Alþýðublaðið - 30.09.1920, Blaðsíða 1

1920
224' tölubl.
Siðasti kotsungurinn.
I.
Kristján, hinn tíundi konungur
með því nafni í Danmörku, varð
iimtugur á sunnudaginn var. Þá
var mikið um dýrðir, því áhang-
endur konungdómsins, auðvaldið,
afturhaldið, og aðrir sem skoða
konungdóminn öruggasta varnar-
garðinn gegn hinum nýju kröf-
um, er stafa af vaxandi menningu
verkalýðsins, notuðu tækifærið til
þess að styðja álit konungdóms-
ins, með því að koma hugsunar-
lausum lýð til þess, að ganga í
fylkingu heim til konungshallar
til þess að árna kóngi heilla.
í skeytum, er hingað bárust,
stóð, að 80 þúsundir manna hefðu
tekið þátt í göngu þessari, en f
tilkynningu frá sendiherra Dana
hér, er sagt að það hafi verið 70
þúsundir í gönguani. En jafnfrarht
er þess getið, að fylkingin hafi
verið tvo tíma að flytja sig úr
stað, og má af því ráða, að hún
hafi verið langtum fámennari en
þetta, því verkamannafylkingar í
Kaupmannahöfn á hátíðisdag jafn-
aðarmanna — 1. maf — eru oft
3 til 4 tfma að flytja sig úr stað,
og áætla auðvaldsblöðin þó ekki
slíkar fylkingar vanalega meira en
30 til 40 þúsundir.
En auðvitað skiftir það ekki
miklu, hvort það voru 40 eða 70
þúsundir niarma, sem þarna voru
á ferðinni — konungdómurinn er
alstaðar á faílanda fæti, og í Dan-
mörku líka, og geta engar skrúð-
göngur spornað við því. Það kann
að vísu að dragast ennþá nokkur
ár, að Danmörk verði lýðveldi,
en þó það dragist eitthvað, þá er
senniiegt að aldrei verði neinn
konungur Friðrik hinn níundi, og
því síður Kristján elleíti, en að
hinn núverandi Kristján verði síð-
-astur konungur þar íjjlandi.
II.
En við skulum nú rannsaka
uppruna konungdómsins.
Samkvæmt elztu frásögnum er
þakkjast uro hinn gotnesk-
germanska kynstofn, sem við ís-
lendingar, og aðrar Norðurlanda-
þjóðir, erum komnar af, var
stjórnarfyrirkomulagið þannig hjá
þeim í fyrstu, að hver sveit réði
sér sjálf, og hafði hún fyrir for-
ingja þann sem vitrastur þótti og
hugprúðastur. Var hann til þess
kosinn af almenningi. Kæmi það
fyrir, að óvinir réðust á landið,
greip hver maður til vopna, en
sjálfsagt þótti, að sá sem foringi
var, væri þar sem hættan var
mest. Þegar hætta bar að hönd-
um gengu margar sveitir í banda-
lag, oft heilir stórir landshlutar,
og varð vörnin auðveldari á þenna
hátt, og var þetta fyrsti vísirinn
til rfkjamyndana. En ef þjóðir
þær, er næstar bjuggu, voru
óeirðargjarnar, þannig að nauð-
syníegt var að stöðugt væru menn
á verði, þá þótti heppilegt að fela
einutn eða kanske tveimur for-
ingjum að verja landið. Gátu þá
flestir farið heim til búa sinna,
en þeir sem eftir urðu til varnar,
urðu að fá borgun fyrir að halda
uppi landvörnum, og guldu menn
þá borgun túslega.
Foringjarnir sem upprunalega
voru kosnir, komu smátt og smátt
ár sinni svo kænlega fyrir borð,
að synir þeirra hlutu tignina eftir
þeirra dag, og brátt var það orð-
in þegjandi samþykt, regla —
orðin með venjunni að landslög-
um — að höfðingjastaðan var
arfgeng. Frá því að vera þjónar
sveitarinnar urðu höfðingjarnir
nokkurs konar eigendur hennar —
frá því að vera sá, sem var skyld-
ur að vera þar sem hættan var
mest,; færðist skyldan á almenn-
ing að fylgja höfðingjanum, þeg
ar hann til eigin hagsmuna eða
metorða fór með ófriði á hendur
nágrannahöfðingjunum. Á þennan
hátt mynduðust höfðingja- eða
aðalsættir. í fyrstu var lítið vald
þeirra, en brátt óx það*), því þeir
gættu þess, að láta engan í hér-
aðinu vaxa svo að auði eða virð-
ingum, að sér stæði hætta af;
væri einhver í þannig uppgangi,
Iétu þeir drepa hann á meðan
tími var til. En stundum varð
hinn þó fyrri til, og drap höfð-
ingjann, en það breytti að engu
aðstöðu almennings, því morðing-
inn svældi þá unair sig völd þau,
sem hinn hafði áður haft.
(Framh.)
fðt se» fara vel.
Það er gott blað, Morgunblaðið.
Það er að minstá kosti margt
gott í því. Eg er ekki að tala hér
um smávegis, svo sem um það,
að Svoldarorusta hafi staðið í Nor-
egi, eða að Vesturindíueyjar séu
austan til í Atlantshafi.
Eg er að tala hér um það, þeg-
ar Morgunblaðið legst á móti Al-
þbl. af því að það berjist ekki
nógu vel fyrir málstað alþýðunnar!
Þegar Mgbl. gerir það, þá er
það komið í föt sem fara vel. Og
í þeim ham var Mgbl. á fimtu-
daginn, þegar það fór að brigsla
Alþbl. um það, að það hefði tek-
ið málstað Steinolíufélagsins og
verið á móti því að verðlagsnefnd
yrði sett. Lesendum Alþbl. er nú
fullkunnugt um hve rakalaus upp-
spuni þetta tvent er. En það verð-
ur gaman að sjá hvað þetta end-
ist lengi. Georg Brandes segir að
lygin sé oft næstum ódrepandi.
Hvað ætli Morgunblaðið og ís-
landsbanltamálgagnið geti stagast
lengi á þessuf
Það verður gaman að sjál
Toveri.
*) Það óx brátt, miðað við .Iff
þjóðanna, en auðvitað tók breyt-
ing þessi margar aldir — en afar
misjafnlega margar á hinum ýmsu
stöðum.