Morgunblaðið - 06.05.1982, Qupperneq 33

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 6. MAÍ1982
33
Hafskipsmenn svara tveim-
ur áleitnum spurningum
• Hverjar eru skýringar á hærri flutn-
ingsgjöldum yfir hafid til og frá íslandi
en oft á lengri siglingaleiðum erlendis?
• Af hverju hækkuðu flutningsgjöld jafn
mikið og raun bar vitni á árinu 1981?
SKIPAFÉLAGIÐ Hafskip hf. hefur
gefið út bækling, þar sem tveimur
áleitnum spurningum er varpað fram
og þeim svarað. Spurningarnar eru:
1) Hverjar eru skýringar á hærri
flutningsgjöldum yfir hafið en oft á
lengri siglingaleiðum erlendis. 2) Af
hverju hækkuðu flutningsgjöld jafn
mikið og raun bar vitni á árinu 1981?
Svar Hafskipsmanna við fyrri
spurningunni er: Hér búa margar
ástæður að baki og eru eftirtaldar
meðal þeirra veigamestu:
1) Erfiðar siglingaleiðir. Þótt
erfiðar siglingaleiðir finnist víðar
en á Norður-Atlantshafinu, þá er
það svæði með þeim viðsjárverðari,
sökum veðurs. Skipin nýtast verr
fyrir bragðið vegna tafa og meiri
olíueyðslu. Viðhaldskostnaður
verður einnig hærri.
2) Meiri tjónatíðni. Þótt sífellt sé
leitazt við að beita fyrirbyggjandi
aðgerðum til að koma í veg fyrir
vörutjón, eru þau þó meiri í flutn-
ingum til og frá íslandi en að jafn-
aði erlendis. Þetta er ein af afleið-
ingum hinna erfiðu siglingaað-
stæðna af veðurvöldum.
3) Mönnunarreglur. Á íslenzkum
kaupskipum eru að jafnaði töluvert
fleiri, 2—3, í áhöfn en erlendis tíðk-
ast. Hærri kostnaður krefst hærri
flutningsgjalda.
4) Smæð markaðarins. Smæðin
segir til sín í mörgum myndum,
sem flestir skilja og þekkja af eigin
raun. Þannig er kostnaður vegna
smærri skipa hlutfallslega miklu
hærri en þeirra stærri. Sá kostnað-
ur hlýtur, að öðru jöfnu, að endur-
speglast í flutningsgjöldum.
5) Lánaviðskipti. Á íslandi eru
lánaviðskipti skipafélaga og við-
skiptamanna þeirra snöggtum al-
gengari en gengur og gerist erlend-
is. Þótt vextir séu greiddir má
segja að lánaviðskipti séu fjár-
mögnuð með gjaldeyri, enda skuld-
ir skipafélaganna fyrst og fremst
erlendar. Þessi þáttur, sem kostn-
aðarþyngjandi, kallar því á hærri
flutningsgjöld.
6) Vöruhúsarekstur. Hvergi, svo
vitað sé, tíðkast í jafn ríkum mæli,
að viðskiptamenn noti vöruhús
skipafélaga í stað eigin vöruhúsa.
En staðreynd er, að meðalgeymslu-
tími í vöruhúsum er nokkuð á ann-
an mánuð eftir að varan kemur til
landsins. Endurspeglast hér að
nokkru nauðsyn þess fyrir íslenzkt
viðskiptalíf, að eðlilegur gjaldfrest-
ur verði veittur á aðflutningsgjöld-
um. Þar sem þjónustugjöld vöru-
húsanna, uppskipun og pakkhús-
leiga, hafa ekki fengizt hækkuð til
samræmis við verðlagsþróun er
stórtap á þessum þætti rekstrarins,
trúlega ekki minni en 40—50 millj-
ónir króna hjá skipafélögum árið
1981. Þetta tap eru skipafélögin
nauðbeygð til að leitast við að brúa
með hærri flutningsgjöldum en ella
þyrftu að vera. Ljóst er, að þar
verður jafnt yfir alla að ganga til
að greiða niður kostnaðarauka, er
skapast vegna þeirra, sem „seigast-
ir“ eru við geymslu.
7) Taprekstur. Flutningsgjalda-
hækkanir eru háðar samþykki
Verðlagsstofnunar. Tregar og síð-
búnar hækkanir fyrri ára hafa því
iðulega valdið miklu um taprekstur
íslenzkra áætlanasiglinga í heild.
Sé litið til síðustu fimm ára er tal-
ið, að uppsafnaðar rekstrarskuldir,
sem til hefur verið stofnað vegna
taprekstrar félaganna, séu á bilinu
7—9% af heildarflutningstekjum
árið 1981. Þessi staðreynd kallar
augljóslega á þörf fyrir meiri
hækkun á flutningstöxtum en ella,
ef eðlilegs jafnvægis hefði gætt ár-
in á undan.
Sem svar við seinni spurning-
unni segir:
1) Gengisþróun. Meginhluti
rekstrartekna skipaútgerðarinnar
er mældur í Evrópugjaldmiðlum,
en allt að 40% rekstrargjalda í
bandaríkjadollurum og stærstur
hluti fjármagnskostnaðar. Árið
1981 varð því íslenzkri kaupskipa-
útgerð afar óhagstætt m.t.t. geng-
isþróunar, þar sem bandaríkjadoll-
ari styrktist jafnt og þétt gagnvart
Evrópugjaldmiðlum. Þörfin fyrir
hækkanir flutningstaxta árið 1981
skapaðist því einkum af tveimur
veigamiklum þáttum, þ.e.a.s.
óhagstæðri gengisþróun annars
vegar og uppsöfnuðu taxtamisræmi
til margra ára hins vegar.
2) Hækkun í raun. Þegar reiknað
er út, hvernig flutningstaxtahækk-
anir vega til tekjuauka á árs-
grundvelli verður að taka eftirfar-
andi þætti í dæmið: ★ Hlutfallslega
hækkun hvert sinn. * Dagsetningu
hækkunar. * Vægi hvers gjaldmið-
ils. ★ Þróun hvers gjaldmiðils
gagnvart íslenzkri krónu. Þegar
dæmið er reiknað út fyrir árið 1981
m.t.t. ofangreindra forsenda, kem-
ur í ljós, að samtals meðaltals-
hækkun tekna hefur numið 25,9% á
ársgrundvelli.
Sé aftur á móti litið á kostnað-
arsamsetningar eru eftirgreindir
þættir lagðir til grundvallar:
★ Almennar kostnaðarhækkanir á
íslandi. ★ Almennar kostnaðar-
hækkanir í viðskiptalöndum.
★ Þróun olíuverðs. ★ Kostnaðar-
skipting milli íslenzkra króna og
erlendra gjaldmiðla.
Þegar þessi hlið mátsins er
reiknuð fyrir árið 1981 verður út-
koman sú, að samtals vegin meðal-
talshækkun kostnaðar hefur numið
um það bil 26—27% á ársgrund-
velli.
Hinar „miklu“ hækkanir ársins
1981 gerðu því í raun ekki meira en
að nálgast rekstrarjöfnuð. Þetta er
þó mikil framför og átak frá fyrri
árum t.d. 1979 og 1980, þegar sam-
bærilegri útreikningar sýna að
óbætt í verðlagi hafi verið 15—20%
hvort ár.
Vonir standa til, að það jafn-
vægi, sem aukinn skilningur verð-
lagsyfirvalda á s.l. ári hefur skilað,
ríki áfram, þannig verði flutnings-
taxtahækkanir í samræmi við þær
forsendur, sem þörfin miðast við,
svo stefnt sé að eðlilegum rekstr-
arjöfnuði hjá íslenzkri kaupskipa-
útgerð.
Að síðustu segir: Svo sem sýnt
hefur verið fram á, liggja margar
og samverkandi skýringar að baki
háum flutningsgjöldum, og er ekki
allt gull sem glóir í þeim efnum
fyrir útgerðina. Hins vegar skal þó
undirstrika, að markmið þeirra,
sem stunda verzlunarskipaútgerð,
hlýtur og verður sífellt að vera að
beita öllum tiltækum hagræðingar-
aðgerðum í formi nýrrar tækni og
betri vinnubragða, svo þessi þjón-
ustugrein geti innt mikilvægt þjóð-
hagslegt hlutverk sem bezt ,af
hendi.
Norskur áliðnaður tapar um
166 dollurum á hverju tonni
NORSKUR áliðnaður tapar á degi
hverjum 300—400 þúsund dollur-
um á framleiðslu sinni, en að með-
altali er tapið um 166 dollarar á
hvert tonn og hefur aldrei verið
meira. Gert er ráð fyrir, að á næst-
unni verði tilkynnt um framleiðslu-
minnkun.
Á sama tíma tapar jarnblendi-
iðnaðurinn í Noregi um 125 þús-
und dollurum á dag, eðar um 50
dollurum á hvert einasta tonn,
sem framleitt er. Áliðnaðarfyr-
irtækin hafa til þessa nýtt fulla
afkastagetu sína, en hins vegar
drógu járnblendifyrirtækin
verulega saman framleiðsluna á
síðasta ári, jafnvel um 50% í
sumum tilfellum.
Framleiðslugeta norska áliðn-
aðarins er um 700 þúsund tonn
og eru þá teknar með nýjar verk-
smiðjur, sem teknar hafa verið í
notkun á síðustu mánuðum. Tap-
ið hjá nýju verksmiðjunum er að
sjálfsögðu mun meira heldur en
hjá þeim eldri, sem hafa verið
afskrifaðar að miklu, eða jafnvel
öllu leyti. Auk þess sem fjár-
magnskostnaður nýju verk-
smiðjanna er gífurlegur.
SIEMENS
Einvala lið:
Siemens- heimilistækin
Úrval v-þýskra SIEMENS-heimilistækja þar sem
hvert tæki leggur þér liö við heimilisstörfin.
Öll tæki á heimilið frá sama aðila er trygging þín
fyrir góðri þjónustu og samræmdu útliti.
SMITH & NORLAND HF.
NÓATÚNI 4, SÍMI 28300.
1 x 2 — 1 x 2
33. leikvika — leikir 1. maí 1982
Vinningsröð: 1XX — 1X1 — 121—22X
1. vinningur: 11 réttir — kr. 7.465,00
18812+ 41423 ** 43865** 76344* 81341 ...
35863** 41922 ** 71168* 79053*** 84649 * +
41301** 42480 **+ 76068*+ 79377 *+ 88998
2. vinningur: 10 réttir — kr. 149,00
151 21676+ 36935+ 42552 70223 77147 86567
779 22170+ 37007 42841 70591 77548 86611+
780 22171+ 37064 42856 70762 77550 87009
793 22227+ 38575 42897 70779 78076+ 87756
2322 23334+ 38600+ 43342 71166 78084+ 87801
2625 23629 38603 43399 71224 78182 88342
3285 23819 38926 43869+ 72050 78411 88391+
4493 23821 38962 43871+ 72653 78659 88473
4681 23937 38983 43873+ 72780 78752 88724
5000 25692 39092 43883+ 73729+ 78799 88746
5033 26403 39122 43897+ 73730+ 78867 88952
5041 26666 39504 43915+ 73731+ 78997 88970
5490 26758+ 39513 43961+ 74028 79110 88982
5996+ 35247 39575 56490 74029 79356 88990
7733 35740 39703 58848 74144 79374+ 88997
7788 35792 40481 58936 74284+ 79505+ 89006
7806 35799 40623+ 65622 74365+ 79523+ 89417
8837 35807 40679 65689+ 74479+ 79929 89465+
8838 35808 40911 65717 74504 80953 89467+
9853 35828 41141 65742 74528 80957 25264*
10606 35831 41273+ 65935 74678 83658+ 36332*
10645 35841 41305+ 66057 74720 84133 40160*
11867 35848 41323+ 66297 74892 84224+ 40344*+
12316 35950 41422 66593+ 75019 84540 40709*
12662 36000 41659 66595+ 76612 84577 41384*
15682 36279 41807+ 67342 75870+ 84650+ 42414*+
17013 36324 41809+ 67534+ 75874+ 84651+ 42865*
17977 41920 67541+ 76069+ 84655+ 59451*
18209 36333 41921 67548+ 76087 84657+ 65621*
18889 36399 41924 68495+ 76103+ 84660+ 66239*
19121+ 36460 41939+ 68507+ 76357+ 84696 66296*
19430 36465 41948 68861 76472 84734 68323*+
21235 36622 42154 69059 76795 86311+ 68325*+
21363 36681 42423 69077 77078 86565 70368*
70368* 78383* 87514* *+89233* + 16007
70792* 81131* 88462’ 89259* +
72815* + 84117* 88546* 89261* +
74818* + 84368*+ 88878* 32. vika
76043* + 87245*+ 89231* + 15987
*(2/10)
**(4/10)
Kærufrestur er til 24. maí kl. 12 á hádegi. Kærur skulu vera
skrlflegar. Kærueyðublöö fást hjá umboðsmönnum og á skrif-
stofunni í Reykjavík. Vinningsupphæöir geta lækkað, ef kærur
verða teknar til greina.
Handhafar nafnlausra seðla(+) veröa að framvísa stofni eöa
senda stofninn og fullar upplýsingar um nafn og heimilisfang til
Getrauna fyrir lok kærufrests.
GETRAUNIR - íþróttamiðstöðinni - REYKJAVÍK