Morgunblaðið - 31.03.1983, Qupperneq 38

38
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 31. MARZ 1983
„Á fyrstu árum ísraels-
ríkis var það skoðun marg-
ra í öðrum löndum, að staða
konunnar væri þar langtum
jafnari og nær karl-
mönnum. Kynslóð frum-
herjanna átti sinn þátt í að
koma upp þessari ímynd.
Þá deildu gyðingakonur
kjörum með karlmönnum,
gengu jafnt inn í öll störf,
kynin störfuðu að því sam-
an að byggja upp þetta
þjóðfélag. Með stofnun
ríkisins er síðan ákveðið að
konur gegni herþjónustu,
að vísu nokkru skemur en
karlar, en þetta vakti einnig
athygli á stöðu konunnar.
Hinn magnaði persónuleiki
Goldu Meir var eins og
tákn um hvað konur gætu
náð langt innan ísraels. Nú
aftur á móti þegar jafnrétt-
ishugmyndum og fram-
kvæmd þeirra hefur miðað
verulega áleiðis í mörgum
löndum, hvort sem horft er
til austurs eða vesturs, hafa
ísraelskar konur að mörgu
leyti glatað þeirri forystu og
því frumkvæði, sem þær
höfðu á árum áður. Konur
hneigjast til að leita í
hefðbundin kvennastörf og
á stjórnmálasviðinu er
óhætt að segja að áhrif
þeirra séu hverfandi lítil.“
Texti:
Jóhanna Kristjónsdóttir
Þetta segir mér Tamar Shahar,
formaður Na’amat, sem eru fjöl-
mennustu kvennasamtök í ísrael
og starfa í tengslum við Hista-
drut, verkalýðssamband landsins.
Innan vébanda þess eru um 750
þúsund félagar og forsvarsmenn-
irnir hafa í auknum mæli reynt að
hvetja til aukinnar þátttöku
kvenna í athafnalífinu og jafnrar
ábyrgðar.
Tamar Shahar segir að mark-
miðin séu í reynd mjög svo hefð-
bundin. Hér sé ekki um að ræða að
konur segi karlmönnum stríð á
hendur, heldur að vekja ísraelskar
konur til vitundar um að þær séu
nokkurs megnugar og þær eigi að
nota krafta sína út á við, þó að þar
með sé ekki verið að gera lítið úr
heimilis- og uppeldisstörfum,
nema síður sé.
Hún segir að starfið fari að
miklu leyti fram í ýmsum hópum
og nefndum, því að það hafi komið
í ljós að slíkt skilaði einna beztum
árangri. Hún segist vilja nefna
eitt atriði sérstaklega, sem sé
nokkuð frábrugðið því sem er í
öðrum löndum.
„Við erum ennþá
með syuntunaa
Vilja afdráttarlausa
herskyldu kvenna
Fyrir nokkrum árum var gerð
breyting á lögum um herskyldu
kvenna. Þá var það ákveðið að
lýsti kona því yfir, að hún væri
strangtníuð skyldi hún fá undan-
þágu frá því að fara í herinn. Hins
vegar hafi þessi lög reynzt fráleit í
framkvæmd, því að engrar sönn-
unar á staðhæfingunni hafi verið
krafizt. Ýmsar konur hafi því mið-
ur misnotað þessi lagaákvæði til
að sleppa undan herþjónustu, ef
þeim sýndist svo.
— Við erum mjög andvígar því,
að konur leiti eftir einhvers konar
fríðindum eða forréttindum.
Stefnuskrá okkar gerir ráð fyrir
jafnrétti í orðsins réttasta skiln-
ingi og þá verða konur að axla
ábyrgðina, sem jafnréttinu fylgir.
En Tamar bendir á að samfélag
gyðinga hljóti alltaf að hafa
nokkra sérstöðu í hvaða tilliti sem
er vegna hefða sem einkum og sér
í lagi tengjast trúnni.
Konur í áhrifastöðum
eru fáar í ísrael nú
Tamar Shahar segir að auk
starfshópastarfsins sé mikil bækl-
inga- og blaðaútgáfa á vegum
Na’amat. Samtökin hafi staðið
fyrir könnun á launamálum í
landinu og það hafi komið í ljós,
að konur fengju 25% lægri laun en
karlar, oft og einatt fyrir sömu
störf, þó svo að hér væri oft um
falinn launamismun að ræða
vegna þess að störf karlanna
hefðu annað heiti þótt vinnan
væri hin sama.
Þá hefði verið gefinn út sérstak-
ur minnispeningur og hefði hann
vakið mikla athygli og reyndar
orðið „metsölupeningur". Hann
var þannig úr garði gerður, að
gerð var eftirlíking af ísraelska
siklinum og á letrað „Sikillinn
þinn er minna virði. Ert þú minna
virði?" Mynd var sett af konu á
peninginn í stað karlmannsins.
Tamar Shahar segir: „Stað-
reyndirnar og tölurnar tala fyrir
sig. í úttekt sem við ákváðum að
gera og birta síðan opinberlega
um gervallt landið kom til dæmis
fram hve áhrif eða hlutdeild
kvcnna í sveitarstjórnum er sára-
lítil. f Netanya sem er ósköp
venjulegur meðalstór ísraelskur
bær, var engin kona sem gegndi
stjórnunarstarfi innan bæjarfé-
lagsins. í næsta þrepi þar fyrir
neðan voru fimm konur í störfum
en fjórtán karlar. Engin kona var
í forsvari nefndar og yfirleitt áttu
þær afar fáa fulltrúa í nefndum
eða ráðum á vegum bæjarins. í
verkamannaráði bæjarins kom
þetta fram á þann hátt að aðeins 6
konur áttu sæti í 41 manns ráði og
aðeins þrjár voru í 20 manna aðal-
stjórn verkalýðsfélagsins í bæn-
um. í opinberum stofnunum, svo
sem stjórnarskrifstofum, i banka-
Hugleiöingar um
stöðu ísraelsku
konunnarog
spjall við Tamar
Shahar formann
Na’amat
störfum, heilsugæslu og mennta-
stofnunum Netanya var hvarvetna
sama útkoman. Niðurstaðan var
að engin kona gegndi starfi sem
hægt var að flokka undir ábyrgð-
arstarf.
Þegar aðstæður voru kannaðar í
Um-el-Fahm, sem er býsna stór
bær, einvörðungu byggður Aröb-
um, var ástandið jafnvel sýnu
verra og hlutfallið enn lægra.
Vænta má þess að þessi úttekt gefi
nokkuð almenna mynd af því,
hvernig ástandið er.
Þær eru enn
með svuntuna ...
Tamar Shahar segist ekki nóg-
samlega geta lagt áherzlu á, að
líklega sé þetta að breytast, en það
sé ekki vonum seinna. Getum hafi
verið að því leitt, þótt ekki sé hægt
að færa sönnur á það með töl-
fræðilegum rökum, að konur hafi
hreinlega ofkeyrt sig; í eldmóði
frumherjakynslóðarinnar hafi oft
verið sýnt meira kapp en forsjá.
Hún segir að sé þetta viðhlítandi
skýring og jafnvel þótt þetta væri
ekki nema hluti skýringar, væri
Þetta áfall í sjálfu sér; því að þar
með mætti benda á, að konur
hefðu ekki úthald þegar til lengri
tíma er litið til að axla ábyrgðina.
„Þó er læknisfræðilega sannað, að
við erum miklu betur úr garði
gerðar líkamlega en karlar og því
skýtur þetta skökku við og enn er-
um við með svuntuna," segir hún
og hlær við.
„Konur eru um helmingur allra
íbúa ísraels. Æ fleiri konur vinna
utan heimilisins, þátttaka kvenna
hefur aukizt frá því að vera 27%
vinnuafls árið 1960 í að vera 36%
árið 1980 og má búast við að pró-
sentutalan hafi færzt eilítið upp á
við síðan. Meðal gyðingakvenna er
þátttakan 39%. Kannanir benda
til að laun eiginmannsins séu ekki
lengur það sem ráði úrslitum um
hvort konan fer út að vinna, oft og
iðulega ræður það hvort konan
hefur aflað sér starfsmenntunar,
ellegar að börn eru vaxin úr grasi
og hún leitar sér verkefna út á við.
En þó svo að konur komi í vaxandi
mæli út á atvinnumarkaðinn, er
því enn svo háttað að þær leita í
kvennastörfin, segir Tamar og
bætir við að samkvæmt síðustu
könnunum séu um 75% útivinn-
andi kvenna í hinum svokölluðu
kvennastörfum. Konur virðast
ekki finna hjá sér þörf til að leita
eftir ábyrgðarstörfum nema í
undantekningartilvikum. Eins og
áður kom fram hjá Tamar Shahar
lætur nærri að launamismunur sé
um 25% og er þá átt við launþega
hjá hinu opinbera. Innan einka-
fyrirtækja er þessi launamismun-
ur enn meiri.
„Þegar við lítum á hvert sé
hlutfall kvenna í ábyrgðarstörfum
— og er ég þar með ekki að gera
lítið úr neinu starfi í sjálfu sér, en
ég hygg að fólk skilji hvað við er
átt — verður munurinn enn meiri.
Ef við tökum sem dæmi að 36%
vinnuafls eru konur, þá hafa þær