Morgunblaðið - 05.09.1986, Blaðsíða 6

6 B
MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 5. SEPTEMBER 1986
Þessi mynd lýsir þróuninni sem
verður i vöðva sjúklings sem þjá-
ist af þrálátum vöðvaverk í fyrstu
má gera ráð fyrir að hann verði
fyrír óeðlilega miklu álagi andlega
og líkamlega í daglega lífi sínu.
Ósjálfráða
taugakerfið
1. Líkaminn setur í gang varnarkerfi
sem felur í sér ýmsar lífeðlisfrœði-
legar breytingar á honum. Þar er
helst að nefna vöðva- og æðasam-
drátt, aukið álag á ósjálfráða tauga-
kerfið og hormónabreytingar í
blóðvökva.
2. Tiltekinn punktur í hinum sam-
dregna vöðva er næmari en vefurinn
umhverfis, hugsanlega vegna
meiðsla sem sjúklingurinn hefur orð-
ið fyrir áður eða erfðabundinna
eiginleika hans. Frá þessum punkti
berast boð til miðtaugakerfis þegar
þreytu fer að verða vart í vöðvanum.
3. Fjöldi svarana geta komið fram í
miðtaugakerfinu við þessum boðum.
Menn hafa öðlast mestan skilning á
þeim svörunum sem varða hreyfi-
kerfi líkama. Vöðvar í námunda við
skotpunktinn verða viðkvæmari og
menn kenna stöðugrar þreytu í
þeim. Ósjálfráða taugakerfið þrengir
æðar umhverfis punktinn og blóð-
streymi minnkar af þeim sökum.
Staðbundinn súrefnisskortur af
völdum æðasamdráttarins leiðir til
þess að niðurbrotsefni, sem valda
verkjum, losna.
4. Svæðið umhverfis punktinn þar
sem áhrífa verður vart fer stækk-
andi.
5. Aukin þreytutilfinning ásamt
meira álagi á líkamann lokar
hringnum. Sjúkleikinn er farinn
að viðhalda sér sjálfkrafa.
6. Þegar þessu stigi er náð taka
fleiri skotpunktar að myndast í ná-
grenni við þann fyrsta. Vöðvaspenna
eykst svo og álag á ósjálfráða tauga-
kerfið. Sársaukinn vex jafnt og þétt
og breiðist út. Stundum gerist
það einnig að verkja verður vart
í öðrum líkamshlutum.
7. Vrtahringurinn er nú orðinn
svo rótfastur að hann rofnar ekki
nema gripið sé til læknismeð-
ferðar.
RÆTT VIÐ HALLGRÍM MAGNÚSSON LÆKNI
Hvernig lækna má
vöðvaverki
Meðferð sem svipar til nálarstunguaðferðarinnar beitt við að eyða sársauka
Það sem mestu máli skiptir er að
eyða sársaukanum. Hann hefur
slæm áhrif á allt ástand sjúkl-
ingsins, jafnt andlegt sem
líkamlegt. Og það sem verra er,
hann breytir hreyfingarmynstri fólks, það
leitast að sjálfsögðu við að hreyfa sig þann-
ig að það valdi sem minnstum sársauka,
þetta viðheldur sársaukanum í stað þess
að minnka hann. Heilinn fer að gera ráð
fyrir að verkir á ákveðnum stöðum séu eðli-
legt ástand. Það myndast vítahringur sem
erfitt getur reynst að losna útúr.“
Hértalar Hallgrímur Magnússon svæfing-
arlæknir. Hann hefur á undanförnum
misserum beitt sjúklinga sem til hans leita
vegna vöðvaverkja sem stafa af vöðvabólgu
og fleiri kvillum meðferð sem nýlega hefur
unnið sér sess á Vesturlöndum.
„Meðferðin er ekki ólík nálarstunguaðferð
þeirri sem Kínverjar hafa beitt gegn flestum
sjúkdómum frá fornu fari og er nefnd TNS-
meðferö. TNS stendur fyrir Transcutaneus
Nervous Stimulation. Um mannslíkamann
eru á víð og dreif svæði eða punktar, svo-
Hér stillir Hallgrímur mæli sem notaður
ertil að mæla rafviðnám húðarinnar.
kallaðir skotpunktar, sem virðast vera
næmari fyrir sársauka en aðrir staðir á lík-
amanum. Þessir punktar eru ekki þeir sömu
og á nálarstungukortum Kínverjanna, en
eiga við sömu svæði eða líffæri. Með því
að erta þá, með stungum eða rafstraumi,
má draga úr eða eyða sársauka um stundar-
sakir. Helsta skýringin á þessu er sú að við
ertinguna losni úr læðingi ýmis deyfandi
efni sem líkaminn getur framleitt sjálfur.
Með þessu móti má gera fólki kleift að
hreyfa sig eðlilega og þjálfa um leið þá vöðva
sem langvarandi sársauki hefur gert illa
starfhæfa.“
Vöðvarnir taka að rýrna
sé ekki brugðist
við vöðvaverknum
„Vöðvaverkir eiga sér ýmsar orsakir. Með
þeim er sameiginlegt að ef ekki er brugöist
við þeim í tíma valda þeir skemmdum á
vöðvum og umhverfi þeirra sem viðhalda
sársaukanum," heldur Hallgrímur áfram.
„Skotpunktarnir koma yfirleitt ekki í Ijós
fyrr en eftir að sjúklingur hefur fundið til í
nokkurn tíma. Útfrá þeim dreifist verkurinn
jafnt. Sé stutt á þá eykst sársaukinn um
allan helming, og sé reynt á vöðvann getur
það valdið miklum og langvarandi kvölum.
Á þessu stigi er oftast kominn samfelldur
krampi eða samdráttur í vöðvana. Verkjalyf
eða vöðvaslakandi lyf hafa engin áhrif á
verkina, né minnka þau krampann. Sjúkling-
urinn verður hinsvegar skapstirður, upp-
stökkur eirðarlaus og spenntur, sem ekki
bætir ástandið.
Þegar skotpunkturinn er
fundinn er sprauta rekin í
hann og staðdeyfandi efni
sprautað í vöðvann.
Það verða ýmsar líffræðilegar breytingar
á vöðva í kjölfar þessa. Bruni í vöðvanum
eykst og hann tekur að rýrna, en vökvi í
honum eykst aftur á móti. Þarmeð er hann
byrjaður að skemmast og sú þróun heldur
áfram þartil brugðist er við henni á ein-
hvern hátt.
Það kemur oft fyrir að upprunalegar or-
sakir sársaukans, sem geta verið meiðsli,
innvortis sjúkdómar og margt fleira, hverfa
á eðlilegan hátt. Sársaukinn gerir það hins-
vegar alls ekki, i flestum tilfellum og það
veldur mörgum talsverðum áhyggjum. Fólk
skilur ekki hvað geti verið að og dettur í
hug furðulegustu ástæður fyrir verkjunum.
Læknar hafa til skamms tíma ekki áttað
sig á þessu og þess eru mörg dæmi að
sjúklingar hafi verið látnir ganga í gegnum
miklar og nákvæmar rannsóknir og jafnvel
verið gerðar á þeim meiriháttar aðgerðir án
þess að það bæri nokkurn árangur. En nú
eru menn smám saman farnir að viðurkenna
sársaukann sem áhrifavald, og berjast gegn
honum sem slíkum án þess að líta svo á
að hann þurfi endilega að vera einkenni
annars kvilla."
Með rafviðnámsmælinum má finna
skotpunktana, því rafviðnám húðarinnar
er minna fyrir ofan þá en annars staðar
á líkamanum.
Deyft nokkrum sinnum
„Skotpunktana má finna með einföldu
tæki sem mælir rafviðnám húðarinnar. Raf-
viðnám þeirra er minna en annarra svæða
líkamans. Það er oft áhrifaríkara að stað-
deyfa punktana og svæðið umhverfis,
heldur en aö stinga bara með nál eða gefa
straum. Þá er sjúklingurinn laus við sársauk-
ann í nokkurn tíma á eftir. Það er einnig
gott að gefa samfelldan veikan straum yfir
stórt svæði eftir að deyft hefur verið. Þann-
ig má ná til fleiri skotpunkta, ef sársaukinn
er orðinn mjög útbreiddur, og hindra að
taugaboð berist til mænu, sé rafstraumnum
til dæmis beint að taugunum þarsem þær
greinast frá mænunni.
Þegar sjúklingurinn er laus við sársauk-
ann getur hann farið að hreyfa sig óhindrað
og eðlilega. Þá eru honum yfirleitt settar
fyrir ákveðnar hreyfingar eða æfingar.
Vöðvarnir eru slakir og afslappaðir og við
það eykst blóðstreymi um þá. Þannig losna
betur úr þeim súr næringarefni sem mynd-
ast í vöðvum eftir áreynslu. Þegar þetta
hefur verið endurtekið nokkur skipti er búið
að koma sjúklingnum á rekspöl með að ná
fullum bata.
Ég þarf yfirleitt að deyfa sjúklinga sem
til mín koma nokkrum sinnum áður en búið
er að ráða niðurlögum sársaukans. En ég
hef einnig yfir nokkrum einföldum tækjum