Morgunblaðið - 30.04.1982, Qupperneq 5

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 30. APRÍL 1982
37
Schweitzer:
sjúklingurinn ber sinn eigin
lækni innra meö sér
öldrun heilans. Þá hugmynd alla
aö viö eigum aö hægja á okkur og
gera minna eftir því sem viö eld-
umst ætti aö senda út í hafsauga.
Allir hlutir veröa betri viö notkun
og hnigna viö notkunarleysi. Þaö á
einnig viö um heilabúiö og kannski
er þar aö finna lykilinn aö því sem
gerist viö öldrun og aö heilsufari
almennt. Þaö sem vísindamenn á
borö viö dr. Arnold Scheibel viö
Kaliforníuháskóla eru aö vonast
eftir aö geta sýnt fram á er aö heili
sem helst ungur meö því aö vera
notaöur, geti haldiö líkamanum
ungum lengur.
Hvort sem maöur hefur erft hag-
stæöa litninga fyrir heilbrigöi og
langlífi eöa ekki, gefast nú nýir
möguleikar til aö halda sér í góöu
formi. En maöur veröur sjálfur aö
taka stjórnina í sínar hendur. Öldr-
unarfræöingar eru einmitt aö sýna
fram á hversu mikil áhrif tilfinn-
ingarnar hafa á líkamann. Þaö sem
maöur hugsar og finnur, getur
komiö af staö efnabreytingum sem
ýmist hjálpa eöa skaöa, viöhalda
æskunni eöa gera mann eldri.
Norman Cousins baö Albert
Schweitzer eitt sinn aö útskýra
áhrifamátt töfralækna. Schweitzer
svaraöi: „Töfralækninum tekst
starf sitt vel af sömu ástæöum og
okkur öllum. Sérhver sjúklingur
ber sinn eigin lækni innra meö sér.
Þeir koma til okkar vitandi þennan
sannleika. Okkur tekst best upp
þegar viö gefum lækninum sem
býr innra meö hverjum sjúklingi
færi á aö hefjast handa.“
Áriö 1900 voru lífslíkur fólks 47
ár. Nú eru þær almennt farnar aö
nálgast miöjan áttræöisaldurinn.
En æviskeiöiö er ekki bara aö
lengjast — æ fleira fólk kemst á
sjötugsaldur þar sem línan er
dregin af handahófi milli hinna
miöaldra og þeirra sem eru komnir
á efri ár.
Hver ákvaö aö 65 væri hæfi-
legur aldur til aö setjast í helgan
stein og þiggja eftirlaun. Þaö var
Bismarck í Þýskalandi á níunda
áratug nitjándu aldar, þegar lífslík-
urnar voru í kringum 42 ár, sem
úrskuröaöi aö ellin hæfist viö 65 ár
og þá fengju menn rétt til trygg-
ingabóta. Sú félagslega löggjöf
kann að hafa hentaö tímum Bis-
marcks. Hún hentar ekki okkar
tímum. Fyrir þrjátiu árum voru 16
vinnandi menn í Bandaríkjunum
fyrir hvern eftirlaunaþega. Fyrir
fimmtán árum var hlutfalliö komiö
niður í fjóra vinnandi menn á móti
hverjum á eftirlaunum. Núna er
þessi tala 3,2 og fer lækkandi. Ef
ekki verður fariö aö hægja á þeirri
stefnu aö fólk fari snemma á eftir-
laun, kemst hlutfalliö kannski í
einn á móti einum!
Þaö sem gerst hefur er annars
vegar ellistefnan — þessi lævísa
trú sem svo erfitt er aö berjast
gegn, aö starfsgetan dvíni óhjá-
kvæmilega meö aldrinum — og
hins vegar stefna stjórnvalda og
stjórnenda í atvinnulífinu sem gert
hafa þaö svo aölaöandi aó draga
sig snemma í hlé. En hiö tvíeggj-
aöa sverö sneiöir aö öllum —
okkur öllum sem greiöum fyrir al-
mannatryggingar, fyrirtækjum sem
skortir þjálfaö starfslió í vissum
greinum, alríkisstjórninni og þeim
eldri borgurum sem viö höfum
neytt til aögeröarleysis. Þjóöfélag-
ið veröur stööugt eldra og þaö
fyrirbæri lætur engan ósnortinn.
í bókinni „Getur þú oröiö 100
ára?“ er kom út áriö 1977, segir
dr. Diana S. Woodruff, prófessor í
sálfræöi við Temple-háskólann:
„Enda þótt við getum ekki staö-
hæft svo óyggjandi sé, að það
orsaki dauöa aö komast á eftir-
laun, vitum vió aö líf og heilsa er
betri hjá einstaklingum sem finnst
þörf fyrir sig, sem búa viö nægileg
efni fjárhagslega og sem njóta
hárrar þjóðfélagsstööu. Atvinnu-
missir vegna þess aö maöur er
skyldugur aö fara á eftirlaun 65 ára
gamall sviptir einstaklinginn þess-
um lifsnauðsynlegu þátturn."
Dr. Edward Schneider, aöstoö-
arforstjóri Öldrunarstofnunar ríkis-
ins, hefur þetta aó segja: „Ég tel
aö viö séum nú á sama stigi í öldr-
unarrannsóknum og í krabba-
meinsrannsóknum fyrir 25 árum
síöan."
Dr. Roy L. Walford viö sjúk-
dómafræöideild læknadeildar Kali-
forníuháskóla kemur sama boö-
skap til skila meö raunhæfum
hætti. Hann segir aö líta megi á
ákvaröanir um hvernig eigi aö
ráöstafa fjármunum til öldrunar-
rannsókna í Ijósi sögulegs dæmis.
„Fyrir fjörutíu árum eöa svo heföu
þeir sem stóöu aö March of Dim-
es-fjáröflunarherferöinni til varnar
gegn lömunarveiki getaö gert ann-
aó af tvennu viö peningana si’na.
Þeir heföu getaó variö þeim til
frumrannsókna á ungbarnalömun
eða fjárfest í ógrynni af járnlungum
Bismarck:
ákvaö hvenær ellin
„hæfist"
og stuöningsaögeröum viö þá sem
höföu þennan sjúkdóm. Þeir völdu
rannsóknirnar. Núna þekkist ung-
barnalömun ekki lengur. En viö
hefðum getaó átt um 50.000 járn-
lungu um allt land. Þörfnumst vió
þess aö byggö séu fleiri elliheimili
eöa þörfnumst viö víötækari frum-
rannsókna á öldrun?“ Dr. Walford
segir aö núverandi stefna bendi til
þess aö á næstu 25 til 30 árum
munu 25 prósent af heildar-
launagreiöslum bandarísku þjóó-
arinnar fara í umönnum aldraóra,
verói aukningin í hlutfalli vió þaó
sem nú er.
Öldrunarklukkurnar eru fyrir
hendi. Veriö er aö leita aö ná-
kvæmri staósetningu úrverksins í
frumunum, í heilanum og í DNA,
erföaeindunum. Líkurnar fyrir því
aö lykillinn finnist, ekki í fjarlægri
framtíö, heldur i kringum næstu
aldamót, eru mjög svo raunhæfar.
Þaö verður aö horfast í augu viö
félagslegar afleiöingar slíkrar upp-
götvunar nú þegar. Þjóöfélag
okkar er ekki þannig gert aö þaö
hlúi aö langlífi; streitan sem því
fylgir leggur marga aö velli, eink-
anlega karlmennina, löngu áóur en
líffræöilegur ferill þeirra er á enda.
Þeir sem ná eliiárunum eru
ofverndaöir, fylltir um of af lyfjum
og neitaö um markvert hlutverk í
lífinu. Öldrunarfræóingar telja jafn
mikilvæg að útrýma þessum fé-
lagslegu áhættuþáttum og komast
aö því hvaö sé innsta eöli öldrun-
arferilsins. Þetta tvennt helst í
hendur.
JMG.
dvaliö veröur í þrjár nætur Síöan
liggur leiöin aftur til Bandaríkjanna
til bilaborgarinnar frægu, Detroit í
Michigan. Á þeirri leiö veröa Niag-
ara-fossarnir skoöaöir. Eftir aö
hafa gist tvær nætur í Detroit ligg-
ur leiöin til Chicago þar sem gist
veröur í tvær nætur.
Síöan veröur haldiö suöur á
bóginn til St. Louis í Missouri þar
sem m.a. gefst kostur á siglingu
um Mississippifljót á hjólaskipi. Á
fimmtánda degi veröur lagt i
lengstu dagleiöina, suöur meö
Mississippi, um Kentucky og suöur
til Nashville, Tennessee, þar sem
verður áö, og austur til Knoxville,
þar sem gist veröur.
Á sautjánda degi veröur ekiö
um suöurhluta Smoky Mountains,
heimsótt m.a. Indíánasafniö i
Cherokee, North-Carolina og
Billmore-höllin fræga og hinir
fögru garöar þar. Gist veröur i
Nashvilie í North-Carolina. Daginn
eftir veröur ekiö um fjallveginn
Blue Ridge Parkway og gist í Ro-
anoke, Virginia. Á nítjánda degi
veröur fariö til Washington DC og
á þeirri leiö veröur ekiö um Shen-
andoah-dalinn, sem er frægur fyrir
náttúrufegurö. í Washington verð-
ur gist í tvær nætur og tíminn
notaóur til aö skoöa þaö mark-
veróasta í borginni, eins og gert
verður á öörum viökomustöóum í
feröinni. Siöan veröur ekiö um
Maryland til Philadelphiu og eftir
skoóunarferó um borgina veröur
ekiö noröur um New Jersey til New
York. Þar veröur gist í tvær nætur
og fariö heim á 23. degi.
Verö er frá kr. 16.615 og er þar
innifalió langferöabíllinn meö bil-
stjóra, allir umferöartollar, öll gist-
ing ásamt sköttum og töskuburöi
og amerískum morgunmat alla
dagana, flutningur milli flugvallar
og hótels í New York, þrjár fjög-
urra tíma skoöunarferöir um New
York, þriggja tíma skoöunarferö
um Boston meö leiösögumanni,
fjögurra tíma skoöunarferö í
Montreal meö leiósögumanni, aö-
gangsmiói í C.N. Tower í Toronto,
fjögurra tima skoöunarferö í
Detroit meö leiösögumanni og að-
gangsmiöi aö Ford-bílasafninu,
fimm tima skoðunarferö i Chicago
meö leiösögumanni og aögangs-
miöi í Sears-turninn, fjögurra tíma
skoðunarferð i St. Louis með leiö-
sögumanni, sex tíma skoöunarferö
i Washington D.C. íslenskur farar-
stjóri veröur meö í feröinni allan
tímann.
\
Þaó var og ..
Þaö sem sumar konur líta á sem
kynferöislega ásælni, er í aug-
um annarra kynsystra þeirra
saklaust glens. — Úr opinberri
breskri skýrslu um nauöganir.
Þiö létuö Hitler gabba ykkur og nú
eruö þiö að leyfa Frelsissam-
tökum Palestínumanna að
leika sama leikinn. — Dr.
Gideon Hausner, saksóknarinn
í Eichman-málinu, í samtali viö
breska utanríkisráöherrann.
Ég er ekkert sérlega girnileg
ásýndar — og ég er ekki aö
vera lítillát — en ég er af-
bragös grunnmynd og þaö er
því leikur einn aö lita mig eins
og leikstjóranum finnst fara
best. — Franska kvikmynda-
stjarnan Jeanne Moreau.
Velgengnin gerir mann aó betri
manni. Maöur verður elsku-
legri i viömóti. — Andrea
Newman, breskur rithöfundur.
Ég er hætt að hafa áhyggjur af
ritdómum. Ég fylgist bara meö
þvi hvernig bókin selst, tek viö
greiöslunum og legg þær á
bankann. — Catherine Gask-
in, ástralskur rithöfundur.
Nú hefst reipdrátturinn um völdin.
Ef þetta væri Svissland, væri
vandinn ekki neinn. — José
Napoleon Duarte, fv. forseti El
Salvador
Ég er ótrúlega þolinmóö, aö þvi
tilskildu þó, aó ég hafi mitt
fram í lokin. — Margaret
Thatcher forsætisráöherra.
Þegar ég er í slæmu skapi, les ég
einhverja af mínum eigin
bókum og líöur strax betur.
Ef ég er andvaka, ber ég
mig eins aö, og er sam-
stundis sofnuö. — Barbara
Cartland, höfundur 325
bóka af „rómantíska" tag-
inu.
Það er ekki „betra aö vera dauóur
en rauöur"; betra er aö vera
hvorugt. Eins og samtíöar-
sagan hefur svo rækilega
leitt i Ijós, hafa þeir sem val-
iö hafa sióari kostinn ekki
alltaf umflúiö þann fyrri. —
Michael Novak, rómversk-
kaþólskur heimspekingur.
Fjandinn hafi þaö, þetta land er
langtum of lítiö. Maöur get-
ur ekki einu sinni setiö einn
aö frétt. — Richard Wagn-
er, fréttamaöur CBS í El
Salvador.
Ég vil ekki vera aö hrella Guö meö
oröagjálfri. Guö er lista-
maöur. — Orson Welles, þá
hann upplýsti fyrir
skemmstu hvers vegna
hann bæöist aldrei fyrir.
Þaö er of mikiö af Carter-fólki í
Reagan-stjórninni. — Leon-
el Sisniega Oreto, hægri
sinnaóur pólitikus i Guate-
mala.
Þetta er mesta auglýsingaherferö
veraldar. — Frank Capra
leikstjóri um Óskarsverö-
launahátíöina.