Morgunblaðið - 06.01.1982, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR 6. JANÚAR 1982
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthias Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Fulltrúar ritstjóra Þorbjörn Guömundsson, Björn Jóhannsson.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Að-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Skeifunni 19, sími 83033. Áskrift-
argjald 100 kr. á mánuöi innanlands. I lausasölu 6 kr. eintakið.
mönnum, og var jafnframt
látið að því liggja, að þau væru
ósammála mati Bandaríkja-
stjórnar á hlut Sovétmanna í
kúguninni í Póllandi. Mánu-
daginn 4. janúar komu svo
utanríkisráðherrar Efna-
hagsbandalagslandanna 10
saman til fundar í því skyni að
samræma afstöðu sína til at-
burðanna í Póllandi, meta
stefnu Bandaríkjastjórnar og
taka ákvörðun um eigin að-
gerðir. Niðurstaða þess fundar
var sú, að ráðherrarnir for-
dæmdu aðgerðir pólsku her-
stjórnarinnar, töldu Sovét-
menn bera sinn hluta af
Afstaða Vesturlanda
og Pólland
Ekki fer á milli mála, að
hvort heldur menn eru
búsettir í Norður-Ameríku eða
Vestur-Evrópu eru þeir í senn
reiðir, hnéykslaðir og sárir
vegna þess að pólska þjóðin
hefur verið hneppt í herfjötra
fyrir það eitt að vilja fá leyfi
til að starfa í frjálsum
verkalýðsfélögum og fá að
njóta skoðana- og málfrelsis.
A Vesturlöndum eru menn
einnig sammála um það, að
rétta beri pólskri alþýðu
hjálparhönd sé það fært án
þess beinlínis að styrkja her-
stjórnina alræmdu í sessi. Það
getur ekki verið kappsmál
neins að Pólverjar þoli sárt
hungur eða sjúkdóma eða ótta
við farsóttir vegna skorts á
mat og hjúkrunargögnum.
Hitt er jafn óþolandi, að her-
stjórarnir í landinu færi sér
meðaumkun og hjálparhug
vestrænna þjóða i nyt og gef-
ist færi á að slá sér upp á
kostnað framlaga, sem innt
eru af hendi í andúð á stjórn
þeirra og framferði öllu.
Ronald Reagan, Bandaríkja-
forseti, skýrði frá því 29. des-
ember sl., að hann hefði
ákveðið, að gripið yrði til ým-
issa aðgerða gegn Sovétríkjun-
um vegna þess, hve ráðamenn
þar bæru þunga ábyrgð á kúg-
uninni í Póllandi. Þegar for-
setinn skýrði frá þeim sjö at-
riðum, sem felast í aðgerðum
hans, sagði hann, að sér hefði
fundist þær óhjákvæmilegar,
eftir að hafa lesið bréf frá
Brezhnev um ástandið í Pól-
landi. í því kæmi ótvírætt
fram, að sovéskir ráðamenn
skilji ekki hvaða skyldur séu á
þá og aðra lagðar bæði í
Helsinki-lokasamþykktinni og
stofnskrá Sameinuðu þjóð-
anna. Aðgerðir Bandaríkja-
stjórnar felast í þessu: Aero-
flot er bannað að fljúga til
Bandaríkjanna, sovésku inn-
kaupastofnuninni í Bandaríkj-
unum er lokað, ekki verður
leyft að flytja rafeindatæki til
Sovétríkjanna, frestað er við-
ræðum um endurnýjun lang-
tíma kornsölusainnmga, bann
er sett við veiðum sovéskra
skipa í bandarískri landhelgi,
ekki verða veitt leyfi til að
selja tækjabúnað til olíu- og
gasvinnslu eða flutninga til
Sovétríkjanna, ekki verða
endurnýjaðir samvinnusamn-
ingar milli Bandaríkjanna og
Sovétríkjanna, sem eru að
renna út.
Þegar Bandaríkjaforseti gaf
út yfirlýsingu sína um þetta
efni, var ljóst, að ýmis Vest-
ur-Evrópuríki voru ekki til-
búin til að grípa til beinna
refsiaðgerða gegn Sovét-
ábyrgðinni, aðgerðum Banda-
ríkjastjórnar var ekki and-
mælt en hins vegar töldu
ráðherrarnir ekki tímabært á
þessu stigi, að ríki þeirra
gripu til refsiaðgerða gegn
Sovétríkjunum. Eftir að þessi
niðurstaða var kunn, lýsti rík-
isstjórn Japan því yfir, að hún
fylgdi sömu stefnu og Efna-
hagsbandalagsríkin 10.
Nauðsynlegt er, að menn
hafi bæði einstök atriði í
ráðstöfunum Bandaríkja-
stjórnar og efnisatriði sam-
þykktar utanríkisráðherra
Efnahagsbandalagslandanna í
huga, þegar þeir meta áhrif
atburðanna í Póllandi á sam-
starf Vesturlanda. Unnt er að
taka undir það með breska
blaðinu Daily Telegraph, að
ráðstafanir Bandaríkjastjórn-
ar minni á viðvörunarskot
fyrir framan stefni, þeim er
ætlað að hafa pólitísk fremur
en efnahagsleg áhrif. í raun
hafa ríkisstjórnir Bandaríkj-
anna og Efnahagsbandalags-
ins mótað samhliða stefnu,
það er enginn grundvallar-
ágreiningur á milli þeirra og
við því er að búast, að einhug-
ur ríki um harðari afstöðu, ef
ástandið á enn eftir að versna
í Póllandi. Forsendan fyrir
því, að ekki skilji frekar á
milli Vesturlanda í þessu máli,
er, að Vestur-Evrópuríkin
fikri sig nær einarðlegri af-
stöðu Bandaríkjanna, ef
harðnar á dalnum í Póllandi,
og Bandaríkjastjórn þokist
nær Vestur-Evrópuríkjunum,
ef menn telja herstjórnina
vera að slaka á klónni. Því
miður bendir allt til þess, að
ástandið eigi enn eftir að
versna og það er til marks um
algjört úrræðaleysi herstjórn-
arinnar, ef rétt er, að æðsti
pólski herstjórinn, Jaruzelski,
hafi mælst til þess við sendi-
herra Efnahagsbandalags-
landanna, að þau tækju
við foringjum Samstöðu, þeg-
ar og ef þeir yrðu gerðir út-
lægir frá Póllandi.
Þegar menn veita fyrir sér
þeim mun, sem er á afstöðu
Bandaríkjanna annars vegar
og Efnahagsbandalagsland-
anna hins vegar vegna Pól-
lands, sakar ekki að minnast
þess, hve langt Jimmy Carter,
þáverandi Bandaríkjaforseti,
gekk eftir innrás Sovétmanna
í Afganistan. í raun má segja,
að hann hafi fryst öll sam-
skipti við Sovétríkin og viljað
höggva á svo til öll tengsl við
þau. Vestur-Evrópuríkin vildu
ekki ganga eins langt og sýndu
Carter raunar andstöðu, sem
ekki er gert við Reagan, má
þar til dæmis nefna, hve
sjálfsagt íþróttafrömuðir á
Vesturlöndum töldu að taka
þátt í Ólympíuleikunum í
Moskvu. Ronald Reagan hefur
ekki enn gengið eins langt og
Jimmy Carter gerði, enda hafa
Sovétmenn ekki enn gerst sek-
ir um sama athæfi í Póllandi
og Afganistan. En Banda-
ríkjamenn hafa sýnt Sov-
étmönnum á hverju þeir eiga
von, hafist þeir frekar að gegn
Póllandi, og ríkisstjórnir
Efnahagsbandalagslandanna
eru einnig tilbúnar til refsiað-
gerða, ef nauðsyn krefur.
Allar aðgerðir Vesturlanda
miða að sama marki, þau eru
að leitast við að létta undir
með Pólverjum. Samhliða því
sem neyðarhjálp er veitt, þarf
að knýja herstjórana til að
losa tökin, 35 milljóna manna
þjóð verður ekki lengi haldið í
vinnubúðum, og síðast en ekki
síst þurfa allir frjálshuga
menn að sameinast um að
forða Pólverjum frá hinni
verstu vá, innrás sovéskra
skriðdreka.
Stóra stoppið?
Ekkr er spurt að ástæðu-
lausu, hvort nú sé komið
að stóra stoppinu í efnahags-
lífi þjóðarinnar.
• 900 fiskiskip liggja bundin
við bryggju.
• 13000 manns, er hafa at-
vinnu af fiskveiðum og fisk-
vinnslu, eru án verkefna og
stór hluti þeirra að komast á
atvinnuleysisbætur.
• Atvinnuleysistrygginga-
sjóður er tómur eins og allir
aðrir sjóðir í vörslu ríkis-
stjórnarinnar.
• Til að gjaldeyrisvarasjóður-
inn tæmdist ekki alveg, þorði
Seðlabankinn ekki annað en
stöðva sölu á gjaldeyri í bönk-
um landsins. Fram undir jól
var það helsta bjargráð ríkis-
stjórnarinnar að prenta seðla
á grundvelli bókhaldslegs
hagnaðar gjaldeyrisvarasjóðs-
ins.
• Ríkisstjórnin þorði hins
vegar ekki eða gat ekki vegna
innbyrðis ágreinings tekið af-
stöðu til tillagna Seðlabank-
ans um nýtt gengi íslensku
krónunnar.
• Enginn veit, hvenær
ákvörðun verður tekin um nýtt
fiskverð.
• Enginn veit, hvenær
ákvörðun verður tekin um á
hvaða gengi íslenska krónan
skuli skráð.
Arið 1982 byrjar svo sann-
arlega ekki glæsilega. Við
blasir, að vegna sundurlyndis í
ríkisstjórninni og lélegrar
stjórnar í árgæskunni 1981
eru engar fyrningar til eftir
það ár. Jafnvel atvinnuleys-
istryggingasjóður er auralaus
í vörslu þess manns, sem mest
hefur stært sig af auknu fé-
lagslegu öryggi undir eigin
forystu, Svavars Gestssonar.
NÝJAR SVIPMYNDIR FRÁ PÓLLANDI
AP-slmmmynd.
Særður maður liggur í krapinu rétt við Lenin-skipasmíðastöðina í Gdansk þar sem Sendiferðabíll í torgi í Kraká fyrir skömmu. Bíllinn flutti nokkrar eftirsóttar og naumt skammtaðar vörutegundir.
kom til mikilla mótmælaaðgerða 16. desember.