Morgunblaðið - 04.12.1983, Blaðsíða 12

60
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. DESEMBER 1983
Bjarni Benediktsson
Bernskuheimili
og uppvaxtarár
Með Ólafi Thors við Haffjaröaró.
Ameríku þar sem Baldur föður-
bróður rakst á hana á götu. —
Við vorum oft óþekkar að fara í
rúmið á þessum árum og kenndum
um myrkfælni. Var þá gott að eiga
góðan bróður sem nennti að sitja
hjá okkur og segja okkur sögur.
Bjarni tók nokkurn þátt i fé-
lagslífinu meðan hann var í skóla.
Voru talsverðir flokkadrættir og
átök um þessar mundir sem
sjaldnast voru þó af pólitískum
uppruna þótt menn hafi deilt um
stjórnmál sem annað á félags-
fundum. Hann var forseti mál-
fundafélagsins Framtíðarinnar
um skeið en sagði af sér á miðju
starfsári vegna áhugaleysis fé-
lagsmanna.
Bjarni hafði engin afskipti af
stjórnmálum meðan hann var í
menntskóla. Mun það ekki hafa
verið vegna áhugaleysis heldur
hins að hann taldi sig ekki hafa
nægan þroska til að skipa sér í
ákveðinn flokk enda líklegt að þeir
flokkar sem þá voru starfandi hafi
lítt höfðað til hans, en Sjálfstæð-
isflokkurinn gamli var að liðast í
sundur.
Bjarni tók stúdentspróf 1926 og
innritaðist í lagadeild þá um
haustið. Ég held að aldrei hafi
hvarflað að honum að leggja stund
á annað en lögfræði. Sóttist hon-
um námið vel og lauk hann kandi-
datsprófi vorið 1930, þá nýorðinn
22 ára. Hlaut hann hæstu einkunn
sem þá hafði verið gefin í deild-
inni. Ég man vel eftir því hvað
hann var glaður þegar hann kom
heim að loknu síðasta prófi. Af
félögum sínum í lagadeild um-
gekkst Bjarni Jónatan Hallvarðs-
son mest. Urðu þeir snemma mikl-
ir mátar og hélst sú vinátta meðan
báðir lifðu.
Bjarni stundaði alltaf vinnu á
sumrin, eins og áður er getið.
Sumarið 1924 voru Pétur og hann
beitingastrákar hjá Brynjólfi Sig-
urðssyni og Jóni B. Sveinssyni á
Hánefsstöðum við Seyðisfjörð en
frá 1925—30 vann hann á Siglu-
firði, fyrst tvö sumur hjá Óskari
Halldórssyni en síðan hjá Sveini
bróður sem þá hafi gerst umboðs-
maður ýmissa sunnlenskra út-
vegsmanna á Siglufirði. Bjarni
taldi sig hafa haft mikið gagn af
þessari sumarvinnu. Hvort
tveggja var að hún var óhjá-
kvæmileg til þess að hann gæti
stundað nám á veturna og svo hitt
að honum fannst öllum gagnlegt
aó kynnast atvinnulífinu af eigin
raun, ekki síst þeim sem gengu
menntaveginn. Hann talaði oft um
það síðar á ævinni að það væri
nauðsynlegur þáttur í uppeldi
hvers einasta íslendings. —
Hrædd er ég þó um að honum hafi
stundum leiðst í þessari útivist þó
að ekki hefði hann það beinlínis á
orði. í bréfi til mömmu 1928 biður
hann hana að skrifa oftar og
hvetja aðra til þess þó að ekki
væru nema „litlu stelpurnar". í
sama bréfi minnist hann á að
mamma sé að hvetja hann til að
fara út í stjórnmál en segir að
fyrst verði nú að ljúka námi áður
en út í slíka sálma sé farið.
Um þessar mundir var Frjáls-
lyndi flokkurinn starfandi og
munu bræður mínir allir hafa
fylgt honum að málum og Bjarni
var fundarstjóri á þeim fundi
frjálslyndra þegar ákvörðun var
tekin um að sameinast íhalds-
flokknum og stofna Sjálfstæðis-
flokkinn árið 1929. Enginn þeirra
gerðist þó stofnandi Sjálfstæðis-
flokksins. Það er mishermi að
Bjarni hafi einhvern tíma verið
Framsóknarmaður og víst er að
hann kaust aldrei þann flokk enda
fékk hann ekki kosningarétt fyrr
en vorið 1933. (Kosningaréttur var
þá bundinn við 25 ára aldur.)
Haustið 1930 fór Bjarni til Berl-
ínar þar sem hann lagði stund á
stjórnlagafræði. Dvaldist hann
þar fram í ársbyrjun 1932 er hann
fór til Kaupmannahafnar og hélt
þar áfram námi.
Um þessar mundir var Hitler að
byrja að koma undir sig fótunum í
Þýskalandi. Var Bjarni lítið hrif-
inn af valdabrölti hans. Hann
skrifar heim um átök kommúnista
og nasista og fundahöld hinna síð-
arnefndu og talar um hlífðarlaus-
ar pólitískar ofsóknir þeirra,
hryðjuverk og pólitísk morð en
getur þess jafnframt að svo virðist
sem hinir vitrari menn hafi hina
mestu skönim á þeim. Má ekki á
milli sjá á hvorum hann hafði
minna álit, kommúnistum eða
nasistum.
Hins vegar kunni Bjarni vel við
sig í háskólanum í Berlín og
fannst hann hafa mikið gagn af
náminu. Hann umgekkst nokkuð
íslendinga sem þar voru þó að
ekki sé því að leyna að honum
fannst sumir þeirra óþarflega
vinstri sinnaðir og ofstopafullir.
Jón Leifs tónskáld sem þá bjó í
Berlín bauð honum stundum heim
til sín um helgar. Þar heyrði hann
m.a. „tónband" sem pabbi hafði
kveðið rímur inn á fyrir Jón
tveimur árum áður, og var honum
þó annað betur gefið en söngrödd.
Bjarni var síðan hálft ár við
nám við Kaupmannahafnarhá-
skóla. Þótti honum gott að vera
þar í návist Péturs bróður sem þá
hafði unnið í danska utanríkis-
ráðuneytinu í rúm tvö ár og var
því öllum hnútum kunnugur í
Kaupmannahöfn. Dvöl Bjarna þar
varð þó skemmri en hann hafði
gert ráð fyrir því að um haustið
1932 var hann settur prófessor við
Háskóla íslands og skipaður í
stöðuna ári síðar.
Er heim kom leigði hann sér
herbergi á Laugavegi 18 en var í
fæði heima á Skólavörðustíg.
Þessi vetur var mjög erfiður for-
eldrum okkar og okkur systkinun-
um öllum. Ragnhildur systir sem
hafði orðið stúdent um sum^rið
1932 veiktist af berklum og lá
rúmföst frá því í desember um
veturinn þar til hún dó síðari
hluta ágústmánaðar 1933. Lá hún
fyrst heima en fór um vorið á Víf-
ilsstaði. Bjarni og mamma veikt-
ust af brjósthimnubólgu og
mamma var rúmliggjandi þegar
Ragnhildur dó. Þetta setti náttúr-
lega svip á heimilislífið.
Fljótlega eftir að Bjarni kom
heim frá útlöndum fór hann að
sýna stjórnmálum verulegan
áhuga. Gekk hann í Heimdall
snemma árs 1933 og í Vörð nokkru
síðar og gerðist strax virkur fé-
lagi. Hann var kosinn í borgar-
stjórn í ársbyrjun 1934 og tók þá
jafnframt sæti í borgarráði.
Auk lögfræðilegra ritstarfa tók
Bjarni fljótlega að skrifa greinar í
blöðin, einkum Morgunblaðið, auk
þess sem hann var síflytjandi
ræður. Var nú ekki minna rætt um
stjórnmál á Skólavörðustígnum en
áður þó að hlutverkaskipti hefðu
átt sér stað. Þótti Bjarna gott að
heyra álit foreldrar sinna og
systkina og var eins og faðir okkar
forðum fús til að taka athuga-
semdir og ábendingar til greina.
Eins og ég hef áður sagt var
jafnan mjög gestkvæmt á heimili
foreldrar minna. í þeim hópi voru
vinir okkar systkinanna. Sumir
skólafélagar bræðranna voru
langdvölum á heimilinu. Síðar
komu menn sem Sveinn hafði
kynnst gegnum útgerð, t.d. Ólafur
Þórðarson frá Laugabóli og Loftur
Bjarnason, sem urðu tryggir vinir
okkar systkinanna allra og for-
eldra okkar fram í andlátið.
Skólasystkini Ragnhildar systur
okkar voru líka daglegir gestir.
Meðal þeirra var Valgerður Tóm-
asdóttir, dóttir Tómasar Tómas-
sonar ölgerðarmanns og fyrstu
konu hans, Ingibjargar Hjartar-
dóttur. Ranka og Vala voru mjög
samrýndar, sátu t.d. saman frá því
í 2. bekk í Menntaskólanum. Val-
gerður var glæsileg stúlka, greind,
skemmtileg og mikiil námsmaður.
Foreldrar hennar voru skilin og
fylgdi hún móður sinni en hafði þó
mikið samband við föður sinn. Það
leyndi sér ekki að hún tók sér
skilnað foreldra sinna mjög nærri.
Að loknu stúdentsprófi fór hún til
Englands og var þar við nám einn
vetur en kom heim um sumarið
1933. Hún hélt áfram að koma
heim á Skólavörðustíg þó að
Ragnhildur væri dáin. Er ekki að
orðlengja það að við systur þótt-
umst verða þess varar er líðat tók
á veturinn 1934 — 5 að Bjarni
þyrfti stundum að flýta sér furðu
mikið að borða á kvöldin. Kennd-
um við það í fyrstu áhuga hans á
fræðistörfum og stjórnmálum en
komumst brátt að raun um að þar
mundi annað ráða ferðinni. Kom
líka að því að þau Valgerður sögð-
ust hafa ákveðið að giftast. Áður
en af því varð fór Valgerður á hús-
mæðraskóla í Danmörku þar sem
hún var sumarlangt. Þau giftust
svo 12. október 1935 og fluttust í
snotra leiguíbúð við Ásvallagötu.
Gæfan virtist brosa við þeim en
brátt syrti að. Valgerður veiktist
af fóstureitrun og þó að allt væri
gert sem í mannlegu valdi stóð til
að bjarga lífi hennar kom það
fyrir ekki og dó hún 11. mars 1936.
Var hún öllum harmdauði en þó
vitanlega umfram allt Bjarna sem
syrgði hana mjög. Festi hann ekki
yndi á Ásvallagötu eftir þetta en
fluttist þaðan og bjó í nokkur ár í
sambýli við Kristjönu systur og
Lárus Blöndal á Laugavegi 66 en
kom aftur í fæði heim á Skóla-
vörðustíg. Eftir lát Valgerðar fór
Bjarni að sækja kirkju og sótti
styrk og huggun í kristna trú. Var
hann mjög kirkjurækinn upp frá
því.
Síðari kona Bjarna var eins og
kunnugt er Sigríður, dóttir Önnu
Pálsdóttur frá Neðra Dal í Bisk-
upstungum og Björns Jónssonar
skipstjóra frá Ánanaustum, hin
ágætasta kona. Giftust þau 18.
desember 1943. Stóð hún síðan við
hlið hans og studdi hann í blíðu og
stríðu, uns yfir lauk.
VE RALDARPLATA
r
r
KRISTJANS JOHANNSSONAR
OG LUNDÚNASINFÓNÍUNNAR
íœst hjá okkur
Á hljómplötu sinni syngur Kristján
gullíalleg lög við allra hœíi við undirleik
London Symphony Orchestra
undir stjórn ítalska meistarans Maurizio Barbacini.
Kristján syngur:
O Sole Mio Musica Proibita Torna a Surriento
Core ’Ngrato Non ti scordar di me Dicitencello vuie
Mattinata Sjá dagar koma Mamma
Rondine al Nido í Ijarlœgð Maria Mari!
Ideale Hamraborgin
eins og honum einum er lagið.
TAKMARKAÐ 'íEybKARNABÆR
UPPLAG FYRIR JÓL J HuðMPLðTuDE,LD,R
AUSTURSTRÆTl 22 — LAUGAVEGI 66 — RAUÐARÁRSTÍG 16 — MARS. HAFNARFIRÐI — GLÆSIBÆ