Morgunblaðið - 04.04.1986, Page 13

B 13
MORGUNBLAÐIÐ, PÖSTUDAGUR 4. APRÍL1986
-----------------r—r---------------
„Þetta er fyrst og fremst kunn-
áttuleysi, ekkert annað. Núna er
mér sagt að það hafi verið hálfgert
happdrætti að setja í mig „perm-
anent", vegna þess að ég hafi
verið með „strípur" í hárinu, en
þær fékk ég á annarri hárgreiðslu-
stofu. Mér finnst það ansi hart að
hafa ekki fengið að vita um áhætt-
una í upphafi," segir konan sem
varð fyrir því óláni að hár hennar
skemmdist talsvert, þegar reynt
var að setja „permanent" í það.
Konan, sem ekki vill láta nafn síns
getið, segir hár sitt brennt og illa
farið aðofan.
Þannig vildi til að hún lét setja
í hár sitt „strípur". Það var gert á
hárgreiðslustofu. Þar var henni
sagt að bíða í einn mánuð þangað
til hún léti setja í sig „permanent".
Mánuði síðar fór konan á aðra
hárgreiðslustofu, þar sem sett var
„permanent" í hárið. Eftir að skað-
inn er skeður fær hún þær upplýs-
ingar, að vegna „strípanna" hefði
verið nauðsynlegt að hafa „perm-
anentið" sterkara, en venja er, til
að það myndi tolla í hárinu.
Mér er sagt að þetta hafi verið
hálfgert happdrætti, vegna þess
að ekki var vitað af hvaða tegund
„strípurnar" væru. Nú, eftir að ég
er búin í „permanentinu" fer ég
heim og þá kemst ég að því að
hárið er skemmt. Það hefur
brennst og er nú þurrt eins og
hálmur að hluta. Niðri við rót er
brot í hárinu.
Ég fór á aðra hárgreiðslustofu
til að fá hlutlaust álit og þar var
mér sagt að hárið væri mjög illa
farið, en með tímanum myndi það
lagast."
Kona þessi vildi láta þess getið
að eigandi hárgreiðslustofunnar,
þar sem óhappið vildi til, hafi
reynst henni mjög vel eftir að hún
kvartaði. Hann hefur veitt henni
ókeypis djúpnæringarkúra, sem
eiga að bæta fyrir skaðann að
einhverju leyti.
Samkvæmt upplýsingum hjá
kvörtunarþjónustu Neytendasam-
takanna eru kvartanir vegna mis-
taka á hárgreiðslu- og rakarastof-
um í lagningu „permanents" al-
gengar. I hverjum mánuði berast
að meðaltali tvær kvartanir og í
flestum tilfellum hefur hár fólks
skemmst mikið.
eins konar samstarf milli steinefna
í tönninni og málmanna í amalg-
aminu. Og saman mynda þessi
efni ryð sem fyllir upp í þessa rifu
— rifan lokast og þetta er eitt af
því jákvæðasta við amalgamiö.
Fyrir utan jú hvað það er sterkt.
Það verður ekki þessi leki. Þegar
rifan hefur verið fyllt kemst jafn-
vægi á; ryðið hættir og fyllingin
verður stöðug. Það er eins og fyll-
ingin sé að gróa föst."
Ævsr Jóhannesson:
„Það er erfitt fyrir mig að full-
yrða um gæði og endingu þeirra
plastfyllingarefna sem eru á boð-
stólum. Flestir íslenskir tannlækn-
ar segja að nýju fyllingarefnin
endist ver en amalgamið en það
stangast að vísu á við aðrar upp-
lýsingar. Þar deila tannlæknar
innbyrðis og erfitt að segja hver
hefur rétt fyrir sér. Ég veit um einn
íslenskan tannlækni sem hefur
sagt mér að hann sé að mestu
hættur aö nota amalgam því bestu
gerviefnin gefi því ekkert eftir, séu
jafnvel endingarþetri og það só
minni hætta á skemmdum á brún-
um slíkra fyllinga. En ég hef ekki
þekkingu til að dæma um það."
Bðrkur Thoroddsen:
„Ef ég réðl •infariA og þyrfti
alls ekkl að valta fyrlr mér
kostnaði, þá myndl ég trúlega
aldrei setja sulfurfylllngu í
nokkurn jaxl; ég myndl ekki
nota annað en gull. Qull er
langbesta fylllngarefnlA sem tll
•r. H itt er svo annaA mál, að ég
hef trú á þvf að um aldamót
verAum vlA alveg haatt aA nota
amalgam. Plastefnln hafl þá
náð settum gæAum.“
BlrglrJóh. Jóhannsson:
„Amalgam-fylling endist að
meðaltali 7—8 ár og endalok þeirra
stafar ekki af uppleystum málmi
heldur byrja þær að leka. Silfur er
ekki sterkari málmur en það aö
þegar tuggið er á hann gliðnar
hann og byrjar að leka; fyllingarnar
verða óþéttar og það byrjar að
skemmast meðfram þeim. Þess
vegna viljum við nú fá fólk reglu-
lega til okkar. Gull hefur hins vegar
þann eiginleika að það breytist
ekki. Það er límt í og gefur ekki
eftir hvað sem á gengur."
Andófið gegn amaigam-
fyllingum
Magnús R. Qíslason:
„Viö höfum eitthvaö orðið vör
við afleiðingar af starfi þess hóps
sem komið hefur fram með gagn-
rýni á amalgam hér á landi. Mér
finnst það illa gert að vera með
slfka hræöslustarfsemi gegn sam-
borgurum sínum.
Þetta er fámennur hópur; aðal-
lega náttúruverndarmenn og fólk
með sérstakar skoðanir í matar-
gerð. Fólk með dálítið ákveðnar
og sérlundaðar skoðanir."
Börkur Thoroddsen:
„Ég var fyrir 4—5 árum á ráð-
stefnu úti í Svíþjóð og þar var
hópur fólks fyrir utan í hjólastólum
að mótmæla: „Vi vill inte har
kvicksilver i tanderne!"
Þeir hópar sem hafa staðið fyrir
þessari gagnrýni á amalgam og
hafa kynnt undir hræðslu fólks eru
að mínu mati verðugt verkefni fyrir
sálfræðinga að rannsaka. Þetta er
sami hópurinn og hefur verið á
móti blöndun flúors í drykkjar-
vatn."
Börkur Thoroddsen & Blrglr
Jóh. Jóhannsson:
„Það er mjög lítið kvabbað á
okkur í sambandi við þessi mál hér.
Það er alltaf einstaka manneskja
sem spyr okkur eftir að hafa lesið
einhverja grein um skaðsemi
amalgams, hvort það sé ekki rétt-
ast að skipta út silfur-fyllingunum,
því það hafi sömu sjúkdómsein-
kennin og það hafði lesið um. En
aðeins með því að setjast niður
með fólkinu og útskýra málið þá
verður ekki úr þessu neitt vanda-
mál.“
Halla Slgurjóns:
„Batinn" sem fólk fær þegar þaö
hefur skipt út öllum amalgam-fyll-
ingunum og settar hafa verið plast-
fyllingar í staðinn er ansi tvíræöur.
Við að spóla út amalgam-fyllingun-
um þá er sá möguleiki fyrir hendi
að hitamyndunin losi eitthvað af
fríu kvikasilfri sem hugsanlega
geri einhvern skaða. Síðan þegar
sjúklingurinn er búinn að sæta
slíkri meðferð og fá fyllingu sem
er ekki nærri eins sterk og góð
þá snarbatnar honum. Þetta er
það sama og sýnt hefur verið fram
á þegar fólki hafa verið gefnar
hveitipillur við einhverjum kvilla; í
raun bara svolítil athygli; það er
verið að gera eitthvað — það hjálp-
arþessufólki."
ÆvarJóhannesson:
„Það hafa birst á undanförnum
árum margar vísindalegar rann-
sóknir um amalgam og sýna ótví-
rætt fram á hættuna samfara
notkun þess. Ég get ekki séð neinu
ástæðu til að vefengja þær rann-
sóknir sem framkvæmdar hafa
verið af mönnum sem hafa þekk-
ingu, kunnáttu og aðstöðu til að
gera marktækar rannsóknir. Mér
finnst þetta það alvarlegt mál að
það er meir en lítið ábyrgðarleysi
að segja þetta skoðun fáeinna
öfgamanna, því að sá hópur er úti
um allan heim og hefur innan sinna
vébanda færa vísinda- og rann-
sóknarmenn."
Lokaorð
Halla Slgurjóns:
„Ég hef nýfengið í hendur
skýrslu frá þingi bandarískra tann-
læknaskóla þar sem eingöngu var
fjallað um tannfyllingarfræði. i
þessari skýrslu er vísað til yfir 200
rannsókna sem gerðar hafa verið
og er niðurstaða þeirra — og þar
með þessa þings — að meðan við
höfum ekkert betra efni þá er
amalgam það besta sem við get-
um boðið sjúklingum okkar upp á
ídag."
Ævar Jóhannesson:
„Kvikasilfur er einn eitraðasti
málmur sem til er og það vekur
furðu mína að það skuli yfirleitt
hafa verið leyft að nota svona efni
í fyllingar. Það er dæmigert fyrir
þá fáfræði sem hefur ríkt að það
var meira aö segja leyft á tímabili
að nota í amalgam kadmíum. En
ótal rannsóknir hafa sýnt að kadm-
íum er baneitraður málmur þannig
að á tímabili var leyft að nota í
tannfyllingar einhverja tvo af ei-
truðustu málmum sem til eru.
1920 var bannað að nota kadmíum
í tannfyllingar og ég er þess fullviss
að það verður bannað með öllu
að nota kvikasilfur í tannfyllingar.
Það er aðeins spurning um tíma."
Niðurstaða
Eins og fram kemur þá er and-
stæðum fullyröingum haldið fram
og því alls óvíst hvar sannleikurinn
liggur. Meðan hann er ekki hverj-
um manni Ijós er rétt að halda
áfram að leita og rannsaka. Hlut-
laust mat á þeim upplýsingum sem
hverju sinni liggja fyrir hlýtur að
færa okkur nær. Ef til vill leysist
þetta mál af sjálfu sér áður en
endanleg niðurstaða er fengin um
skaðsemi amalgams; plastfyllingar
munu sjá til þess og leysa amalg-
amið af hólmi hvort eð er áður en
langt um líður. Þó að það gerist
sjálfkrafa er engu að síður rétt að
kanna til hlítar og leiða sannleik-
ann um amalgam í Ijós, megi það
verða til að forða okkur frá sams
konar mistökum, hafi þau verið
gerð.
Texti: Guðni Rúnar Agnarsson
Myndir: Vala Haraldsdóttir
RjémalagaAur grænmetlsróttur.
HEIMILISHORN
Bergljót Ingólfsdóttir
Heitir grænmetisréttir
Eftir hátíð, þegar mikill matur hefur verið
framreiddur og þar að auki ef til vill sætindi
og kökur, er ekki úr vegi að huga að ein
hverju léttu í matinn. Það mætti þá hafa
grænmeti sem uppistöðu í máltíð og þá
smávegis af f iski eða kjöti með ef vill.
Rjómalagaður
grænmetisréttur
800 gr kál, hvítkál eða annað,
2 stórir laukar,
200grskinka,
100 gr rifinn ostur,
2 ’/z dl kaffirjómi,
2 tsk. paprikuduft,
saltog pipar.
Kálið sneitt niður, soðið í vatni
(vatnið látið síga vel af á eftir.)
Laukurinn brytjaður, sömuleiðis
skinkan. Kál, skinka og laukur látin
í lög í ofnfast mót, rifnum osti og
kryddi stráð yfir hvert lag og rjóm-
anum hellt yfir allt saman. Bakaö
í ofni viö 200°C, i ca. 45 mín. Borið
fram með brauði og smjöri, ætlað
fyrir4.
Blandað grænmeti
á pönnu
750—900 gr grænmeti, kartöfl-
ur, gulrætur, sellerí, rófur, rauð-
rófur eöa annað,
2—3 msk. olía,
salt, pipar,
2—3 msk. sýrður rjómi,
karsi, dill eða steinselja,
örlítill hvítlaukuref vill.
Rótargrænmetið skorið í litla
bita, laukur skorinn í sneiðar og
hvítlaukur pressaöur yfir.
Olían hituð á pönnu og allt
grænmetið sett út í og látið sjóða
í ca. 15 mín. í lokaðri pönnu (eða
potti). Kryddað með salti og pipar,
kryddjurtir klipptar yfir. Sýrður
rjómi settur yfir um leið og borið
er fram með góðu brauði og
smjörj.
BlandaA grænmetl é pönnu.
Sellerí-buff
1 stór sellerírót,
4 þykkar sneiðar af góðum osti,
100 gr hveiti,
2 msk. kalt vatn,
olía eða smjörlíki til að steikja úr.
Rótin skorin í sneiðar í ca. 1'/z
sm þykkt og soðnar í léttsöltuðu
vatni þar til þær eru næstum
meyrar. Sneiðarnar teknar upp og
þerraðar vel, lagðar saman tvær
og tvær með ostsneið á milli.
Hveiti og vatni hrært saman,
sneiðunum velt upp úr blöndunni
og svo brúnaðar á pönnu, báðum
megin. Borið fram með soönum
kartöflum og góðu grænmetissal-
ati.