Morgunblaðið - 16.01.1983, Blaðsíða 2

46
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 16. JANÚAR 1983
„Venjuleg kerling, sem
hefur gaman af aö skrifa"
Æskuheimili Astrid Lindgren, Nes í Vimmerby í Smálöndum. Hún á þetta hús núna og býr þar oft á sumrin.
Ljósm. Guðfinna.
Svo var það eitt kvöld í mars
1944. Þá fékk ég mér smá göngu-
túr í Vasa-garðinum hérna fyrir
utan húsið. En það var sleipt, ég
datt og sneri mig og varð að liggja
í rúminu í nokkra daga.
Þá datt mér í hug að nota tím-
ann og skrifa niður söguna um
Línu og gefa Karenu hana í 10 ára
afmælisgjöf. Þegar handritið var
tilbúið ákvað ég að senda það til
bókaútgefanda, svona að gamni,
þótt ég væri viss um að það væri
lélegt.
Bókaforlagið vildi heldur ekki
sjá handritið og sendi mér það aft-
ur!
Seinna sama ár breytti ég svo
handritinu smávegis og sendi það
í samkeppni um barnabækur og þá
fékk ég verðlaun fyrir það — 1.500
kr.
Ég bauð Karen dóttur minni að
við skiptum með okkur verðlaun-
unum en hún bara fussaði og bað
mig að blanda sér ekki inn í svona
barnasögur!
Eiginlega er ég heldur ekkert
hrifin af bókunum um Línu lang-
sokk,“ segir Astrid. „Ég kann vel
við Línu sjálfa, en bækurnar er ég
ekki alveg sátt við.“
llpp á hvaða bækur heidur þú
mest af bókunum þínum?
„Mér finnst kannski vænzt um
þær bækur sem ég hef skrifað
fyrir yngri börn — yngri en 10
ára. Þar með tel ég bæði Ronju og
Bróður minn ljónshjarta.
Og kannski,” segir Astrid og
verður dreymin á svipinn, „þykir
mér anzi vænt um bækurnar um
Emil í Kattholti."
Það er auðvelt að sjá og finna að
Emil stendur hjarta hennar næst.
Emil, prakkarinn litli frá Katt-
holti í byrjun aldarinnar. Ida, Al-
fred, Lína vinnukona og allar hin-
ar sögupersónurnar sem lifðu og
störfuðu í Smálöndum, héraðinu
hennar, héraði foreldra hennar og
afa og ömmu.
í Smálöndum á hún sínar rætur,
þar á Emil sínar rætur. í bókun-
um um Emil lýsir hún Smálöndum
æsku sinnar. Hér fléttast inn frá-
sagnir föður hennar, Samuel Aug-
ust, kirkjubæjarbóndans frá Nesi
í Vimmerby, og móður hennar,
Hönnu í Hult.
„Ég átti svo yndislega foreldra,
segir Astrid. Foreldra sem elsk-
uðu hvort annað ofar öllu öðru.
Sérstaklega pabbi, hann elskaði
mömmu frá því hann sá hana í
fyrsta skipti, níu ára gamla, og
þangað til hún dó 81 árs. Á hverj-
um degi faðmaði hann hana að sér
og sagði henni hvað hún væri sér
mikils virði og hvað hún væri
stórkostleg.
Hanna í Hult var eina konan
sem hann nokkurn tíma leit á í
sínu langa lífi. Hann varð 91 árs.
Þegar pabbi var 25 ára og fór að
hugsa til þess að gifta sig var hon-
um sagt frá ungri, ríkri heima-
sætu í næstu sveit. Hún átti að
eiga 50.000 í handraðanum. Það
var ekki slorlegt fyrir ungan, fá-
tækan bóndason.
Svo Samuel August lagði land
undir fót. En þegar hann kom að
trjágöngunum sem lágu heim að
bænum fóru að renna á hann tvær
grímur. Hann stanzaði og sagði
við sjálfan sig: Ég tæki hana nú
fyrir 25.000 ef hún væri eins og
Hanna í Hult. Svo gekk hann
áfram hálfa leið upp að húsinu.
Þar stanzaði hann á ný og sagði:
Ég tæki hana fyrir 10.000 ef hún
bara væri eins og Hanna í Hult.
Þegar hann kom að aðalhliðinu
stanzaði hann enn og sagði: Ég
tæki hana án þess að fá einn eyri
ef hún væri eins og Hanna í Hult.
Samuel August sneri við og fékk
Hönnu sína í Hult.
Við vorum fjögur systkinin,
einn bróðir og þrjár systur. Við
vorum öll mjög samrýnd. Við átt-
um yndislega æsku.
Mamma sagði aldrei eitt orð
þótt við kæmum heim drullug upp
fyrir haus eða þótt við rifum fötin
okkar. Það var eins og henni fynd-
ist það eðlilegt. Hún var gáfuð
kona og ákveðin. Hún stjórnaði
heimilinu með mikilli festu. Og
hún kenndi okkur bæði að hlýða
og vinna.
Kannski elskaði ég pabba meira
en mömmu. Hann var svo hlýr og
svo góður. Mamma gat verið
ströng. Þrisvar sinnum man ég
eftir að hún flengdi mig. Þá fór
hún með mig inn í fínu stofuna og
tók fram hrísið.
Ég var vön að fara út á kamar
og loka mig þar inni, ef ég varð
reið eða sár út í mömmu. Hún
skyldi sko sjá að hún var óréttlát
og koma og biðja mig fyrirgefn-
ingar þegar hún sæi að ég var
flutt frá þeim út á kamar. En hún
kom aldrei.
Einu sinni þegar ég kom heim
eftir eina kamarsetuna hafði hún
gefið systkinum mínum karamell-
ur. Þá var mér nóg boðið og þegar
mamma gekk framhjá mér í eld-
húsinu, þá sparkaði ég í áttina til
hennar.
En Hanna í Hult lét hvorki
sparka í sig eða í áttina að sér. Þá
tók hún mig með sér inn í fínu
stofuna og þar flengdi hún mig.
Þegar ég skrifaði söguna „Pelle
flyttar till Konfusenbo", er það
sjálfsagt til þess að hugga Astrid
litlu inni í mér, sem enginn skipti
sér af þótt hún flytti út á kamar.
í sögunni um Pelle grætur
mamma hans yfir því að hann sé
fluttur og grátbiður hann að koma
nú strax heim aftur, alveg eins og
ég vildi að mamma gerði við mig.
Á seinni árum hef ég borið
hlýrri hug til mömmu og skilið
hana betur. En kannski er ég lík-
ari pabba. Mamma var ákveðin,
dugleg, stjórnsöm og ströng.
Pabbi var alltaf hlýr og góður og
sísegjandi sögur frá því hann var
lítill. Sögur frá afa og ömmu, sög-
ur af vinnufólkinu og úr sveitinni.
Það er margt í bókunum um Emil
sem er komið beint frá pabba, t.d.
þegar presturinn spyr Línu vinnu-
konu hverjir hafi verið forfeður
okkar og hún svarar: Þór og
Freyja!"
Nú hafa margir gagnrýnt þig fyrir
að skrifa um gamaldags fjölskyldu-
munstur þar sem allar konur búa til
mat og sinna börnum og allir menn
eru stórir, sterkir og úrræðagóðir.
I»ú hefur verið gagnrýnd fyrir að
hafa slæm áhrif á jafnréttis-
baráttuna.
„Já, ég hef fengið margskonar
gagnrýni fyrir bækurnar mínar.
En ég læt slíka gagnrýni sem vind
um eyrun þjóta. Ég skrifa um það
sem mér þykir skemmtilegast og
þeir sem ekki vilja lesa það sjálfir
eða fyrir börnin sín geta þá látið
það vera. Ég lýsi lífinu eins og það
var þegar ég var að alast upp og
Myndirnar sýna lítinn „míniatyr"
og eru nákvæm eftirmynd hins ekta
Kattholts og hússins sem Lína býr í
(Villa Villekulla heitir það á
sænsku). Þessi litlu hús eru í garði
sem tileinkaður er Astrid Lindgren
rétt við æskuheimili hennar. Garður-
inn er mjög vinsæll af barnafjöl-
skyldum á sumrin.
þegar foreldrar mínir voru litlir.
Ég lýsi sjaldan nútíðinni í bókun-
um mínum.
Þegar Lína langsokkur kom út
ætluðu margir að ærast yfir Línu
og mannasiðunum hennar. Nú
færu öll börn að hegða sér eins og
hún. Einn skrifaði mér og sagði að
ég hlyti að skilja það að ekkert
heilvita barn æti upp heila tertu í
einu!
Emil þótti sumum líka stór-
hættulegur. Hann væri hreinn
„kapitalisti“!“
Ert þú mikið með börnum? Hef-
urðu gaman af börnum?
„Nú orðið er ég sjaldan með
börnum. Ég á sjálf tvö uppkomin
börn og sjö barnabörn og þau eru
öll að verða stór, svo þá hittir
maður þau sjaldnar.
En ég fæ mikið af bréfum frá
börnum, heila hrúgu á hverjum
degi. Satt að segja er ég alveg að
tjúllast á öllum þessum bréfum.
Þau spyrja og spyrja og auðvitað
vilja þau öll fá svar.
„í guðs bænum hættið að skrifa
krakkabjálfar," heyri ég sjálfa
mig tauta þegar ég sit á kafi í
bréfahrúgunni. Ég sem annars
elska börn, því börn eru sannar-
lega besti hluti mannlífsins. En
stundum fæ ég of mikið af því
góða.“
Af hverju eru börn svona hrifin af
bókunum þínum?
„Ég veit það ekki. Ég skrifa ein-
göngu til þess að fullnægja barn-
inu í sjálfri mér. Kannski hafa
börnin sömu þarfir.
Ég veit það svei mér ekki, af
hverju þau Iesa bækurnar mínar.
En þau virðast gera það um allan
heim. Meira að segja í Kína lesa
þau um börnin í Ólátagarði og
Bróður minn ljónshjarta.“
Hvernig var barnið Astrid Lind-
gren?
„Ég veit ekki hverju ég á að
svara. Ég var djörf og hugrökk að
sumu leyti. Ég klifraði upp í
hæstu tré og gekk jafnvægisgang
á húsþökum en ég var heigull í
samskiptum við félaga mína. Ég
þorði ekki að styðja þá sem voru
minnimáttar eða segja álit mitt á
því sem mér þótti rangt.
Ég man sérstaklega eftir einu
skipti. Þá sátu nokkrar stelpur og
töluðu illa um Ann-Marie vinkonu
mína (sem seinna varð fyrirmynd
Maddit). Eftir dálitla stund þögn-
uðu þær og ein þeirra sagði: Það er
annars ekki vert að segja meira
um Ann-Marie því bezta vinkona
hennar situr hérna og hlustar á
allt saman.
Þá var ég búin að sitja og hlusta
án þess að mótmæla eða segja eitt
orð til varnar Ann-Marje. Þá
skammaðist ég mín ofsalega."
Hvernig er prívatmanneskjan
Astrid Lindgren, heimsfræg og rík?
„Ég lifi ósköp venjulegu lífi. Ég
ryksuga og tek til, bý til kjötkássu
og fer í búðir og stend eilífðartíma
á pósthúsinu til þess að sækja all-
an póstinn sem „blessuð" börnin
senda mér!
Og svo skrifa ég alla morgna
þegar sá gállinn er á mér. Ég held
ég megi segja að ég sé ákaflega
vinnusöm manneskja. Ég hef púl-
að allt mitt líf. í 23 ár vann ég sem
bókaútgefandi og las og með-
höndlaði barnabækur sem aðrir
höfðu skrifað."
En er þá hægt að lifa „eðlilegu"
lín þegar maður er heimsfrægur?
„Já, ég get það að minnsta kosti.
En ég skal viðurkenna að það er