórnarandstað
an að öðlast það mikið fylgi,
að flokkur Gaulista, sem er
miklum mun veikari fyrir en
foringinn sjálfur, missti þing
meirihluta sinn í þingkosning
unum árið 1966.
En siík vinstri samvinna er
þess eðlis, að hún gæti aldrei
hrokkið til annars eða meira
en kosningasigurs. Hún yki
ekki horfumar á öðru stað-
betra og meira, sem við gæti
tekið þegar skeið de Gaulle er
á enda runnið, en þangað fram
á veginn mæna nú augu allra
stjórnmálamanna í Frakklandi,
eins og að líkum lætur.
DEFFERRE strandaði á
stærsta og grýttasta grunni
franskra stjórnmála, ágrein-
ingnum milli hægri og vinstri,
milli lýðræðissina og einræðis
sinna, milli andstæðinga kirkju
valdsins og stuðningsmanna
kirkjuskólanna. Þetta voru meg
inástæðurnar fyrir margvíslegu
magnleysi fjórða lýðveldisins
og orsök kyndugra vonbrigða
franskra kjósenda með stjórn
málakerfi, sem endurspeglaði
margvíslegan skoðanamun
þeirra ef til vill allt of vel.
Sömu ásteitingsefni hafa nú
grandað vonafleytu Defferre
sjö árum síðar.
Mesta afrek de Gaulles hers
höfðingja heima fyrir er ein-
mitt upphaf hans að rofi þess
arar gömlu staurastíflu flokk
anna. Með því að gera forseta
embættið að miðdepli valda,
sem byggist á stuðningi al-
mennings, hefir honum tekizt
að hvetja flokkana til þess að
mynda starfhæfar fylkingar,
sem gætu haft veruleg áhrif 1
forsetakósningumim. Persónu-
legt aðdráttárafl hans á at-
kvæði íhaldssamra kjósenda hef
ir sameinað hægri öflin að
minnsta kosti um sinn. Haldi
hægri öflin einingu sinni með
an de Gaulle situr að völdum,
hvað þá síðar, sem yrði enn
afdrifaríkara, hlýtur það að
hvetja vinstri öflin til jafn
góðra samtaka, annað hvort
með nýrri samfylkingu hóf-
samra vinstri manna, eða sam
vinnu undir hinni gömlu
vinstri forustu, sem hefði i
för með sér beina samvinnu
við kommúnista.
EN MIKLAR torfærur þarf
að yfirstíga áður en orðið get
ur úr sameiningu vinstri afl-
anna í eina alþýðufylkingu.
Kommúnistaflokkurinn getur
naumast stutt ríkisstjórn, hvað
þá tekið þátt í myndun henn
ar, nema krefjast ærins endur-
gjalds, jafnvel þó að hann reyn
ist risi á brauðfótum, þegar til
kastanna kemur, eins og sumir
halda. Hin gamalgrónu hægri
öfl hlytu að sjá í þessu aftur
göngu gamalla byltinga og
boðun nýrra. Þar með væri
fengin afsökun fyrir hægri bylt
ingu. Alsírharmleikurinn hef-
ir gert herinn viðkvæmari fyr
ir stjómmálaáhrifum en hann
hefir nokkru sinni verið. Á-
form de Gaulles hershöfðingja
er að gera herinn að hálfgerð
um atvinnuher í framtíðinni,
en flestir hermenn eru nú í
herþjónustu ákveðinn tíma
samkvæmt útboði. Þessi fyrir
hugaða breyting hlyti að auka
hættuna á því, að herinn gripi
i taumana, ef hann sæi fram á
myndun ríkisstjórnar með þátt
töku kommúnista.
Sameining vinstri aflanna er
því ólíkleg, nema annað af
tvennu gerist. Annað er megin
breyting á gömlum kosninga
venjum Frakka, sem leiddu
til þess. að vinstri öflin hættu
að líta út í augum hægri
manna eins og ægilegt, pólitískt
dýr, sem hræðir þá til ofbeld
is. Hitt er, að hægri öflin gangi
of langt og verði á þann hátt
til að sameina þjóðina til varna
hefðbundnu frelsi. Ef hvorugt
þetta gerist er varla annars að
vænta en að hver hægri stjóm
in taki við af annarri um langt
skeið. Þegar til lengdar léti
hefði þessi framvinda það sér
til ágætis að auka verulega á
viðleitni til breytinga til
vinstri.
HÆGRI fylkingin deilist
milli gamaldags íhaldsmanna
eins og Pinay og Giscard d‘
Estaing og gaullista eins og
Pompidou og Debré. Vel má því
svo fara, að hún rofni þegar
de Gaulle hershöfðingi lætur
af völdum. Færi svo yrði for-
setinn að vinna með fjöl-flokka
þingum, eins og tíðkaðist í
fjórða lýðveldinu. En meðal
þjóðar, sem greinist í marga
flokka, hlyti minni hluti kjós
enda að styðja forsetann til
valda, eins og tíðkast í Suður-
Ameríku, en ekki eins og ger
ist i Bandaríkjunum. Ef hann
ætlaði sér að stjórna í raun og
veru en láta sér ekki nægja að
sitja að völdum, hlyti að verða
freistandi fyrir hann að fará
að dæmi de Gaulles, ráðast á
flokkana sem úrelt fyrirbæri og
áfrýja til kjósenda sjálfra, ut-
an og ofan við flokkana sem
slíka. Hinn áberandi staða
hans og minningin um de
Gaulle ætti að veita honum
nokkra möguleika til sigurs í
þeirri viðureign. Yrðu allir for
setar jafn hófsamir og de
Gaulle hershöfðingi hefir
reynzt við þessar aðstæður, eða
hefðu þeir til brunns að bera
þá persónulega yfirburði; sem
hafa gert honum létt að vera
tiltölulega samvizkusamur?
Stjórnarskrá de Gaulle er
líkleg til að þyngja hina póli-
Framhald á bls. 14.